Chủ doanh nghiệp tại Ukraine kể chuyện sống sót sau 1 năm xung đột

Từ hoang mang...

Đúng một năm trước, nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi ở Ukraine là Kormotech vừa kết thúc cuộc họp thường niên. Ai cũng vô cùng sôi nổi. Kinh doanh đang bùng nổ. Nhà máy đang hoạt động 24/7 và doanh số được dự kiến sẽ gấp đôi. "Tình hình đang rất tốt", ông Rost Rostyslav Vovk, Giám đốc điều hành kiêm nhà sáng lập của công ty, nhớ lại.

Sáng hôm sau, tiếng còi báo động vang lên. Nga tiến vào Ukraine. 

Vovk lập tức tổ chức một cuộc họp với các nhà quản lý hàng đầu tại một khách sạn gần công ty. Trước đó, họ đã lên kế hoạch cho kịch bản tồi tệ nhất nếu xung đột diễn ra. Nhưng thực tế, bấy nhiêu đó vẫn chưa đủ.

"Chúng tôi chưa sẵn sàng", Vovk nói. Ông đóng cửa nhà máy. Công ty không thể nhập nguyên liệu thô cũng không thể xuất khẩu sản phẩm sang các nước khác. Nhân viên ở miền đông Ukraine cần phải được sơ tán. Rất nhiều nhân viên của công ty đã gia nhập lực lượng quân đội. Trong khi đó, thị trường xuất khẩu lớn nhất của công ty, Belarus, là một đồng minh thân cận của Nga. Khó chồng khó ở thời điểm đó. 

"Chúng tôi sẽ đưa ra quyết định", ông Vovk nói về tuần đầu tiên của xung đột, "và sau đó sáng hôm sau, chúng tôi thay đổi tất cả thông tin".

Giống như chủ của hàng chục nghìn công ty trên khắp Ukraine, Vovk và nhóm quản lý cấp cao của công ty buộc phải đối mặt với một trách nhiệm mới đầy khó khăn: giữ doanh nghiệp sống sót qua thời gian hỗn loạn và nguy hiểm của cuộc xung đột quân sự.

Nhiệm vụ này bất khả thi đối với nhiều người. Theo Elena Voloshina, người đứng đầu Tập đoàn Tài chính Quốc tế tại Ukraine, trước khi xung đột nổ ra, khu vực tư nhân của Ukraine, bao gồm các ngành công nghiệp thép và nông nghiệp khổng lồ, chiếm 70 % tổng sản phẩm quốc nội của đất nước. 83% doanh nghiệp chịu tổn thất liên quan đến xung đột, bà nói. 40% bị thiệt hại trực tiếp, như nhà máy hoặc cửa hàng bị phá hủy bởi tên lửa, trong khi 25% nằm trong lãnh thổ đang bị chiếm đóng.

... đến đi lên trong khó khăn

Kormotech là một doanh nghiệp thuộc sở hữu gia đình với 1.300 nhân viên trên toàn thế giới. Công ty không sản xuất vũ khí hoặc máy bay không người lái, cũng không hoạt động trong lĩnh vực cung cấp điện, vận chuyển hoặc cung cấp nước ngọt rất cần thiết cho các thành phố bị tàn phá. Doanh nghiệp sử dụng lao động địa phương, tạo ra thu nhập, kiếm được ngoại tệ từ xuất khẩu và đóng góp doanh thu thuế giúp chính phủ ở Kyiv trả lương cho binh lính, sửa chữa các đường dây điện và mua thiết bị y tế.

Một năm sau khi xung đột nổ ra, Vovk và đội ngũ quản lý của công ty đã nhìn thấy hy vọng cho việc sản xuất, kinh doanh. Ông trở lại văn phòng và mở cuộc họp với sự tham gia của tất cả nhân viên và thú cưng của họ - những con vật đóng vai trò là vật thử nghiệm sản phẩm do công ty sản xuất. Đây rõ ràng là một canh bạc, nhưng may mắn thay, việc kinh doanh tốt hơn nhiều so với dự kiến.

Nhà máy của công ty ở bên ngoài Lviv, phía tây của đất nước, gần biên giới Ba Lan, một trong những khu vực an toàn nhất của Ukraine. 2 nhà máy ở Prylbychi đã có thể mở cửa trở lại chưa đầy 2 tuần sau khi chiến tranh bắt đầu.

Thực tế chứng minh việc mở một nhà máy bổ sung ở Litva vào năm 2020 là quyết định sáng suốt của công ty. Nhà máy hiện hoạt động suốt ngày đêm, sản xuất và cung cấp hàng tấn sản phẩm mang thương hiệu 4 Paws, Optimeal, Miau và Gav của Kormotech.

Vovk và các nhà quản lý hàng đầu lên kế hoạch tổ chức lại việc kinh doanh. Trước xung đột, khoảng một nửa nguyên liệu thô như thịt và thịt gà, được nhập từ các nước khác. Hiện giao thương qua biên giới Ukraine chậm trễ, cộng với giá nhập khẩu tăng buộc họ phải tìm kiếm các nhà sản xuất trong nước. Công ty hợp tác với 2 nhà sản xuất, vốn không chuyên về thức ăn cho thú cưng, và chỉ cho họ biết phải làm những gì.

Các nhà sản xuất địa phương, cách nhà máy khoảng 60km, không chỉ rẻ hơn mà công ty không phải thanh toán bằng ngoại tệ đắt đỏ. Thay vì mua 500 tấn bữa ăn từ nước ngoài như trước đây, công ty hiện mua 100 tấn.

Kormotech cũng tăng cường mua các loại ngũ cốc và ngô của Ukraine. Cuộc xung đột và phong tỏa khiến xuất khẩu ngũ cốc giảm mạnh. Tuy nhiên, điều đó có nghĩa các doanh nghiệp trong nước như Kormotech có thể mua nguyên vật liệu với giá rẻ hơn.

Sản xuất đã khó, bán các sản phẩm ra nước ngoài còn khó hơn khi Ukraine có lệnh cấm đàn ông dưới 60 tuổi rời khỏi đất nước. Các container hàng phải xếp hàng chờ ở biên giới từ vài ngày đến vài tuần. Cảng biển vẫn bị phong tỏa, khiến việc xuất khẩu vẫn là một vấn đề tốn kém và khó khăn.

"Không ai biết đi đâu hay làm thế nào", Vovk nói. Giá vận chuyển hàng hóa cho xe tải đầu tiên được đến Azerbaijan, là hơn 8.000 USD, trong khi trước cuộc xung đột chỉ khoảng 2.000 USD.

Nhu cầu trong nước cho các sản phẩm vẫn ổn định, nhưng việc tìm kiếm thị trường xuất khẩu mới là một thách thức khác với công ty. Belarus, cho phép Nga tấn công từ bên trong biên giới, chiếm 25 % thị trường xuất khẩu Kormotech. Đội ngũ quản lý quyết định rút ra nhưng cần phải tìm kiếm những khách hàng thay thế.

Các chuỗi siêu thị, đặc biệt ở các nước Baltic và Ba Lan, đang dần thay thế hàng hóa do Nga sản xuất bằng hàng hóa của Ukraine.

"Lần đầu tiên trong đời, các sản phẩm dán nhãn "sản xuất tại Ukraine", được đánh giá cao như vậy", Vovk nói. Trước đây, khi công ty tham gia các triển lãm cung cấp thú cưng quốc tế, các khách hàng thường hỏi ông có phải chữ cái "U" và "K" là viết tắt của Vương Quốc Anh hay không, ông kể với nụ cười trên môi.

Với nhu cầu cho sản phẩm của Kormotech ngày một tăng, công ty đã cho xây dựng một nhà kho ở Ba Lan với hàng hóa thuộc 650 sản phẩm khác nhau, thuê ngoài một số sản xuất cho các cơ sở ở Đức và Ba Lan, và đưa ra các kế hoạch chuyển sản xuất ra khỏi Ukraine.

Với sự tăng trưởng tốt ở cả thị trường châu Âu và châu Mỹ, doanh số của công ty dự kiến sẽ tăng từ 124 triệu USD lên 155 triệu USD trong năm nay. Trở ngại chính để mở rộng là năng lực.

Kormotech đã loại bỏ các kế hoạch xây dựng một nhà máy mới trị giá 92 triệu EUR (97,5 triệu USD) do những bất ổn và khó khăn trong việc nhận được tài chính. Tuy nhiên, công ty đã đầu tư 5 triệu EUR (5,34 triệu USD) vào nhà máy Prylbychi và 7 triệu EUR (7,5 triệu USD) ở Lithuania.

Nhiều doanh nghiệp vẫn đang cố để thích nghi 

Tất nhiên, nhiều doanh nghiệp đã không thành công như Kormotech, vì các cơ sở của họ bị hư hại hoặc nhu cầu đối với sản phẩm của họ giảm sút mạnh mẽ. Vovk cho biết cuộc di cư của hàng triệu bà mẹ và trẻ em đã khiến doanh nghiệp sản xuất tã của một người bạn phải đóng cửa.

Theo một báo cáo mới từ Phòng Thương mại Hoa Kỳ ở Ukraine và McKinsey & Company, chỉ 15% công ty tăng trưởng vào năm ngoái, trong khi gần một nửa đã giảm doanh số bán hàng.

Các doanh nghiệp vẫn đang cố gắng để thích nghi. Nhiều đơn vị bằng cách chuyển đến những nơi như Lviv, hoặc tìm kiếm thị trường mới để đáp ứng nhu cầu thời chiến mới. Sau các cuộc tấn công của Nga vào lưới điện của Ukraine, Kormotech đã mua hai máy phát điện với giá 150.000 EUR mỗi chiếc.

Nga đang đẩy mạnh các cuộc tấn công sử dụng tên lửa. Vào một ngày gần đây, các cảnh báo về các cuộc không kích đã khiến 200 công nhân của nhà máy phải dành 1/2 thời gian làm việc trú trong kho trữ hàng rộng khoảng 3 bước chân đã được mở rộng gấp đôi để làm hầm trú ẩn.

Viza Protsyk, một công nhân đóng gói, ngồi trên chiếc ghế gỗ kê sát tường, nói về những lần nghỉ bắt buộc một cách nhàm chán. "Đây là cảnh báo thứ 2 trong ngày. Tôi thật sự không muốn đến hầm trú ẩn này chút nào. Tôi muốn làm việc".