Dân sinh
FicaÔ tô tạo ra một thứ còn độc hại hơn khí xả
(Dân trí) - Trong thành phố, khí thải từ động cơ ô tô thường được coi là thủ phạm gây ô nhiễm không khí. Một nghiên cứu mới đây tiết lộ bụi từ má phanh có thể gây hại cho phổi nhiều hơn khí thải từ ống xả.
Ô tô tạo ra một thứ còn độc hại hơn khí xả (Ảnh minh họa).
Bụi má phanh - "kẻ giấu mặt" gây bệnh phổi nghiêm trọng
Tiếp xúc với không khí ô nhiễm có liên quan đến hơn 7 triệu ca tử vong sớm mỗi năm trên thế giới.
Nghĩ đến ô nhiễm không khí ở đô thị, chúng ta thường cho rằng khói xả thải từ động cơ diesel là thủ phạm chính. Điều đó hoàn toàn đúng. Không những thế, một nghiên cứu mới nhất vừa phát hiện ra bụi má phanh còn nguy hiểm cho sức khỏe hơn cả khí thải.
Bụi sinh ra do mài mòn đường, lốp và phanh, được gọi là "phát thải không khí thải", hiện là loại phát thải chính từ vận tải đường bộ, vượt qua lượng khí thải ở nhiều nước châu Âu.
Trong số đó, bụi má phanh là chủ yếu, nhưng vẫn chưa có quy định hạn chế. Hiện nay, người ta biết rất ít về tác hại tiềm ẩn của bụi phanh so với bụi khí thải diesel.
Sửa chữa phanh ô tô (Ảnh: Getty Images).
Các nhà nghiên cứu đã nuôi cấy tế bào trong phòng thí nghiệm để mô phỏng màng phổi và cho tiếp xúc với bụi phanh và bụi khí thải diesel. Kết quả cho thấy bụi phanh gây hại hơn nhiều đối với nguy cơ mắc bệnh phổi như ung thư và hen suyễn.
Điều bất ngờ là khi loại bỏ kim loại đồng khỏi bụi phanh thì các tác động tiêu cực đó giảm đi.
Theo nhóm nghiên cứu, phát hiện này cho thấy nhu cầu cấp bách về việc ban hành quy định đối với phát thải không phải khí thải. Cải tiến má phanh có thể là một cách để giảm nguy cơ tiềm ẩn cho sức khỏe.
Má phanh trước đây chứa sợi amiăng để chống quá nhiệt. Tuy nhiên, amiăng đã bị cấm ở một số nước vì có liên quan đến bệnh phổi.
Điều này dẫn đến việc ngành công nghiệp ô tô phải thiết kế các lớp lót má phanh mới, bao gồm cả các lớp lót hữu cơ không chứa amiăng (NAO) thường được sử dụng trên các phương tiện giao thông ngày nay.
Trớ trêu thay, khi so sánh tác hại của bụi do mài mòn các loại miếng đệm khác nhau, nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng bụi từ đệm NAO lại độc hại nhất đối với tế bào phổi, mà hậu quả có thể là các bệnh ung thư phổi, xơ phổi (sẹo phổi), hen suyễn và phổi tắc nghẽn mãn tính.
Vật chất hạt mài mòn phanh (PM) từ bốn loại má phanh khác nhau, cũng như PM thải từ động cơ diesel được thu thập trong môi trường phòng thí nghiệm. Vì PM2.5-0.1 có thể đến được phế nang, các nhà khoa học đã nghiên cứu tác động khác biệt của các loại PM có nguồn gốc từ phương tiện trong môi trường nuôi cấy chìm các tế bào biểu mô phế nang loại II (Ảnh: Particle and Fibre Toxicology).
Nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng kim loại trong các hạt ô nhiễm không khí có thể có tác dụng độc hại. Nhóm nghiên cứu đã đo hàm lượng kim loại trong các loại bụi phanh và bụi khí thải động cơ diesel khác nhau. Các kỹ thuật có sự trợ giúp của AI đã xác định hàm lượng đồng cao là đặc điểm xác định của bụi phanh từ miếng đệm NAO.
Hàm lượng đồng này thậm chí có thể xâm nhập vào bên trong các tế bào phổi phơi nhiễm không khí ô nhiễm. Khi các nhà nghiên cứu xử lý bụi phanh này bằng hóa chất để trung hòa đồng, tác dụng độc hại của nó đã giảm đi. Điều này cho thấy rằng đồng ít nhất gây ra một số đặc tính có hại của loại bụi này.
Tiêu chuẩn Euro 7 sắp có quy định mới về bụi phanh
Gần một nửa lượng đồng trong không khí chúng ta hít thở là do phanh và lốp mòn. Nhiều nghiên cứu khác nhau được thực hiện bởi các nhóm nghiên cứu khác đã phát hiện ra rằng việc tiếp xúc với nồng độ đồng cao có liên quan đến chức năng phổi bị suy giảm và nguy cơ tử vong nói chung.
Có rất nhiều bằng chứng cho thấy bụi trong không khí có hại cho sức khỏe của chúng ta. Thật không may, mặc dù việc chuyển đổi sang xe điện (EV) sẽ loại bỏ khí thải, bao gồm cả khí độc và bụi, nhưng nó sẽ không loại bỏ được bụi do mòn đường, lốp và phanh.
Nghiên cứu cho thấy do có xu hướng nặng hơn nên xe điện có thể tạo ra nhiều bụi không phải khí thải hơn so với xe chạy bằng xăng hoặc dầu diesel, và như vậy dán nhãn mác không phát thải cho các xe điện là không chính xác.
Một số xe điện được trang bị hệ thống phanh tái tạo cho phép động cơ hoạt động như một máy phát điện, làm xe chậm lại. Tuy nhiên, xe điện vẫn được trang bị hệ thống phanh ma sát, giúp xe dừng hẳn nên vẫn tạo ra bụi phanh.
Tiêu chuẩn khí thải Euro 7 sắp được đưa ra vào tháng 11/2026 sẽ đặt ra giới hạn về lượng phát thải bụi phanh, điều này có thể thúc đẩy sự đổi mới để phát triển vật liệu phanh mới hoặc cơ chế bẫy bụi.
Các biện pháp điều hòa giao thông và thiết kế đường để giảm thiểu mức độ dừng-khởi động và phong cách lái xe ẩu cũng cần được nghiên cứu áp dụng.
Hiện nay ở Mỹ, cả California và Washington đều đã thông qua luật giảm hàm lượng đồng trong má phanh, nhưng chủ yếu nhằm giải quyết những lo ngại về việc đồng từ bụi phanh ngấm xuống nước, ảnh hưởng đến đời sống thủy sinh.
Phát thải không phải khí thải có ở xung quanh chúng ta và ở mức độ rất cao, ví dụ như ở Anh, loại phát thải này chiếm 60% lượng hạt ô nhiễm do phương tiện giao thông thải ra.
Điều quan trọng là chúng ta phải nhận ra rằng không có chất gây ô nhiễm không khí nào là ở mức an toàn. Khi chúng ta chuyển sang sử dụng ô tô điện, cần có nghiên cứu và quy định về những lượng phát thải này một cách nghiêm túc không kém gì lượng khí thải từ ống xả.
