“Ngậm ngùi nhìn người Việt mua hàng ngoại, đại gia ngoại thâu tóm doanh nghiệp Việt”

Bài phát biểu của đại biểu Quốc hội Phạm Trọng Nhân (đoàn Bình Dương) tại phiên thảo luận sáng nay (9/6) gây chú ý khi đề cập đến một vấn đề đang “nóng” hiện nay là hiện tượng mua bán, sát nhập, thâu tóm, đặc biệt trong thị trường bán lẻ diễn ra ồ ạt.

DN khởi nghiệp nguy cơ “chết từ trong trứng nước”

Vị đại biểu cảnh báo, điều này đang gây ra nhiều nguy cơ cho khu vực doanh nghiệp (DN) trong nước, đặc biệt là các DN nhỏ và vừa - các sản phẩm của họ vơi dần sau khi siêu thị rơi vào tay chủ ngoại. Các start-up được kỳ vọng sẽ khai sinh từ Luật hỗ trợ DN nhỏ và vừa cũng có nguy cơ “chết từ trong trứng nước”.

Nêu thực tế năm 2017, Việt Nam tăng 5 bậc lên vị trí thứ 6 về chỉ số bán lẻ toàn cầu, năm 2016, tổng doanh số bán lẻ cả nước đạt hơn 118 tỷ USD, tăng 10,2% so với năm 2015, ông Nhân nhận xét: Thị trường bán lẻ Việt Nam đang hấp dẫn trở lại và là một thị trường “béo bở” mà các “ông trùm” bán lẻ thế giới liên tục nhòm ngó.

Tháng 4/2014, khi Việt Nam chưa mở cửa hoàn toàn thị trường bán lẻ với nhà đầu tư nước ngoài thì đã có 3 tập đoàn đặt chân vào đó là Aeon (Nhật Bản) với chiến lược mở rộng thị phần đến năm 2020 sẽ có 20 trung tâm mua sắm quy mô lớn với vốn đầu tư 1,5 tỷ USD. Lotte (Hàn Quốc) cũng với chiến lược đến năm 2020 sẽ có 60 trung tâm thương mại dải khắp cả nước với tổng số vốn đầu tư là 3,2 tỷ USD.

Năm 2015 - 2016 thị trường bán lẻ Việt Nam đã chứng kiến nhiều vụ thâu tóm từ phía khu vực FDI điển hình là thương vụ Central Group của Thái Lan đã mua lại 49% cổ phần của công ty sở hữu chuỗi siêu thị điện máy Nguyễn Kim. Vào tháng 5/2016, Central Group tiếp tục gây “sốc” khi thông báo đã thôn tính thành công toàn bộ chuỗi siêu thị BigC với giá trị lớn đến 1 tỷ euro và hàng trăm vụ thâu tóm đình đám khác.

Chỉ trong 3 năm, khu vực FDI đã chiếm 70% thị phần bán lẻ qua cửa hàng tiện lợi, 17% qua trung tâm thương mại siêu thị, 50% thị phần bán lẻ trực tuyến. Đến nay thị phần và doanh số khu vực này vẫn không ngừng tăng lên. “Đây là những con số rất đáng để chúng ta suy nghĩ”, ông Nhân nhìn nhận.

Đặc biệt là khi nhiều nhà đầu tư nước ngoài không chỉ đẩy khai thác khâu phân phối bán lẻ mà đang lấn sân vào cả khâu sản xuất, điển hình phải kể đến trường hợp của công ty CP đến nay đã chiếm trên 50% thị phần trứng, 30% thị phần gà thịt, 7% thị phần thức ăn chăn nuôi. Thế mạnh của DN này không chỉ về vốn, công nghệ, kinh nghiệm, trình độ quản trị hiện đại mà bên cạnh đó họ còn nhận được sự hỗ trợ rất lớn từ Chính phủ của họ trong các chương trình phát triển hệ thống từ sản xuất đến phân phối tiêu dùng nội địa và bành chướng thị trường xuất khẩu.

Hàng Việt bị “hất chân” khỏi siêu thị ngoại

Trong khi đó, theo đại biểu, các DN trong nước vẫn đang loay hoay tìm hướng đi cho mình, do đó “việc để mất thị trường vào tay các nhà bán lẻ nước ngoài là một nguy cơ không quá khó để có thể nhìn thấy”.

Điều đáng nói là sau thâu tóm phương thức và quy trình mua của họ hoàn toàn thay đổi các chương trình xúc tiến chỉ dành cho hàng chính quốc, hàng Việt Nam từng bước bị từ chối và vô hiệu bằng hàng rào kỹ thuật, tăng chiết khấu, chiếm dụng vốn của nhà cung cấp, o ép phí mở cửa hàng, phí hỗ trợ chương trình, hỗ trợ khuyến mại, bảo hành...

“Sự kiện 22 cửa hàng Thế giới Di động bị hất chân khỏi hệ thống BigC, Minh Long 1 tuyên bố rút khỏi hệ thống Metro là một điển hình và đó chỉ là màn khởi đầu cho những lời cảnh báo”, đại biểu Phạm Hữu Nhân bày tỏ lo ngại.

Thậm chí, ông cho rằng, những hiện tượng trên chắc chắn không dừng lại ở đó. “Chúng ta phải ngậm ngùi nhìn người Việt mua hàng ngoại và DN ngoại thì mua DN Việt. Một khi tập đoàn bán lẻ nước ngoài thống trị thị trường nội địa thông qua hệ thống các kênh phân phối và bán lẻ thì chắc chắn sẽ tạo ra một hệ lụy các ngành sản xuất nội địa, cũng như rủi ro về giá cả cho người tiêu dùng”, ông Nhân nhận định.

Trong khi đó, người sản xuất trong nước hoặc chịu sự chi phối bởi luật chơi của chủ siêu thị ngoại nếu muốn tham gia các chuỗi bán lẻ của họ hoặc phải chấp nhận liên doanh liên kết nếu không muốn phá sản.

“Sự phụ thuộc ngày càng lớn và tổn thất kinh tế nhiều hơn nếu chúng ta không đẩy các hoạt động mua bán, sáp nhập đi theo hướng tích cực về phía các DN trong nước, chắc chắn nền kinh tế sẽ đón nhận những hậu quả khó lường có thể làm ảnh hưởng tiêu cực đến khu vực sản xuất trong nước và thị trường bán lẻ, nhất là những người tiêu dùng nội địa”, vị đại biểu cảnh báo.

Theo đó, một khi 80% lợi nhuận sau thuế, thay vì của DN trong nước nay lại về tay DN khối ngoại và chắc chắn được chuyển ra nước ngoài, khi đó nội lực của nền kinh tế dần giảm đi, vai trò đóng góp một phần trong 40% GDP xem ra rất khó để tiếp tục duy trì.

Do đó, bên cạnh đề nghị cần phải hỗ trợ DN nội, đại biểu Phạm Trọng Nhân cũng đề nghị Chính phủ cần ngăn chặn kịp thời các hiện tượng vi phạm có nguy cơ gây ảnh hưởng tới môi trường sản xuất và kinh doanh hoặc các chiêu trò cạnh tranh không lành mạnh trong mua bán, sáp nhập hiện nay.

Còn với các DN trong nước, cần liên doanh, liên kết, tạo sức mạnh nội lực chống chọi với người khổng lồ, không để “chủ nhà trở thành khách trong chính ngôi nhà của mình”.

Bích Diệp