Báo Anh: Nền kinh tế Ukraine đã ổn định sau cú sốc chiến tranh

Khi cuộc xung đột quân sự Nga - Ukraine nổ ra vào tháng 2 năm ngoái, các kệ hàng của chuỗi siêu thị Novus ở Kiev nhanh chóng trống trơn vì đứt gãy chuỗi cung ứng. Các sản phẩm tươi sống trở nên khan hiếm trong khi người dân đổ xô mua hàng tích trữ.

Ông Oleksiy Panasenko - Phó tổng giám đốc điều hành của chuỗi bán lẻ Novus kể khi nhớ lại thời điểm đó. Ông cho biết: "Trong tháng 2 và tháng 3, các cửa hàng của chúng tôi không chỉ là nơi để mua thực phẩm mà còn là nơi để mọi người gặp gỡ, trao đổi thông tin với nhau".

Cũng như nhiều chuỗi bán lẻ khác, Novus đã dần tìm cách để thích nghi với thời kỳ mới. Và sau khi Nga rút khỏi thủ đô Kiev, hoạt động bán lẻ và nền kinh tế nói chung mới được hồi phục.

Hoạt động kinh tế hồi sinh

Dữ liệu từ Hiệp hội Kinh doanh châu Âu của Ukraine - nơi quy tụ hơn 1.000 doanh nghiệp nước ngoài và Ukraine - cho thấy đến cuối tháng 5, 47% thành viên của Hiệp hội đã hoạt động trở lại hoàn toàn, 50% khác vẫn còn một số hạn chế khi hoạt động.

Nhưng đến tháng 10, khi lực lượng của Nga tấn công vào mạng lưới điện của Ukraine đã khiến nước này mất điện trên diện rộng, ảnh hưởng nặng nề đến các ngành công nghiệp nặng.

Nền kinh tế Ukraine đã giảm 1/3 trong năm ngoái, mức giảm mạnh nhất kể từ khi Ukraine tách khỏi Liên Xô vào năm 1991. Năm trước chiến sự, GDP của Ukraine đạt 200 tỷ USD. Và giờ đây, khi cuộc xung đột bước vào năm thứ 2 và chưa có dấu hiệu dừng lại thì những thách thức cho nền kinh tế này vẫn còn lớn. 7 chuyên gia kinh tế mà Reuters phỏng vấn dự báo, GDP năm 2023 của Ukraine sẽ giảm 5%.

Việc tiếp cận nguồn điện đang là trở ngại đối nhiều doanh nghiệp ở Ukraine. Arcelormittal Kryvyi Rih, nhà máy thép lớn nhất của Ukraine, cho biết hiện sản lượng của họ chỉ đạt khoảng 25% mức trước chiến tranh do bị mất điện.

"Chúng tôi nhận thấy các doanh nghiệp nhỏ và vừa thích ứng khá nhanh chóng với việc thiếu hụt nguồn điện nhờ mua máy phát điện, pin và các thiết bị phát điện khác, trong khi những thiệt hại về hạ tầng vẫn duy trì ở mức vừa phải", bà Olena Bilan, nhà kinh tế trưởng tại công ty đầu tư Dragon Capital, cho biết.

Bà cho rằng: "Nếu tình trạng này kéo dài thì mức giảm GDP trong năm 2023 sẽ không lớn như chúng tôi dự đoán. Nhưng dự báo của chúng tôi cho rằng giai đoạn khốc liệt nhất của cuộc chiến sẽ kết thúc vào cuối quý III năm nay".

Ngân hàng trung ương Ukraine cũng dự đoán GDP nước này sẽ tăng 0,3% trong năm nay, trong khi Bộ Kinh tế dự báo tăng trưởng 3,2%.

Hè năm ngoái, các quan chức Ukraine cũng bắt đầu tự tin hơn về nền kinh tế đất nước, đặc biệt sau thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc do Liên Hiệp Quốc dàn xếp.

Thỏa thuận này đã cứu ngành nông nghiệp Ukraine, vốn chiếm 12% GDP nước này và khoảng 40% tổng kim ngạch xuất khẩu trước chiến sự. Tính đến giữa tháng 2 vừa qua, xuất khẩu ngũ cốc vụ mùa 2022-2023 của Ukraine đã giảm 29,3% so với cùng kỳ hàng năm, xuống 29,7 triệu tấn.

Vitaly Vavrishchuk, người đứng đầu nghiên cứu tại ICU Investment House cho biết, việc tăng chi tiêu cho quân sự, bao gồm cả tiền lương của quân đội, cũng đã góp phần thúc đẩy nền kinh tế. Trong năm 2022, Ukraine đã chi 40,6 tỷ USD cho lĩnh vực quốc phòng, tương đương khoảng 1/3 sản lượng kinh tế, theo Hội đồng An ninh Quốc gia Ukraine. Con số này gấp 5 lần so với ngân sách quốc phòng dự chi trước chiến sự.

Còn nhiều thách thức

Mặc dù nhận được viện trợ hàng chục tỷ USD từ nước ngoài, nền kinh tế Ukraine vẫn tụt hậu đi nhiều so với trước chiến sự. Những thiệt hại về kinh tế là không hề nhỏ. Trường Kinh tế Kiev ước tính, thiệt hại về hạ tầng vào tháng 12/2022 do cuộc chiến gây ra lên đến 138 tỷ USD. Tỷ lệ nghèo đói tăng vọt và thâm hụt ngân sách dự đoán đạt mức 38 tỷ USD trong năm 2023 sau khi mất đi nguồn thu từ thuế. Chính phủ Ukraine đang phải dựa vào sự viện trợ của phương Tây để bù đắp thâm hụt này.

Bộ trưởng Tài chính Ukraine Serhiy Marchenko cho biết: "Chính phủ Ukraine đang tìm cách giảm thâm hụt hàng tháng xuống mức 3-3,5 tỷ USD trong năm 2023, dù đây vẫn là một con số lớn". Ông cũng lưu ý rằng vẫn cần phải đầu tư cho hạ tầng để thúc đẩy kinh tế phục hồi.

Theo ông Marchenko, lĩnh vực năng lượng đã bị phá hủy khoảng 40-60%. Mất điện diễn ra thường xuyên khiến hoạt động kinh doanh bị hạn chế. Ông Panasenko của chuỗi bán lẻ Novus cho biết do mất điện nên họ mất khoảng 30% giờ mở cửa tại các cửa hàng ở Kiev trong tháng 12/2022 và khoảng 20% trong tháng 1.

Ngành thép, một trụ cột quan trọng của nền kinh tế Ukraine, nằm trong số những ngành chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Hai nhà sản xuất thép hàng đầu của nước này là Azovstal và MMK Illicha ở Mariupol đã bị phá hủy và chính thức phá sản. Những doanh nghiệp còn lại vẫn đang chật vật đối phó với tình trạng thiếu điện.

Hiện hệ thống điện của Ukraine đang phải mua điện giá cao của châu Âu. Ngoài ra, họ còn nhập khẩu năng lượng từ nước láng giềng Slovakia.

Nhưng thiếu hụt điện không phải là thách thức duy nhất đối với công ty thép ArcelorMittal. Cơ sở khai thác của công ty sau khi được giải phóng thì đầy mìn và hầu hết hạ tầng liên quan bị phá hủy. Logistics cũng là vấn đề đau đầu khi chúng được dùng để xuất khẩu đến 80% sản lượng của công ty. Nhưng bất chấp những khó khăn trên, nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất của Ukraine này vẫn cam kết ở lại và sẽ đầu tư thêm 130 triệu USD trong năm nay.

Triển vọng đối với một số lĩnh vực khác cũng tích cực hơn. Dữ liệu từ Bộ Kinh tế Ukraine cho thấy, năm ngoái nước này đã nhập khẩu 669.400 máy phát điện. Ông Panasenko cho biết 52/82 của hàng bán lẻ của ông hiện đã được trang bị máy phát điện.