"Kinh tế ngầm phát triển do bị quản kiểm quá mức cần thiết"

Theo vị chuyên gia về môi trường kinh doanh của VCCI, cách đây hơn 14 năm, trong một nghiên cứu của Tập đoàn Tài chính Quốc tế (IFC) và Ngân hàng Thế giới (WB) chỉ ra: Sự kiểm soát quá mức, quá tập trung đã khuyến khích hoạt động không chính thức, thúc đẩy “tính ngầm” của nền kinh tế.

Ông Tuấn nói: Hoạt động không chính thức hiện tỷ lệ thuận với thời gian mà doanh nghiệp (DN) phải đối phó với các quy định của luật pháp. Người ta ước lượng được cứ mất thêm 2 ngày phải giải quyết các quy định về quản lý tại một thành phố thì tương quan với số lượng hợp đồng lao động chính thức giảm đi 1% .

Các quy định không phù hợp thực tiễn, quá khắt khe đang tạo ra tình trạng lưỡng nan cho nhà kinh doanh. Nếu tuân thủ đúng thì không thể cạnh tranh và tồn tại được vì sự vi phạm quá phổ biến, thậm chí là công khai. Nếu không tuân thủ thì nguy cơ bị coi là vi phạm pháp luật luôn lơ lửng trên đầu, họ như là con tin của một công chức “nhiều quyền, thiếu tâm”.

"Hàng rừng quy định" đang khiến doanh nghiệp càng nổi, càng rủi ro”, ông Tuấn viết.

Một nguy cơ nữa với nhà kinh doanh là với “hàng rừng quy định”, doanh nghiệp càng nổi, càng thành công thì càng rủi ro. Điều tra của WB và IFC cho thấy các công ty lớn, phát triển nhanh và có đăng ký kinh doanh đàng hoàng thì lại bị thanh tra thường xuyên hơn. Ba cuộc điều tra quy mô lớn của VCCI tiến hành năm 2015 trên cả nước cũng minh chứng cho điều đó.

"Khi to thì dễ bị chú ý, làm ăn bài bản thì thiệt thòi, sẽ tạo ra tâm lý nằm lòng của nhà kinh doanh là “khôn dựng trại, dại dựng nhà”. Thực tế “chối bỏ thành công” này đang hình thành văn hóa “kinh doanh nhì nhằng” và động lực chuyển các hoạt động kinh doanh về dưới dạng không chính thức. Lâu dần tảng băng kinh tế ngầm sẽ lớn dần", ông Tuấn nhận định.

Theo ông Tuấn, kinh tế ngầm hiện có quy mô lớn và phổ biến đến nỗi làm cho các doanh nhân không dám lên tiếng phản đối, tố cáo công chức nhà nước vi phạm luật pháp, không dám phê bình, phản đối chính sách bất hợp lý, lối làm việc thiếu trách nhiệm, thậm chí phi pháp của công chức nhà nước.

Đại diện VCCI thừa nhận: Đằng sau nhiều giấy phép, ĐKKD có bóng dáng của lợi ích, bởi cấp phép là xin cho, muốn xin thì người xin phải... “biết điều”! Đằng sau những thủ tục cấp phép khó khăn, mất thời gian lại nở rộ dịch vụ làm thủ tục nhanh chóng với chi phí cao…

Ở Việt Nam không khó để tìm thấy rất nhiều quy định quản lý nhà nước như vậy, ông Tuấn chỉ rõ: Muốn nhập khẩu ô tô phải có giấy ủy quyền chính hãng của hãng sản xuất mà rất hiếm DN tư nhân trong nước có được; muốn kinh doanh phân phối gas phải có trên 100.000 bình gas, có ít nhất 20 đại lý, phải sở hữu trạm chiết nạp gas…; muốn kinh doanh vận tải ô tô phải có ít nhất 50 xe hay 20 xe; muốn kinh doanh xuất khẩu gạo phải có nhà xưởng, trạm xát...

Nguyễn Tuyền