Tăng trưởng phụ thuộc FDI đe dọa tương lai nền kinh tế!

Nguy cơ tăng trưởng lệ thuộc FDI

Năm 2015, nền kinh tế định hướng xuất khẩu của Việt Nam được kỳ vọng sẽ đạt tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong 8 năm qua, trong bối cảnh các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đang dẫn đầu, bỏ lại xa phía sau khối doanh nghiệp trong nước.

Trong năm nay, doanh nghiệp FDI chiếm khoảng 70% tổng kim ngạch xuất khẩu, so với mức 44% của 5 năm trước,  làm dấy lên lo ngại về những nguy cơ khi các doanh nghiệp ngoại rút khỏi Việt Nam.

Tính toán của Bloomberg dựa trên số liệu chính thức của Tổng cục Hải quan cho thấy, trong khi kim ngạch xuất khẩu của khối doanh nghiệp ngoại tăng trưởng 21% trong quý 3 so với cùng kỳ năm trước thì của các doanh nghiệp nội lại giảm 10%.

Sự khác biệt này đang tạo nên một nền kinh tế 2 tốc độ cho Việt Nam, và có thể dẫn đến nguy cơ giảm tốc GDP một khi những nhà đầu tư nước ngoài dịch chuyển cơ sở sản xuất tới một quốc gia khác có chi phí lao động thấp hơn.

Câu chuyện tương tự cũng đã từng diễn ra tại một số nước láng giềng của Việt Nam trong những năm đầu thực hiện công nghiệp hóa. Câu chuyện trở nên phức tạp hơn khi tính đến quá trình tái cơ cấu khối ngân hàng, giảm nợ xấu, khiến nhiều doanh nghiệp Việt Nam không tiếp cận được nguồn vốn, qua đó họ gặp nhiều khó khăn hơn khi cạnh tranh toàn cầu.

“Sự ốm yếu của những doanh nghiệp nội địa là một tín hiệu đáng lo lắng cho tương lai của nền kinh tế Việt Nam bởi lợi thế mạnh cạnh tranh của họ hiện giờ vẫn dừng lại ở lao động và thuê đất giá rẻ”, Trinh Nguyễn – chuyên gia kinh tế cao cấp của Natixis SA (Hong Kong) nhận định.

“Điều này sẽ ảnh hưởng xấu tới tăng trưởng trong dài hạn. Nếu chính phủ Việt Nam không có những bước cải thiện năng suất ngay từ bây giờ, thì sau này khi mà chi phí lao động gia tăng, Việt Nam sẽ thất bại”.

2 mảng sáng tối nền kinh tế Việt Nam

Tháng trước, Chính phủ đã nâng mức dự báo tăng trưởng GDP năm 2015 lên ít nhất 6,5% so với mục tiêu 6,2% đã đặt ra trước đó vào tháng 11/2014. Nếu thành hiện thực, đây sẽ là mức tăng trưởng kinh tế cao nhất kể từ năm 2007.

Những mặt hàng như điện thoại, máy tính, linh kiện điện tử, may mặc và giày dép đang là những mũi nhọn của xuất khẩu. Khối doanh nghiệp nước ngoài là nhà sản xuất chủ yếu những mặt hàng này, chiếm 99% trong tổng giá trị 34,3 tỷ USD xuất khẩu máy tính và linh kiện điện tính từ đầu năm đến tháng 9/2015. Khối này cũng đóng góp 67% trong tổng số 25,7 tỷ USD giá trị hàng may mặc, giày da xuất khẩu 9 tháng năm nay. Trong khi đó, doanh nghiệp nội của Việt Nam chiếm tỉ trọng lớn trong lĩnh vực xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp và thủy sản. Tuy nhiên, các mặt hàng này bị ảnh hưởng xấu bởi việc giảm giá trên thị trường quốc tế. Trong tháng 8, chỉ số Bloomberg Commodity Index theo dõi 22 loại hàng hóa rớt xuống mức thấp nhất kể từ năm 1999.

Xuất khẩu của doanh nghiệp Việt đang gặp phải nhiều khó khăn khi giá xuất khẩu nhiều mặt hàng nông thủy sản giảm trên thị trường quốc tế, ông Nguyễn Văn Nên, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ nhận định tại cuộc họp báo ngày 29/10. Cạnh tranh trên thị trường quốc tế gia tăng cũng có nhiều tác động xấu tới khối doanh nghiệp nội, ông Nên đánh giá.

Tuy nhiên, theo kinh nghiệm tại các quốc gia như Trung Quốc và Malaysia - vốn cũng trải qua thời kỳ đầu công nghiệp hóa như Việt Nam hiện nay – thì khối doanh nghiệp trong nước sau một thời gian cũng sẽ có thể bắt kịp được khối doanh nghiệp nước ngoài.

“Trung Quốc phát triển phụ thuộc vào doanh nghiệp FDI trong một giai đoạn, sau đó đến cuối những năm 1990 và đầu 2000, khối doanh nghiệp nội địa bắt đầu khởi sắc và càng ngày càng đóng vai trò quan trọng hơn với nền kinh tế và xuất khẩu”, Sandeep Mahajan, kinh tế trưởng Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam cho biết.

Việt Nam có vị trí đáng thèm muốn

Hiện tại, Việt Nam đang được đánh giá là quốc gia được hưởng lợi lớn nhất từ các thỏa thuận tại TPP, hiệp định được trông đợi sẽ đóng góp 11% vào tăng trưởng GDP tương đương 36 tỷ USD trong thập niên tới. Đồng thời, Hiệp định này cũng được cho là sẽ thúc đẩy xuất khẩu tăng trưởng 28%.

Theo Word Bank, kinh tế Việt Nam dự báo sẽ tăng trưởng nhanh hơn so với mức trung bình chung các nước ASEAN trong năm 2017.

Hãng xếp hạng tín nhiệm Fitch Ratings đánh giá nếu các thỏa thuận tại hiệp định TPP được các nước tham dự đồng loạt phê chuẩn, tăng trưởng trong trung hạn của Việt Nam sẽ được cải thiện rõ rệt. Tuần trước, hãng này tiếp tục giữ nguyên mức tín nhiệm BB cho kinh tế Việt Nam.

“Việt Nam đang có một vị trí thuận lợi mà các quốc gia đang phát triển khác phải thèm muốn”, Andrew Fennel, Phó Giám đốc Fitch khu vực Hong Kong đánh giá. “Mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu là một mô hình nhiều quốc gia khác đã theo đuổi. Việc chuỗi doanh nghiệp nội địa chưa đủ mạnh, không có nghĩa là Việt Nam không thể cải thiện trong dài hạn. Vấn đề nằm ở thời gian”.

Bích Diệp
Theo Bloomberg