Trà sữa 0 đồng tại Trung Quốc: Ông lớn lỗ tỷ USD, shipper hốt bạc

Báo cáo tài chính quý III vừa được công bố cuối tháng 11 của Meituan - nền tảng giao đồ ăn lớn nhất Trung Quốc - đã vẽ nên một bức tranh xám xịt đối nghịch hoàn toàn với sự hân hoan của người tiêu dùng.

Từ vị thế một doanh nghiệp đang ăn nên làm ra, Meituan bất ngờ ghi nhận khoản lỗ hoạt động lên tới 19,8 tỷ nhân dân tệ (khoảng 2,7 tỷ USD). Để hình dung mức độ nghiêm trọng, cùng kỳ năm ngoái, công ty này vẫn lãi 13,7 tỷ nhân dân tệ. Con số lỗ ròng 18,6 tỷ nhân dân tệ thực tế thậm chí còn tồi tệ hơn cả những dự báo bi quan nhất của giới phân tích phố Wall.

Nguyên nhân của cú "ngã ngựa" này không đến từ việc kinh doanh ế ẩm mà ngược lại đến từ việc quá đắt khách. Meituan đã bị cuốn vào một cuộc chiến giá cả một mất một còn với đối thủ sừng sỏ Alibaba và "kẻ phá bĩnh" JD.com.

Tại trụ sở Bắc Kinh, CEO Meituan Wang Xing, dù khẳng định công ty vẫn giữ vị thế dẫn đầu, nhưng cũng phải thừa nhận một thực tế đắng cay: "Cạnh tranh đang ở mức quá nóng. Chúng tôi dự báo đà thua lỗ này sẽ còn kéo dài sang cả quý IV".

Không chỉ Meituan, "vết thương" từ cuộc chiến này cũng lan sang cả Alibaba. Dù doanh thu tập đoàn tăng nhờ mảng AI và điện toán đám mây nhưng lợi nhuận ròng của gã khổng lồ thương mại điện tử này vẫn bốc hơi 52%, chủ yếu do chi phí đầu tư khổng lồ vào mảng thương mại tức thời và các gói trợ giá người dùng.

"Cơn điên" trà sữa 0 đồng và toan tính phía sau

Thực tế, cuộc chiến này không chỉ đơn thuần là giành nhau bát mì hay cốc nước. Đây là trận đánh quyết định quyền thống trị mảng bán lẻ giao siêu tốc - mô hình kết hợp giữa thương mại điện tử và giao hàng trong 30-60 phút.

Khởi nguồn từ tháng 4 khi JD.com nhảy vào thị trường với tuyên bố "0% hoa hồng" và tung các gói trợ giá hàng chục tỷ nhân dân tệ, thị trường giao vận Trung Quốc lập tức dậy sóng. Alibaba không chịu kém cạnh khi tích hợp dịch vụ giao nhanh vào siêu ứng dụng Taobao, bơm 50 tỷ nhân dân tệ để trợ giá.

Hệ quả là một "bữa tiệc" tiêu dùng chưa từng có xuất hiện. Người dùng được hưởng các voucher "khủng" như giảm 25 tệ cho đơn 24 tệ hay các suất trà sữa giá 0 đồng theo đúng nghĩa đen là nhận tại quầy hoặc giao tận nơi.

Shipper trở thành nghề "hốt bạc". Tại nhiều thành phố, thu nhập của tài xế giao hàng tăng vọt lên 1.700 nhân dân tệ/ngày (khoảng 6 triệu đồng), gấp 4-5 lần mức trung bình. Trong khi đó, cửa hàng rơi vào tình trạng quá tải. Có những quán trà sữa phải pha chế 3.000 cốc/ngày. Thậm chí, máy chủ của Meituan đã từng bị sập vì lượng đơn đặt hàng tăng đột biến.

Theo dữ liệu từ Momentum Works, đỉnh điểm của cuộc chiến, Alibaba xử lý 80 triệu đơn hàng mỗi ngày, trong khi Meituan công bố con số choáng ngợp hơn 150 triệu đơn/ngày. Tuy nhiên, giới chuyên gia vạch trần rằng phần lớn trong số này là các đơn hàng "ảo" về mặt giá trị kinh tế - những đơn hàng 0 đồng được tạo ra chỉ để lấy số liệu tăng trưởng.

CEO Meituan, trong một động thái hiếm hoi, đã gọi cuộc cạnh tranh này là "xấu xí, kém chất lượng và ở cấp độ thấp". Ông cho rằng đây là một bong bóng nhu cầu nhân tạo, không bền vững, nhưng trớ trêu thay, chính công ty của ông cũng không thể đứng ngoài vòng xoáy đó nếu không muốn mất thị phần.

Ai là người chiến thắng cuối cùng?

Bước sang giai đoạn cuối năm, câu hỏi lớn nhất đặt ra cho giới đầu tư là bao giờ cuộc chiến này kết thúc và ai sẽ trụ lại?

Theo báo cáo từ Morningstar, cục diện thị trường đang có sự đảo chiều mạnh mẽ. Thị phần của Meituan (tính theo tổng giá trị giao dịch) được dự báo sẽ giảm từ mức áp đảo 73% xuống còn 55% vào năm 2027. Ở chiều ngược lại, Alibaba được nhận định sẽ là "ngư ông đắc lợi" lớn nhất, với thị phần có thể tăng gấp đôi lên mức 40%.

Tuy nhiên, tín hiệu tích cực là cơn say "đốt tiền" dường như đang hạ nhiệt. Dữ liệu từ Alibaba cho thấy mức lỗ trên mỗi đơn hàng tại nền tảng Taobao Shangou đã giảm một nửa so với giai đoạn cao điểm mùa hè. Công ty phân tích Third Bridge cũng nhận định rằng thị trường đang dần quay về quỹ đạo hợp lý hơn, khi các bên bắt đầu kiệt quệ về dòng tiền và chịu áp lực từ cổ đông.

Kết lại vấn đề, ông Jianggan Li, Giám đốc điều hành Momentum Works (Singapore), đưa ra một góc nhìn đáng suy ngẫm, rằng cuộc chiến trà sữa 0 đồng thực chất chỉ là bề nổi. Cái đích cuối cùng mà các ông lớn nhắm tới là thói quen tiêu dùng. Khi khách hàng đã quen với việc mua một chiếc iPhone hay một đôi giày Nike và nhận hàng chỉ sau 30 phút, đó mới là lúc cuộc chơi kiếm tiền thực sự bắt đầu.

"Tuy nhiên, nếu thị phần giằng co ở mức 50-50, cuộc chiến tiêu hao sinh lực này sẽ còn dai dẳng. Meituan có thể vận hành hiệu quả nhất, nhưng Alibaba lại có túi tiền sâu nhất. Người chiến thắng cuối cùng, trớ trêu thay, hiện tại vẫn là người tiêu dùng - những người đang uống trà sữa miễn phí mỗi ngày", ông bày tỏ.