Những vụ kiện tụng trong giới kinh doanh toàn cầu: Chuyện của Google, Meta

Sự bùng nổ của truyền thông trực tuyến là một con dao hai lưỡi. Nó làm phong phú đời sống tinh thần, lan tỏa thông tin, nhưng đồng thời cũng tạo ra một vũ khí nguy hiểm có thể hủy hoại danh tiếng mà một doanh nghiệp đã dày công xây dựng trong nhiều thập kỷ chỉ bằng vài cú nhấp chuột.

Từ cuộc chiến chống độc quyền của các "Big Tech" tại Mỹ, nỗ lực bảo vệ danh dự doanh nghiệp tại Trung Quốc, cho đến các vụ kiện trách nhiệm sản phẩm trị giá hàng tỷ USD, thế giới kinh doanh đang chứng kiến một kỷ nguyên mà phòng xử án đã trở thành một chiến trường không kém phần khốc liệt so với thị trường.

Chiến trường chống độc quyền: Ván cờ sinh tử của các "gã khổng lồ" công nghệ

Tại trung tâm của cuộc chiến này là thung lũng Silicon, nơi những gã khổng lồ công nghệ như Google và Meta đang phải đối mặt với những thách thức pháp lý mang tính sống còn.

Ngày 17/4, Google đã thất bại trong vụ kiện chống độc quyền thứ hai chỉ trong vòng 8 tháng, một phán quyết khẳng định công ty này đã độc quyền bất hợp pháp trong lĩnh vực quảng cáo số. Cùng lúc đó, các lãnh đạo của Meta, bao gồm cả CEO Mark Zuckerberg, phải ra tòa để bảo vệ công ty trước cáo buộc từ Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC).

Những vụ kiện này không chỉ đòi hỏi các khoản bồi thường khổng lồ, mà còn có nguy cơ buộc Google và Meta phải "xé lẻ" đế chế của mình. Với Google, mảng kinh doanh quảng cáo cốt lõi đang bị đe dọa. Với Meta, FTC đang tìm cách buộc công ty phải bán đi hai tài sản quý giá nhất của mình: Instagram và WhatsApp.

Các công tố viên cáo buộc Meta duy trì thế độc quyền trên thị trường mạng xã hội cá nhân bằng cách thâu tóm các đối thủ tiềm năng, mà điển hình là thương vụ mua lại Instagram. Một email gây chấn động được công bố tại tòa cho thấy, ngay từ năm 2018, Mark Zuckerberg đã lường trước viễn cảnh này.

Ông viết: "Tôi tự hỏi liệu chúng ta có nên cân nhắc bước đi cực đoan là tách Instagram thành một công ty độc lập không. Có một khả năng không nhỏ là trong 5 - 10 năm tới, chúng ta sẽ bị buộc phải tách Instagram".

Trước tòa, Zuckerberg lập luận rằng Meta đã đóng vai trò là "vườn ươm", cung cấp nguồn lực để Instagram và WhatsApp phát triển vượt bậc, chứ không phải là hành động triệt tiêu cạnh tranh.

Tuy nhiên, John Kwoka, một giáo sư kinh tế tại Đại học Northeastern và từng làm việc cho FTC, lại có một góc nhìn khác. Ông so sánh các vụ kiện này với cuộc chiến chống độc quyền lịch sử nhắm vào Microsoft vào năm 1998: "Các công ty này khởi nguồn từ một ý tưởng tuyệt vời, nhưng cuối cùng lại gặp rắc rối khi khai thác ý tưởng đó quá mức".

Không chỉ Google và Meta, Amazon và Apple cũng đang nằm trong tầm ngắm. FTC cáo buộc Amazon độc quyền trong lĩnh vực thương mại điện tử, trong khi Bộ Tư pháp Mỹ kiện Apple vì cho rằng hãng này đã cản trở các phần mềm bên ngoài tích hợp với thiết bị của mình một cách bất hợp pháp.

Cuộc chiến này cho thấy một sự thay đổi lớn trong quan điểm của các nhà quản lý, đó là sự thống trị thị trường, vốn từng được xem là phần thưởng cho sự đổi mới, giờ đây lại bị coi là một mối đe dọa cần phải kiểm soát.

Khi "tin giả" thành vũ khí: Cuộc chiến bảo vệ danh tiếng

Nếu ở phương Tây, các tập đoàn bị kiện vì quá mạnh, thì ở phương Đông, các doanh nghiệp lại được pháp luật bảo vệ quyết liệt hơn trước những hành vi tấn công danh tiếng.

Câu chuyện của Vingroup không hề đơn độc. Ở Trung Quốc, tòa án nhân dân tối cao cũng đã ra một thông điệp đanh thép, đó là sẽ trừng phạt nghiêm khắc những ai cố ý lan truyền thông tin sai sự thật để gây tổn hại uy tín doanh nghiệp.

Tòa án nhấn mạnh, việc bảo vệ quyền danh dự của doanh nghiệp theo pháp luật là yếu tố then chốt để xây dựng một môi trường kinh doanh dựa trên pháp quyền. 

Tòa án tối cao Trung Quốc nhận thấy một xu hướng nguy hiểm: một số cá nhân và tổ chức, chỉ vì muốn câu view, tăng traffic, đã sẵn sàng bịa đặt thông tin, làm hoen ố hình ảnh và cản trở hoạt động kinh doanh của các công ty. Một ví dụ điển hình được đưa ra là vụ một tập đoàn truyền thông đăng tin một công ty đồ uống sắp sa thải 20% nhân viên.

Thực tế, khi được hỏi, công ty này chỉ trả lời rằng "hiện tại thì chưa". Chỉ một chút bóp méo câu chữ để giật tít, bài báo đã lan truyền chóng mặt, buộc doanh nghiệp phải khởi kiện để bảo vệ mình.

Góc nhìn kinh doanh ở đây rất rõ ràng: Trong kỷ nguyên số, danh tiếng không còn là một tài sản vô hình, mà là một tài sản tài chính có thể định giá. Một tin đồn thất thiệt có thể làm bốc hơi hàng tỷ USD vốn hóa thị trường trong vài giờ, làm suy giảm niềm tin của nhà đầu tư, và khiến khách hàng quay lưng.

Vì vậy, việc các tập đoàn như Vingroup ở Việt Nam hay các công ty Trung Quốc mạnh tay khởi kiện không chỉ là hành động tự vệ, mà còn là một chiến lược quản trị rủi ro bắt buộc. Họ đang gửi đi một thông điệp: cái giá của việc tung tin giả sẽ rất đắt.

Cái giá của một lỗi lầm: Trách nhiệm sản phẩm và những hóa đơn tỷ USD

Rời xa những cuộc chiến về thông tin và quyền lực, có một mặt trận pháp lý khác trực tiếp chạm đến an toàn của người tiêu dùng: trách nhiệm sản phẩm. Đây là nơi một lỗi thiết kế nhỏ có thể dẫn đến những thảm họa lớn và những vụ kiện khổng lồ.

Ngành công nghiệp ô tô là một ví dụ điển hình. Vụ triệu hồi túi khí Takata lớn nhất lịch sử là một bài học đắt giá. Những bộ bơm túi khí lỗi, có thể phát nổ bất ngờ, đã gây ra 27 cái chết và hơn 400 ca chấn thương chỉ riêng tại Mỹ. Hay ngành dược phẩm, nơi một loại thuốc hoặc thiết bị y tế có tác dụng phụ không lường trước có thể dẫn đến hàng chục nghìn đơn kiện, như trường hợp túi ngực silicon đã tạo ra một thỏa thuận bồi thường lên tới 4 tỷ USD.

Điều cốt lõi trong các vụ kiện này là nguyên tắc "trách nhiệm nghiêm ngặt" (strict liability). Theo luật sư chuyên ngành, nguyên tắc này có thể hiểu đơn giản là: "Bạn không cần chứng minh nhà sản xuất cố ý làm sai. Bạn chỉ cần chứng minh sản phẩm của họ có lỗi và lỗi đó gây ra thiệt hại cho bạn".

Điều này đặt một gánh nặng khổng lồ lên các doanh nghiệp. Họ không chỉ phải chịu trách nhiệm cho những gì họ biết, mà còn cho cả những gì họ lẽ ra phải biết.

Những vụ kiện này cho thấy, trong kinh doanh hiện đại, một lỗi nhỏ trong khâu thiết kế hay sản xuất có thể khuếch đại thành một thảm họa tài chính và uy tín.

Từ nội bộ đến những vụ kiện "khó đỡ"

Không phải mọi cuộc chiến pháp lý đều đến từ bên ngoài. Đôi khi, mối đe dọa lớn nhất lại đến từ chính nội bộ. Vụ kiện của các nhà đầu tư nhắm vào Mark Zuckerberg và ban lãnh đạo Meta sau bê bối Cambridge Analytica là một ví dụ.

Các cổ đông cho rằng ban lãnh đạo đã không minh bạch về rủi ro, vi phạm thỏa thuận với FTC và làm tổn hại đến giá trị công ty. Họ yêu cầu các lãnh đạo phải "móc tiền túi" để hoàn trả cho Meta khoản tiền phạt 5,1 tỷ USD và các chi phí pháp lý khác. Đây là lời cảnh tỉnh cho mọi nhà lãnh đạo: trách nhiệm của họ không chỉ là tạo ra lợi nhuận, mà còn là bảo vệ công ty trước các rủi ro pháp lý và đạo đức.

Bên cạnh những trận chiến vĩ mô, thế giới pháp lý doanh nghiệp cũng không thiếu những câu chuyện kỳ lạ, tưởng như chỉ có trong phim.

Vụ "cà phê nóng" của McDonald's: Một bà lão bị bỏng và được bồi thường hàng trăm nghìn USD, châm ngòi cho cuộc tranh luận toàn quốc về an toàn sản phẩm và trách nhiệm cảnh báo của doanh nghiệp.

Vụ "máy bay phản lực" của Pepsi: Một chàng sinh viên kiện đòi Pepsi giao một chiếc máy bay chiến đấu Harrier như trong quảng cáo. Dù tòa xử Pepsi thắng, vụ việc trở thành một bài học kinh điển về rủi ro trong các chiến dịch marketing hài hước.

Vụ "chú chó Chihuahua" của Taco Bell: Hai người đàn ông thắng kiện 30,1 triệu USD vì cho rằng hãng đồ ăn nhanh đã "đánh cắp" ý tưởng về linh vật quảng cáo của họ. Một lời nhắc nhở đắt giá về tầm quan trọng của sở hữu trí tuệ.

Những vụ kiện này, dù kỳ quặc, đều cho thấy một sự thật: trong kinh doanh, mọi rủi ro đều có thể trở thành một vụ kiện, và mọi vụ kiện, dù lớn hay nhỏ, đều mang trong mình những bài học quản trị đắt giá.

Vụ việc của Vingroup, khi đặt trong bối cảnh rộng lớn này, không chỉ là một hành động bảo vệ danh tiếng đơn thuần mà nó phản ánh một thực tế mới của kinh doanh trong thế kỷ 21: pháp lý đã trở thành một công cụ chiến lược không thể thiếu.