Hiệp hội lương thực phản ánh bất thường vụ mở tờ khai lúc... nửa đêm

Hàng trăm nghìn tấn gạo mòn mỏi chờ thông quan

Ngày 15/4, Hiệp hội Lương thực Việt Nam có báo cáo nhanh về tình hình khai báo hải quan của các hội viên là thương nhân xuất khẩu gạo sau khi văn bản số 1106 của Bộ Công Thương có hiệu lực từ lúc 0h ngày 11/4.

Cụ thể, ông Nguyễn Ngọc Nam - Chủ tịch Hiệp hội Lương thực cho biết, ngày 10/4 vừa qua, sau 18 ngày hàng hóa sẵn sàng nằm ngoài cảng chờ lệnh cho phép xuất trở lại, các thương nhân nhận được quyết định về hạn ngạch xuất khẩu đối với mặt hàng gạo trong tháng 04/2020 ở mức 400.000 tấn.

Theo đó, một số thương nhân lo sợ sự kiện “0 giờ” tái lập nên đã bố trí nhân sự trực canh khai tờ khai hải quan xuyên đêm, nhất là cột mốc 0 giờ ngày 11/4.

Các thương nhân đã truyền đủ dữ liệu cần thiết và theo dõi thường xuyên hệ thống khai báo hải quan đến 23 giờ ngày 11/04 nhưng không nhận được phản hồi từ hệ thống của hải quan do vẫn bị khóa.

Sau 23 giờ ngày 11/04, một số thương nhân đã tạm ngừng theo dõi hệ thống khai hải quan vì không nghĩ rằng hệ thống sẽ mở lúc 0h ngày Chủ nhật 12/4/2020, ngày nghỉ cuối tuần và không có cán bộ hải quan tiếp nhận làm việc.

Điều đáng nói theo lãnh đạo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, từ ngày 24/3 - 10/4, phía cơ quan hải quan đã nắm rất rõ về việc có hàng trăm nghìn tấn gạo của nhiều thương nhân đã lên đến các cảng, sẵn sàng cho xuất khẩu và chưa thể đăng ký tờ khai hải quan cũng như thông quan được do lệnh tạm dừng.

“Việc đăng ký tờ khai bất ngờ được triển khai lúc 0 giờ ngày Chủ nhật mà không có một thông tin chính thức nào trước đó khiến các thương nhân hoàn toàn bị động”, ông Nguyễn Ngọc Nam - Chủ tịch Hiệp hội lương thực cho biết.

Cũng theo Hiệp hội này, khoảng 3 tiếng sau đó, một số thương nhân tiếp tục thực hiện thao tác truyền dữ liệu để khai hải quan thì hệ thống báo đã bị chặn hoặc chỉ nhận được phản hồi từ hệ thống của hải quan số tờ khai được tiếp nhận, nhưng không được phân luồng, như vậy, việc khai hải quan xem như chưa thành công dù đã có sổ tiếp nhận.

Đến sáng sớm cùng ngày, thông tin từ các doanh nghiệp truyền nhau rằng hệ thống đã đóng từ lúc 2 giờ 30 phút sáng và số lượng đã khai báo thành công là 399.989 tấn trong vòng 2 tiếng 30 phút.

“Điều đó có nghĩa là rất nhiều thương nhân đang có hàng sẵn sàng trên cảng không được phép xuất khẩu và phải đối diện với tất cả các chi phí phát sinh từ các container hàng trên cảng phải ngừng do lệnh tạm dừng xuất khẩu từ 18 ngày trước”, ông Nguyễn Ngọc Nam cho hay.

Theo số liệu của các Hội viên Hiệp hội lương thực, có 41 thương nhân gửi văn bản về văn phòng với số lượng gạo đang chờ xuất tại cảng và đóng tại kho.

Nhiều điểm bất cập

Hiệp hội cũng đã nêu rõ các bất cập trong vụ mở tờ khai lúc nửa đêm theo phản ánh của các thương nhân.

Trước hết, một số thương nhân đã gặp phải tình huống sau: các tờ khai đăng ký hải quan kể từ thời điểm 0h ngày 11/4, đã có số tờ khai và đã phân vào luồng đỏ.

Tuy nhiên, đến ngày 13/4, sau khi tải kiểm tra trên hệ thống hải quan cập nhật, lại thấy ngày đăng ký của các tờ khai này “tự động” bị lùi về thời điểm 10/4/2020.

Hiệp hội lương thực cho biết đã ghi nhận ít nhất 3 thương nhân như vậy và các thương nhân hiện vẫn chưa tìm được câu trả lời cho tình huống này.

Thậm chí, có cả trường hợp các tờ khai hải quan đã có số tờ khai nhưng chưa phân luồng, đã được ghi nhận trước đó, đến thời điểm sáng ngày 14/4 lại bị mạng hải quan xóa bỏ khi chưa đủ 15 ngày theo quy định.

Bên cạnh đó, từ một số phản ánh của các thương nhân cho thấy việc phân bổ hạn ngạch thông qua hình thức đăng ký hải quan trừ lùi như hiện nay chưa gắn liền với nghĩa vụ thu mua lúa gạo trong dân của một số thương nhân, cũng như quy mô, năng lực giao dịch hiệu quả thực tế của các thương nhân.

Hàng hóa sẵn sàng với số lượng lớn tại bãi chờ xuất của các cảng đã khá lâu, như vậy, mỗi ngày các thương nhân phải chịu phí lưu bãi, lưu container; chi phí vận chuyển, chi phí xuất khẩu (giám định, khử trùng, kiểm dịch,...); lãi suất ngân hàng bị phạt bồi thường hợp đồng, chi phí nhân công tại các cảng ngày càng đắt đỏ do tình hình giãn cách toàn xã hội nhằm đối phó với dịch bệnh Covid-19...

Tổng các chi phí này của từng thương nhân đã là không nhỏ và con số này nếu tính cho tất cả các thương nhân đang có hàng hóa sẵn sàng chờ xuất tại các cảng là rất lớn. 

Hơn nữa theo lãnh đạo hiệp hội này, đối với những lô hàng giá trị lớn đã sẵn sàng tại các cảng, thương nhân không giao hàng kịp thời, lẽ dĩ nhiên sẽ phải đền bù hợp đồng cho khách hàng nước ngoài và đây là một khoản thiệt hại nặng nề năm cả ngoài những trường hợp bất khả kháng.

Nếu không thông quan và xuất khẩu được trong tháng 4 và tháng 5, Hiệp hội cho biết một số thương nhân sẽ không có nguồn tiền thu để trả nợ ngân hàng đúng hạn, thiệt hại rất nặng nề.

Trong khi đó, hệ thống ngân hàng chịu ảnh hưởng kéo theo là điều không tránh khỏi, nhất là khi ngành gạo là một trong những ngành hàng lớn và chủ lực, đem về nguồn thu đáng kể cho ngân sách quốc gia.

Nguyễn Mạnh