Hơn 1.600 mã trái phiếu lên sàn: Niềm tin của nhà đầu tư sẽ quay trở lại?

Hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ dự kiến sẽ vận hành chính thức vào tháng 7 tới, với hơn 1.600 mã trái phiếu được đưa vào giao dịch.

Phương thức giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ dự kiến áp dụng là giao dịch thỏa thuận thông qua các thành viên giao dịch. Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) - đơn vị triển khai hệ thống - đang hoàn thiện những bước cuối để đưa hệ thống đi vào hoạt động.

Dự kiến, các giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ được thanh toán theo phương thức T+0 (thanh toán tức thời theo từng giao dịch), tương tự phương thức thanh toán đang áp dụng trên thị trường chứng khoán phái sinh.

Trái chủ giao dịch dễ hơn, tiết kiệm chi phí

Sàn trái phiếu riêng lẻ chính thức được vận hành, theo giới chuyên gia, sẽ có lợi cho cả 3 phía: trái chủ, doanh nghiệp, cơ quan quản lý.

Ông Bùi Nguyên Khoa, Trưởng nhóm vĩ mô - thị trường Chứng khoán Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BSC) - nhận định, trước đây, nhà đầu tư thường mua trái phiếu qua kênh phân phối của công ty chứng khoán, ngân hàng và nắm giữ đến ngày đáo hạn khi nhà phát hành thanh toán cả gốc lẫn lãi.

Ngoài ra, mua bán trên thị trường thứ cấp cũng có thể thực hiện trên lượng hàng là các trái phiếu có trong "kho hàng" hoặc giao trên website giao dịch của các đơn vị môi giới trên.

"Tuy nhiên, giao dịch này không phổ biến và thanh khoản thấp khi thị trường có biến động lớn. Nếu đưa trái phiếu doanh nghiệp lên sàn giao dịch tập trung, nhà đầu tư có thể mua bán với nhau", ông Khoa nói.

"Trong trường hợp cần thiết rút vốn, nhà đầu tư có thêm thị trường chính thống để giao dịch theo giá thị trường ở từng thời điểm", ông nhận định.

Ông Nguyễn Anh Khoa - Trưởng phòng Phân tích và Tư vấn đầu tư Công ty Chứng khoán Agriseco - nhận định việc đặt lệnh mua bán thông qua giao dịch trực tuyến sẽ giúp nhà đầu tư có thêm nhiều lựa chọn để tự quyết định và tiết kiệm thời gian, chi phí so với trước đây.

Kênh phổ biến để nhà đầu tư mua trái phiếu là qua công ty chứng khoán hoặc các tổ chức phân phối khác như ngân hàng. Thông thường, nhà đầu tư sẽ không mất phí mua trái phiếu nhưng sẽ mất phí, thuế chuyển nhượng khi bán lại trước hạn và mức thuế bằng 5% tính trên số lãi nhà đầu tư nhận được sau giao dịch.

Thậm chí, vẫn có hình thức lách luật mua trái phiếu dưới dạng hợp tác đầu tư, tức nhà đầu tư sẽ mất phí cho đơn vị thứ 3 đó quản lý tài sản. Việc này, không những mất phí, mà theo một chuyên viên môi giới trái phiếu của Chứng khoán SSI, hình thức này chỉ giúp nhà đầu tư gián tiếp sở hữu trái phiếu, nên kém an toàn.

Bên cạnh đó, việc thanh khoản cũng được cải thiện nếu doanh nghiệp phát hành gặp vấn đề.

Theo các chuyên gia tài chính, việc mất tính chủ động ở thị trường sơ cấp sẽ được giải quyết phần nào nếu trái phiếu lên sàn giao dịch thứ cấp.

Nhà đầu tư cũng lưu ý, chỉ nhà đầu tư chuyên nghiệp mới được tham gia giao dịch. Bên cạnh đó, trái phiếu phát hành sau thời điểm Nghị định 153 có hiệu lực (1/1/2021) mới được lên sàn.

Sàn giao dịch mới sẽ giúp "phá băng" thị trường?

Từ tháng 10/2022, thị trường trái phiếu có dấu hiệu "đóng băng".

Ông Nguyễn Hoàng Dương - Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính ngân hàng (Bộ Tài chính) - cho biết do khó khăn thị trường trong nước, quốc tế và dịch Covid-19, các doanh nghiệp phát hành trái phiếu khó khăn trong việc thực hiện nghĩa vụ thanh toán trái phiếu đến hạn.

Nhất là khi các vụ việc liên quan đến vấn đề trái phiếu được xử lý nghiêm minh, đã làm phát sinh tâm lý e ngại trên thị trường.

Cho tới tháng 3, sau khi Nghị định 08 sửa đổi về trái phiếu doanh nghiệp có hiệu lực, thị trường trái phiếu rục rịch khởi sắc. Cụ thể, theo Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA), khoảng 23.800 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp được phát hành thành công từ sau Nghị định này, chiếm 96% khối lượng phát hành quý đầu năm.

Tuy nhiên, nhà đầu tư cá nhân vẫn đứng ngoài kênh đầu tư này trước ảnh hưởng của khủng hoảng niềm tin thị trường. 99,99% trái phiếu phát hành quý đầu năm được hấp thụ bởi nhóm nhà đầu tư tổ chức, trong đó các nhà băng nắm giữ 77%.

Nhưng tháng 4 và tháng 5 vừa rồi, thị trường trái phiếu lại ảm đạm. Tháng 4, thị trường trái phiếu chỉ có một đợt phát hành riêng lẻ và một đợt phát hành ra công chúng, với tổng giá trị 2.671 tỷ đồng. Sang tháng 5, cũng chỉ có một doanh nghiệp phát hành trái phiếu với tổng trị giá 2.600 tỷ đồng.

Tuy nhiên, theo nhận định của các chuyên gia, nếu sàn giao dịch thứ cấp trái phiếu riêng lẻ đi vào hoạt động, có thể giúp "phá băng" thị trường.

Ông Nguyễn Anh Khoa nhận định việc vận hành sàn giao dịch mới sẽ giúp minh bạch hóa thị trường trái phiếu doanh nghiệp hơn so với trước đây. "Những năm vừa rồi lượng phát hành trái phiếu riêng lẻ lớn, những thông tin có thể không đến đầy đủ các nhà đầu tư", vị này nói. Đây là một trong những nguyên nhân khiến thị trường trái phiếu bỗng trở nên heo hút.

Trong khi đó, doanh nghiệp muốn đưa trái phiếu lên đăng ký giao dịch trên hệ thống giao dịch sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác, trung thực, đầy đủ của hồ sơ đăng ký giao dịch và các thông tin công bố.

Doanh nghiệp cũng phải giải thích cho nhà đầu tư các thông tin liên quan đến phương án phát hành, các rủi ro pháp lý, rủi ro đầu tư, rủi ro sử dụng vốn, quyền, lợi ích, trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư…

Ông Khoa nhận định việc này sẽ làm tăng tính kiểm soát của hệ thống. Điều này, cũng có lợi cho cả trái chủ khi thông tin minh bạch, rõ ràng. Từ đó, bản thân doanh nghiệp cũng có thể phát hành trái phiếu và yên tâm hơn về thanh khoản.