Lợi nhuận và cạm bẫy của những khoản đầu tư Trung Quốc vào châu Phi

Ở Zambia, các khoản đầu tư đến từ Trung Quốc và ảnh hưởng của chúng có ở khắp mọi nơi. Khoa phẫu thuật, trường học, các dự án xây dựng, các loại xe tải đều có chữ Trung Quốc. Và thật dễ dàng để mua một bát mì tại các quán ăn Trung Quốc.

Trung Quốc cũng đang xây dựng mạng lưới đường sá rộng lớn, nâng cấp triệt để cơ sở hạ tầng giao thông cũ.

Một số người Zambia chào mừng tầm ảnh hưởng của Trung Quốc, nói rằng đất nước này chưa bao giờ có ảnh hưởng tốt đến vậy.

“Hiện tại Zambia có vẻ tốt hơn nhiều so với trước đây. Chúng tôi có những con đường, bệnh viện và trường học và những thứ tương tự được xây dựng ở những khu vực mà chúng tôi chưa bao giờ nghĩ đến”, Alex Ng'oma, nhà phân tích chính trị tại Đại học Zambia cho biết.

Nhưng các nhà phê bình cảnh báo rằng, việc đầu tư xây dựng có cái giá của nó.

Benji Ndolo, một nhà phân tích cho biết: “Trong 10 năm tới và hơn thế nữa, rủi ro chính là mất đi các tài sản quốc gia quan trọng và tôi cảnh báo rằng các chính phủ châu Phi phải thực sự cẩn thận”.

Khi các quốc gia trên thế giới cân nhắc có chấp nhận các khoản vay và dự án cơ sở hạ tầng của Trung Quốc hay không, Zambia đã chấp nhận và trở thành ví dụ để đánh giá tiềm năng và cạm bẫy của các giao dịch với Bắc Kinh.

Tại sao Trung Quốc lại đầu tư vào châu Phi?

Các nước như Zambia có rất nhiều tài nguyên khoáng sản, và Trung Quốc có thể cung cấp các khoản vay rẻ để tài trợ cho đường bộ, đường sắt và cơ sở hạ tầng cần thiết để xuất khẩu tài nguyên thiên nhiên.

Ngoài ra, còn có những động lực về chiến lược địa lý. Châu Phi nằm trong một phần của chiến lược Một vành đai một con đường của Trung Quốc, và năm ngoái Trung Quốc đã mở căn cứ quân sự đầu tiên trên lục địa này, tại Djibouti.

Bên cạnh đó, Trung Quốc đã xây dựng một tuyến đường sắt nối liền Zambia với Tanzania trong thập niên 1970, loại bỏ sự phụ thuộc của đất nước này vào Nam Phi và Rhodesia.

Các nước phương Tây đã chỉ trích dự án đó, cũng giống như bây giờ họ đang chỉ trích sự phụ thuộc ngày càng tăng của Zambia vào các khoản vay của Trung Quốc.

Nhưng phản ứng của người Zambia đều giống nhau khi họ cho rằng các nước phương Tây không ở đây để tài trợ cho các dự án, vậy tại sao họ lại phải nói không với sự trợ giúp từ Trung Quốc?

Nguy cơ mắc bẫy

Tổng số nợ của Zambia hiện nay vào khoảng 13 tỷ USD, và các nhà phân tích ước tính các khoản vay của Trung Quốc chiếm khoảng 1/4 hoặc 1/3 trong số đó.

Khoảng một thập kỷ trước, số tiền nợ khổng lồ mà Zambia nợ IMF và Ngân hàng Thế giới đã bị xóa sạch nhờ sáng kiến xóa ​​nợ xấu cho các nước nghèo. Tuy nhiên, các nhà quan sát lo ngại rằng, đất nước này sẽ nhanh chóng phải xoay xở để trả khoản nợ khổng lồ một lần nữa.

Đáng tiếc, Zambia đã vay mượn quá mức và không thể trả lại tiền, và Chính phủ Zambia có thể đã cung cấp tài sản nhà nước bao gồm cả công ty điện lực quốc gia và sân bay để thế chấp cho các khoản vay của Trung Quốc.

Nhưng vì chi tiết về các giao dịch nợ với Trung Quốc không được công bố, người dân Zambia không có cách nào biết được Chính phủ họ đã thế chấp những gì.

Chính phủ đã buộc phải bác bỏ các thông tin trên phương tiện truyền thông rằng nhiều tài sản nhà nước đã được cung cấp cho Trung Quốc làm tài sản thế chấp.

Những người khác thì cảnh báo rằng, ảnh hưởng văn hóa của Trung Quốc sẽ khó có thể mờ nhạt đi tại châu Phi.

Hiện tại, các tờ báo của Zambia đều được viết bằng tiếng Trung và tiếng Anh trên cùng một trang, và các trường học tiếng Trung đang mọc lên khắp Zambia.

Nhưng ngay cả những người ủng hộ các khoản đầu tư của Trung Quốc cũng cảnh giác với điều kiện lao động do người Trung Quốc cung cấp cho người lao động địa phương.

“Tôi nghĩ điều quan trọng đối với Chính phủ của chúng tôi là mọi việc làm mà người Trung Quốc đang tạo ra cho người dân Zambia. Bất cứ mọi việc đều được giám sát để đảm bảo rằng người dân của chúng tôi không bị đối xử như nô lệ và không bị trả lương thấp", ông Ng'oma nói.

Bên cạnh đó, ông Ndolo nói rằng các quốc gia châu Phi cần phải chú ý hơn đến các chi tiết về các thỏa thuận trao đổi với Trung Quốc.

“Trong 10 năm tới và hơn thế nữa, những tài sản quốc gia quan trọng có thể bị mất đi và tôi kêu gọi các chính phủ châu Phi phải thật sự cẩn thận. Không chỉ là về những giao dịch và những gì ký kết hiện nay. Chính phủ phải suy nghĩ xa tới 10 hoặc 20 năm và xa hơn nữa cho sự an toàn và an ninh của người dân”, ông cảnh báo.

Hồng Vân (Tổng hợp)