Bộ trưởng Công Thương giải trình về “lùm xùm” xuất khẩu gạo

Bộ trưởng Công Thương cho biết thông tin trên sáng nay (15/6), tại phiên thảo luận tại hội trường Quốc hội về tình hình kinh tế xã hội (KH-XT).

Theo Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, công tác điều hành xuất khẩu gạo thời gian qua yêu cầu đặt ra là phải bảo đảm an ninh lượng thực trong mọi tình huống, trong đó có những thời điểm rất phức tạp trước diễn biến của dịch bệnh Covid-19 ở Việt Nam.

Trong 2 tháng đầu năm 2020 xuất khẩu gạo đạt khoảng 930.000 tấn, tăng 31,7% so với cùng kỳ năm 2019. Đến ngày 15/3/2020, xuất khẩu đạt khoảng 1,3 triệu tấn, tăng 370.000 tấn so với cuối tháng 2/2020.

“Xuất hiện nhu cầu tăng dự trữ chiến lược tại nhiều quốc gia khiến giao dịch gạo hết sức sôi động, gạo bị hút rất mạnh ra khỏi Việt Nam, giá gạo trong nước và thế giới liên tục tăng” – Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nói.

Cũng theo Bộ trưởng Bộ Công Thương, vào thời điểm 23/3, khi Việt Nam đang phải đối diện với nguy cơ bùng phát dịch bệnh, tâm lý người dân có dấu hiệu không ổn định thì nguy cơ thiếu gạo cho tiêu dùng trong nước là có thực...

“Do vậy, nếu xảy ra biến cố thì lượng gạo tại vùng Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL), dù được mùa, cũng sẽ không đủ dùng cho nhu cầu trong nước nếu tiếp tục cho phép xuất khẩu với tốc độ lên tới 25.000 tấn/ngày như 15 ngày đầu tháng 3.

Đứng trước tính huống cấp bách nêu trên, ngày 23/3/2020, Thủ tướng Chính phủ đã triệu tập cuộc họp Thường trực Chính phủ về đảm bảo an ninh lương thực trong bối cảnh tác động của dịch Covid-19” - ông Trần Tuấn Anh cho hay.

Bộ Công Thương đã trình bày với 2 biện pháp được Luật Quản lý ngoại thương cho phép áp dụng để kiểm soát hoạt động xuất khẩu gạo, gồm “cấp giấy phép xuất khẩu” và “tạm ngừng xuất khẩu’ để Thường trực Chính phủ và các Bộ ngành thảo luận.

Sau khi xem xét, đánh giá các khía cạnh, Thủ tướng Chính phủ đã kết luận thực hiện phương án tạm dừng xuất khẩu gạo đến hết tháng 5/2020 nhằm đảm bảo các mục tiêu, nguyên tắc điều hành xuất khẩu gạo, góp phần ổn định giá gạo trong nước.

Thủ tướng giao Bộ Công Thương khẩn trương xây dựng, ban hành Thông tư hướng dẫn để cụ thể hóa việc tạm dừng xuất khẩu gạo theo trình tự thủ tục rút gọn; Bộ Tài chính chỉ đạo Tổng cục Hải quan tạm dừng việc mở tờ khai hải quan xuất khẩu gạo từ 0 giờ ngày 24 tháng 3 năm 2020. Các lô hàng đã được đăng ký mở tờ khai từ trước 0h ngày 24/3/2020 thì tiếp tục được thực hiện.

Trong thời gian đó, Bộ Công Thương nhận được ý kiến của một số tỉnh ĐBSCL và thương nhân xuất khẩu gạo, Bộ Công Thương đã có văn bản số 2101/BCT-XNK ngày 24/3/2020 kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép tạm dừng thực hiện một số nội dung theo Thông báo số 121/TB-VPCP ngày 23/3/2020 của Văn phòng Chính phủ để có thêm thời gian đánh giá lại sản lượng thực tế của vụ Đông Xuân, lượng hợp đồng xuất khẩu đã ký cũng như lượng tồn kho thực tế ở các thương nhân; kiến nghị việc mở tờ khai hải quan cho gạo xuất khẩu vẫn tiếp tục được thực hiện bình thường.

Trên cơ sở tổng hợp ý kiến của Đoàn liên ngành, ý kiến tham gia của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Tài chính, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Công Thương đã có văn bản số 2412/BCT-XNK ngày 06 tháng 4 năm 2020 báo cáo Thủ tướng Chính phủ  và Thủ tướng đã đồng ý cho xuất khẩu có kiểm soát trong tháng 4 là 400.000 tấn.

Về việc tham mưu Thủ tướng Chính phủ cho phép xuất khẩu gạo trở lại trong tháng 5, Bộ trưởng Công Thương nhấn mạnh nguyên tắc quan trọng nhất trong điều hành xuất khẩu gạo là phải bám sát theo diễn biến cụ thể của tình hình thực tế, đặc biệt là tình hình dịch bệnh Covid-19 để bảo đảm an ninh lương thực trong nước ở mọi tình huống.

Để xác định phương án điều hành xuất khẩu gạo cho tháng 5/2020, Bộ Công Thương đã thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành làm việc với một số cơ quan có liên quan. Sau khi tổng hợp ý kiến của các Bộ, ngành và các thành viên Đoàn kiểm tra liên ngành, Bộ Công Thương đã có văn bản báo cáo và Thủ tướng Chính phủ đã chủ trì cuộc họp Thường trực Chính phủ trực tuyến về giải pháp điều hành xuất khẩu gạo trong tháng 5 và cả năm 2020 và đồng ý với đề xuất của Bộ Công Thương về việc từ ngày 1/5/2020 cho phép hoạt động xuất khẩu gạo trở lại bình thường theo quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP.

“Có thể khẳng định ta đã đạt được mục tiêu giãn tiến độ xuất khẩu gạo để bảo đảm tuyệt đối an ninh lương thực quốc gia trong giai đoạn dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp nhất” – Bộ trưởng Công Thương cho biết.

Châu Như Quỳnh