Nông dân cần “bắt tay” doanh nghiệp để đi lên sản xuất lớn

Vai trò DN chưa được chú trọng

Nửa đầu năm 2016, nông nghiệp Việt Nam lần đầu tăng trưởng âm sau hàng chục năm. Đáng nói, nửa cuối năm 2016, xuất khẩu nông nghiệp vẫn chưa có dấu hiệu khởi sắc với hàng loạt mặt hàng chủ lực gặp khó, như thủy sản, gạo, nông sản… Trong đó, không ít lô hàng xuất khẩu của Việt Nam bị trả về vì vi phạm chất lượng.

Tại thị trường trong nước, người tiêu dùng cũng đang mất dần niềm tin với nông sản Việt sau hàng loạt các vụ việc liên quan đến mất an toàn thực phẩm (ATTP).

Các thông tin trái cây, rau củ nhiễm thuốc bảo vệ thực vật quá dư lượng cho phép, chăn nuôi sử dụng chất cấm, chất kích thích tăng trọng…. “bủa vây” người tiêu dùng. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, nếu còn duy trì lối sản xuất nhỏ lẻ, manh mún thì khó có thể kiểm soát được vấn đề ATTP đối với nông sản.

Nhìn nhận về vai trò của doanh nghiệp trong việc liên kết với nông hộ để tạo ra chuỗi sản xuất an toàn, khép kín, ông Hồ Xuân Hùng, Chủ tịch tổng Hội Nông nghiệp và phát triển nông thôn, nguyên Thứ trưởng Bộ NN&PTNT cho rằng, trong nhiều năm qua vai trò của doanh nghiệp trong chuỗi liên kết chưa được chú trọng. Do vậy, sự trì trệ, lạc hậu của nền nông nghiệp ngày càng bộc lộ rõ. “Tổ chức sản xuất nông nghiệp của chúng ta thời gian qua chưa thành công vì xác định vai trò của doanh nghiệp chưa đúng, quá đặt nặng vai trò của nông hộ và Hợp tác xã”, ông Hùng bày tỏ.

Ông Nguyễn Trí Ngọc, nguyên Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) cho rằng: “Thiếu chính sách cụ thể, thực sự hấp dẫn để thu hút sẽ khiến doanh nghiệp nản lòng. Nhưng để nông dân tự bơi trong cơ chế thị trường hội nhập lớn hiện nay thì chẳng khác nào, gom nông dân đưa lên tàu, chở ra giữa biển khơi rồi để tự bơi vào bờ”.

Còn theo nguyên Thứ trưởng Bộ NN&PTNT, trong việc tái cấu trúc nền nông nghiệp dù đã có nhiều ưu đãi cho doanh nghiệp nhưng chưa sát thực tế và thiếu tính khả thi.

Nhân rộng mô hình Vingroup

Các chuyên gia đều cho rằng, đề cao vai trò của doanh nghiệp trong mối liên kết với nông dân là cần thiết và hướng đi đúng. “Chỉ doanh nghiệp lớn mới đủ khả năng tiếp cận thị trường đầu ra, qua đó định hướng được sản phẩm đầu vào, đưa khoa học công nghệ đến với nông dân. Đồng thời họ tổ chức việc sản xuất trên đồng ruộng và bao tiêu được sản phẩm”, ông Hùng cho hay.

Theo đó, việc liên kết giữa doanh nghiệp và nông hộ sẽ giúp hình thành cánh đồng sản xuất lớn, việc đưa khoa học công nghệ vào sẽ giúp điều chỉnh 2 nhược điểm lớn của nền nông nghiệp Việt Nam: phân tán, nhỏ lẻ và mất ATTP, sản phẩm thiếu minh bạch, mất niềm tin của người tiêu dùng.

Ông Hùng thông tin, hiện nay một số doanh nghiệp lớn đã mạnh dạn đầu tư vào nông nghiệp, bắt tay với nông dân để hình thành chuỗi sản phẩm như Tập đoàn Vingroup liên kết với 1.000 nông hộ, hợp tác xã.

Theo đó, Vingroup sẽ trực tiếp đào tạo và hướng dẫn các hộ nông dân có nhu cầu về quy trình sản xuất sạch; Hỗ trợ công nghệ, kỹ thuật và giống; Kiểm soát chất lượng trong quá trình sản xuất và trước thu hoạch; Thu mua sản phẩm và hỗ trợ phát triển thương hiệu. Với việc kiểm soát khép kín từ đồng ruộng đến siêu thị, Chương trình sẽ cắt giảm được tối đa các khâu trung gian, tập trung nâng cao chất lượng nông sản cung ứng ra thị trường. “Đó là hướng đi đúng và rất tốt, cần nhân rộng”, ông Hùng nói.

Ông Nguyễn Trí Ngọc cũng cho rằng, vai trò của những doanh nghiệp trong chuỗi liên kết sản xuất như Vingroup là cầu nối, có tính chất quyết định giữa người sản xuất với thị trường. Do vậy, theo ông Ngọc, chính sách của Nhà nước trong thời gian tới phải tập trung vào 2 vấn đề cốt lõi, là tư liệu sản xuất (đất đai), khuyến khích tích tụ ruộng đất, tháo bỏ rào cản mời gọi doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp.

Bình luận về lợi ích của mô hình liên kết, ông Hồ Xuân Hùng cho hay, cách làm này vừa mang lại chi phí rẻ cho doanh nghiệp (không phải chi trả kinh phí thuê đất), người nông dân không bị đẩy ra khỏi thửa ruộng của mình. Cả hai bên đều có lợi, độ rủi ro thấp. “Cần có chính sách sát hơn nữa để doanh nghiệp liên kết với các nông hộ hình thành sản xuất lớn trên cánh đồng lớn. Cần phát huy và lan tỏa mô hình liên kết này”, ông Hồ Xuân Hùng nhấn mạnh thêm.

Muốn một nền nông nghiệp thực sự “thay da đổi thịt” thì tái cơ cấu phải gắn với thị trường, phải để doanh nghiệp tham gia trực tiếp vào tái cơ cấu thì mới có chuyển biến đột phá, các chuyên gia đồng loạt khẳng định.

PV