Đại biểu Trần Du Lịch: Không dùng tiền ngân sách để xử lý nợ xấu

Nợ xấu đang là một trong những nội dung được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm tại kỳ họp này. Bên lề Quốc hội, ông Trần Du Lịch, Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội TPHCM đã trao đổi với báo chí về các biện pháp xử lý nợ xấu hiện nay.

Theo đánh giá của ông, tình hình nợ xấu có nguy cấp thực sự và có nguy cơ trở lại vạch xuất phát như trước khi chúng ta áp dụng các giải pháp loại bỏ nợ xấu, thưa ông?

Nợ xấu trong hệ thống ngân hàng đã phát bệnh 3 năm trở lại đây. Ngân hàng Nhà nước cũng đã tập trung một số giải pháp trong khả năng của mình từ hệ thống để xử lý nợ xấu.

Tuy nhiên, tôi thấy rằng, tình hình hiện nay đòi hỏi cần có những giải pháp hỗ trợ lớn hơn từ phía Chính phủ chứ không phải việc riêng của ngân hàng thương mại. Nợ xấu bản chất của nó không có gì xấu, là chuyện bình thường với tổ chức tín dụng nhưng khi đã vượt quá khả năng giải quyết thì trở thành vấn đề với kinh tế vĩ mô.

Có thể thấy rằng, ngân hàng dùng biện pháp trích lập dự phòng rủi ro bằng lợi nhuận. Những năm đầu, ngân hàng có lợi nhuận tốt thì trích lập tốt, dần dần các ngân hàng thương mại bị áp lực nếu trích lập lớn quá thì ảnh hưởng đến lợi nhuận. Trong khi đó, các ngân hàng thương mại chịu áp lực của cổ đông về vấn đề cổ tức, cạnh tranh nữa, giữ giá trị cổ phiếu... Những áp lực này khiến các ngân hàng thương mại không tránh khỏi hiện tượng giấu bớt nợ xấu đi nếu giấu được. Thực tế này đã tạo nên con số chênh lệch giữa đánh giá của ngân hàng thương mại với thanh tra của Ngân hàng Nhà nước.

Vậy theo ông, điểm nghẽn của việc xử lý nợ xấu hiện nay là gì?

Biện pháp xử lý, đòi nợ và bán tài sản… bị nghẽn toàn bộ do thủ tục hành chính, đấu giá bán tài sản… Có ngân hàng nói với tôi, họ phải mất 4-7 năm để bảo vệ quyền của chủ nợ. Dường như các qui định dân sự hiện nay là bảo vệ con nợ còn vai trò bảo vệ chủ nợ quá yếu. Ví dụ, con nợ không hợp tác thì thủ tục xử lý việc đó cực kỳ nhiêu khê. Chính vì vậy, dù ngân hàng có muốn bán dưới giá, thà mất phần nào để làm sạch bảng kế toán cũng không làm được.

Chỗ này cũng liên quan đến Tổng công ty mua bán nợ (VAMC), VMAC dùng cơ chế chứ không dùng tiền, mà dùng cơ chế thì phải trích lập dự phòng rủi ro 20% khi trả nợ. Nhưng thực tế hiện các ngân hàng sợ việc này. Bởi lẽ nếu đưa cái đó mà phải thiết lập, vừa mất khoản trích lập dự phòng rủi ro, khoản chưa bán nợ rồi cộng thêm 20% khoản bán nợ thì có thể thấy rất lôi thôi cho lợi nhuận ngân hàng, không hấp dẫn các ngân hàng.

Một vấn đề được ngân hàng thương mại kiến nghị hiện nay là nên xem xét giảm dự phòng rủi ro 20% đối với trái phiếu đặc biệt sau khi bán nợ cho VAMC, theo ông liệu có khả thi?

Tôi cho đây là một kiến nghị rất hợp lý. Vì nếu sau khi bán nợ cho VAMC, các ngân hàng thương mại nhận được giấy nợ là trái phiếu đặc biệt nhưng vẫn phải trích dự phòng rủi ro 20% cũng là điều hết sức khó khăn đối với họ. Các ngân hàng có thể đề nghị giảm từ 20% xuống còn 15% hoặc 10%.

Do đó, nếu giảm được tỷ lệ trích dự phòng rủi ro và tháo gỡ thủ tục thanh lý tài sản đảm bảo thì sẽ bớt được khó khăn cho các ngân hàng.

Về nguyên lý trái phiếu của VMAC phát hành ra có thể đem thế chấp Ngân hàng Nhà nước để vay lại (dĩ nhiên phải xem xét). Nhưng theo tôi được biết, các ngân hàng tại TPHCM mà tôi gặp vẫn chưa vay đồng nào. Lý do là nguồn tín dụng của họ thu hút vẫn chưa đẩy ra hết. Họ cũng không muốn vay để làm gì, dẫn đến dồn nguồn tiền lại, tỷ lệ huy động với tỷ lệ cho vay thấp. Ngân hàng phải giữ một khoảng chênh lệch giữa tiền lãi suất huy động với tiền lãi suất cho vay ở mức 3,5-4%. Trong khi, chi phí tài chính của người đi vay quá lớn, không hấp dẫn, nó là vòng luẩn quẩn.

Thế theo ông, chúng ta nên phá vỡ vòng luẩn quẩn này thế nào?

Về nguyên tắc là nợ xấu là một sản phẩm của thị trường thì chúng ta phải dùng thị trường để giải quyết. Còn nhà nước chỉ tác động thôi, không dùng cơ chế làm thay được. Do vậy phải khai thông thị trường mua bán nợ để làm sao VAMC và các công ty mua bán nợ khác có thể tham gia được và giải quyết dứt khoát tài sản thế chấp theo hướng thị trường.

Tôi nói nôm na tài sản thế chấp đáng giá 100 đồng cho vay 70 đồng, nếu tôi bán 50 đồng, thậm chí 40 đồng để làm sạch bảng kế toán. Còn lùng nhùng như hiện nay không thể làm sạch và nếu cứ kéo dài dây dưa lại giống như bệnh không có thuốc đúng liều sẽ nhờn thuốc và sẽ biến chứng.

Mới đây, có đề xuất dành một khoản ngân sách nhà nước để giải quyết nợ xấu, theo ông có nên sử dụng biện pháp này không?

Khi lập VMAC, quan điểm của tôi là không nên dùng ngân sách để giải quyết nợ xấu. Chính phủ vẫn còn nhiều nguồn để mượn nhằm giải quyết chuyện này mà không cần dùng đến ngân sách, ví dụ quỹ cổ phần hóa, các quỹ tập trung, tiền nằm ở SCIC… Tại sao hàng chục nghìn tỷ chúng ta cứ mượn một thời gian để đưa qua làm chuyện này trong khi nguyên tắc nhà nước bỏ tiền ra rồi sẽ lấy lại hết chứ không mất.

Vậy tại sao không lấy nguồn này ra để làm trong khi hiện ngân sách đang bội chi và nợ công cao. Dùng ngân sách xử lý nợ xấu chỉ làm trong trường hợp không còn nguồn, chứ còn nguồn thì tại sao không làm. Vấn đề là chủ trương cho làm, ví dụ cùng lắm có thể Quốc hội cho Nghị quyết cho phép Chính phủ sử dụng các nguồn đang diện quản lý để mượn làm việc này chứ không đưa vào ngân sách. Tôi nói lại, chưa phải là Chính phủ không có tiền.

Với tình hình xử lý nợ xấu của các ngân hàng thương mại hiện nay và nền kinh tế vẫn chưa có nhiều biến chuyển, vậy theo ông nợ xấu có tiếp tục gia tăng hay không?

Điều này còn tùy thuộc nhiều yếu tố, nếu như xác lập tính toán nợ xấu theo (Basel 2) tức là nói nôm na theo chuẩn quốc tế, tới đây là Thông tư 02, theo tôi nếu làm mạnh cái đó thì nợ xấu sẽ tiếp tục phát sinh ở thời điểm bây giờ và cả những khoản nợ tiếp theo... Tuy nhiên, chúng ta cũng không nên kỳ vọng sớm xử lý được nợ xấu mà quan trọng hơn là làm thế nào để kiểm soát được nợ xấu phát sinh chậm hơn tiến độ xử lý nợ xấu.

- Xin cảm ơn ông!

Liên quan đến vấn đề xử lý nợ xấu, Văn phòng Chính phủ vừa có văn bản truyền đạt ý kiến của Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh về Báo cáo tái cơ cấu kinh tế trong lĩnh vực đầu tư công, doanh nghiệp nhà nước và hệ thống ngân hàng trình Quốc hội. Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh đồng ý về cơ bản với nội dung Báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư và giao Bộ này tiếp tục hoàn thiện báo cáo theo hướng: Rà soát, cập nhật lại các số liệu trong báo cáo đến thời điểm gần nhất, trong đó chú ý cập nhật số liệu 9 tháng đầu năm 2014 khớp với báo cáo về cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước của Bộ Tài chính. Phó Thủ tướng yêu cầu không đưa kiến nghị về việc xem xét dành một phần chi ngân sách nhà nước để xử lý nợ xấu của các doanh nghiệp nhà nước như dự thảo báo cáo. Theo đó, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ thay mặt Chính phủ, thừa ủy quyền Thủ tướng Chính phủ báo cáo trước Quốc hội về nội dung này.

Nguyễn Hiền