Phó thủ tướng Vũ Đức Đam: “200.000 cử nhân thất nghiệp là bình thường”

Tham gia giải trình sáng ngày 6/6 trong buổi chất vấn Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam nói rằng việc có nhiều câu hỏi, ý kiến của đại biểu Quốc hội, cử tri quan tâm là điều rất mừng đối với ngành giáo dục. Kết lại, Phó thủ tướng chọn 5 vấn đề để làm rõ.

Tỉ lệ cử nhân thất nghiệp của Việt Nam thấp so với thế giới

Về con số 200.000 người có trình độ đại học thất nghiệp được nhiều đại biểu quốc hội quan tâm chất vấn, Phó thủ tướng cho biết, tính ra tỉ lệ thì con số này ở Việt Nam chỉ chiếm 4% tổng số người có trình độ đại học.

Trong khi đó, trên thế giới con số trung bình này là 7%. Chính vì vậy, đây cũng là thực trạng bình thường và chúng ta không nên nghĩ rằng, cứ học đại học xong là phải có việc 100%. Việc một tỉ lệ nhất định người dù học tất cả các bậc nhưng không có việc là chuyện bình thường ở thế giới, chính điều đó sẽ thúc đẩy sự cạnh tranh, vươn lên của các cơ sở giáo dục.

"Để khắc phục tình trạng này, có rất nhiều việc phải làm, tôi đề nghị Quốc hội, nhân dân ủng hộ đồng tình giải pháp đẩy mạnh hướng nghiệp ngay từ trung học cơ sở. Đừng lo học xong trung học sang học nghề thì sẽ không đủ kiến thức bởi cả thế giới người ta làm vậy. Trong quá trình dạy nghề không có nghĩa là chúng ta không dạy tiếp văn hóa, kiến thức, chỉ có điều dạy theo cách của người làm nghề", Phó thủ tướng nhấn mạnh.

Thứ hai, phải nâng cao chất lượng của giáo dục đại học. Muốn vậy, nhất định phải đẩy mạnh tự chủ đại học, tăng cường kiểm định và xếp hạng đại học.

Thứ ba, chúng ta nên công khai về công tác phân tích qua tình hình tuyển sinh những năm vừa rồi để có định hướng cho các cháu học ngành nghề nào thì tương lai việc làm tốt hơn.

"Báo cáo Quốc hội, Chính phủ chỉ đạo Bộ Giáo dục tiến hành khảo sát năm 2017, các trường có điểm đầu vào trên 27 điểm thì tỷ lệ sinh viên ra trường sau 12 tháng có việc làm (tính từ năm 2016 đổ lại) là 96%. Nhóm trường 24-27 điểm, tỷ lệ sinh viên có việc là 92%; nhóm trường từ 20-24 điểm là 84%; nhóm trường từ 15,5-20 điểm là 89%. Tỉ lệ chung lại các sinh viên ra trường trong 12 tháng từ 2016-2017 khảo sát có việc làm là xấp xỉ 90%, chỉ 11,3% không kiếm được việc làm.

Đương nhiên, những việc làm này không hẳn là đúng trình độ đại học vì khảo sát cũng cho thấy, 19% số các cháu tốt nghiệp đại học nhưng ra trường làm công việc không xứng đáng với bậc học", Phó Thủ tướng nói.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cũng cho hay, trong các nhóm ngành đào tạo thì nhóm ngành khoa học, giáo dục và giáo viên có tỷ lệ ra trường không tìm được việc làm cao nhất (19%). Nhóm thứ hai, nhóm liên quan đến các dịch vụ xã hội tỉ lệ không kiếm được việc làm cũng là 19%. Nhóm thứ ba về môi trường, tỉ lệ không kiếm được việc làm là 17%. Nhóm thứ 4 về pháp luật, tỉ lệ thất nghiệp là 17%. Nhóm ngành học về văn hóa, thể thao xếp cuối với tỉ lệ 16% thất nghiệp.

Giáo dục đại học có tín hiệu đáng mừng

Vấn đề thứ ba về chất lượng đào tạo, có nhiều ý kiến đánh giá cao chất lượng giáo dục Việt Nam. Vấn đề này báo chí đã nói rất nhiều. Giáo dục phổ thông, chúng ta khiêm tốn tự nhận là xếp hạng dưới 50 nhưng thực tế, như PISA chúng ta đứng khoảng 20-30. Nếu một ngành nào đó đứng dưới 20 thì đã là rất tốt so với mặt bằng chung kinh tế - xã hội ở Việt Nam. Chúng ta chỉ có 2 chỉ số đứng dưới 50, gồm chỉ số đổi mới sáng tạo và chỉ số chất lượng giáo dục phổ thông.

Còn giáo dục đại học, chúng ta đứng khoảng thứ 80 trong khu vực. Nhưng một điều đáng mừng là trong 3 năm trở lại đây chúng ta đã quyết tâm đẩy mạnh tự chủ đổi mới giáo dục đại học. Mục tiêu 3-5 năm sẽ có ít nhất 1 trường nằm trong top 1000 của thế giới. Việc kiên trì mấy năm vừa rồi làm bắt đầu có kết quả, các chỉ số nghiên cứu của Việt Nam đã tốt hơn rất nhiều, dù so với thế giới chúng ta còn khiêm tốn. Tính ra, giai đoạn 2011-2015, một giảng viên châu Á công bố 4,5 bài trên các tạp chí Scopus thì ở Việt Nam mới được 0,14 bài/ giảng viên (tức chỉ bằng 1/32 so với trung bình giảng viên ở các nước châu Á). Trường cao nhất đạt 0,7 bài/ giảng viên là trường ĐH Tôn Đức Thắng. Theo công bố vừa rồi có 10 đơn vị ở Việt Nam công bố nhiều nhất trên các tạp chí ISI.

Theo Phó thủ tướng, ba năm vừa qua, bằng tự chủ, bằng đẩy mạnh nghiên cứu chúng ta đã đạt kết quả rất đáng khích lệ. Các nhà khoa học, chuyên gia giáo dục cũng đánh giá rất cao nỗ lực của giáo dục đại học trong thời gian vừa qua.

Kiên quyết đưa giáo viên bạo hành học sinh ra khỏi ngành

Về vấn đề phổ cập mầm non và những tiêu cực, Phó thủ tướng cho biết đây là vấn đề bức xúc của xã hội. Có nhiều nguyên nhân nhưng nguyên nhân liên quan đến đào tạo giáo viên mầm non. Hiện nay, có khoảng trên 60% giáo viên mầm non đã được học cao đẳng trở lên và còn gần 40% đã học trung cấp. Thời gian học trung cấp cũng 2 năm, nên việc nâng cao chất lượng đào tạo trong các trường sư phạm rất quan trọng.

Đồng thời, trách nhiệm liên quan đến công tác cho mở trường mở lớp của chính quyền địa phương (bao gồm tất cả các cán bộ quản lý, theo dõi giáo dục cả nước). Nhưng điều quan trọng nhất theo tôi là độ bao phủ của mầm non, nhất là bậc nhà trẻ còn rất thấp (27,7%), Như một đại biểu đã nói, tại sao một số trường không nhận trẻ dưới 3 tháng tuổi dù luật đã quy định, thực ra có nhiều lý do nhưng lý do chính rất đơn giản - nếu độ bao phủ đó không phải là 27,7% mà là 90% thì đương nhiên sẽ có nhiều trường nhận đủ các cháu từ mức khó đến mức dễ. Còn thông thường, các cơ sở giáo dục có xu hướng chọn đối tượng dễ hơn.

Vì thế, theo Phó thủ tướng, điều khẩn thiết là phát triển trường, nếu chưa có trường thì mở các cụm lớp độc lập. Phó thủ tướng mong muốn các địa phương làm tốt hơn, đặc biệt ở khu công nghiệp, nơi mà người dân có thu nhập thấp. Nếu ở đó, trường công đã khó khăn, trường tư đầu tư từ ban đầu lấy phí cao hơn, sẽ khó khăn cho công nhân, do vậy, rất cần Nhà nước đầu tư và hỗ trợ một phần.

Đối với tất cả các giáo viên không chỉ mầm non mà các bậc khác bạo hành học sinh thì phải kiên quyết đưa khỏi ngành giáo dục. Dù biết rằng việc đưa ra khỏi ngành có thể làm đời sống của cá nhân những người đó sau này rất khó khăn nhưng không thể vì thế mà làm ảnh hưởng chung đến ngành giáo dục.

“Đây là thời cơ sửa Luật”

Vấn đề thứ tư, Phó thủ tướng nhắc lại những băn khoăn của các đại biểu quốc hội tại kỳ họp thứ 4 khi Bộ GD&ĐT đưa ra phương án thi tốt nghiệp THPT Quốc gia. Thực tế, đổi mới thi qua 3 năm (2015 - 2017) đến nay còn điều này điều khác nhưng về cơ bản là tốt, sẽ hướng tới cơ bản ổn định chỉ còn hoàn thiện, cải tiến khâu ra đề.

“Năm nay, Thủ tướng không phải ra chỉ thị riêng về thi nhưng không có nghĩa công tác chuẩn bị thi như mọi năm không được tăng cường. Tôi mong các địa phương làm tốt để kỳ thi diễn ra thành công tốt đẹp”, Phó thủ tướng nhấn mạnh.

Cuối cùng, Phó thủ tướng giải đáp một câu hỏi mà ông cho rằng, rất “hóc búa” của một đại biểu từ ban đầu là: “Chúng ta đã đổi mới căn bản toàn diện giáo dục theo Nghị quyết 29, vậy lộ trình cụ thể là bao nhiêu năm, có tiếp tục đổi mới không và hiện nay chúng ta đang đứng ở đâu?”.

“Đây là câu hỏi rất khó, nhưng tôi tạm thời báo cáo thế này: Nghị quyết 29 có rất nhiều đề xuất, nhiệm vụ nhưng theo giác độ của ngành giáo dục, tôi tạm chia làm 8 đầu mục: Đổi mới hệ thống, khung trình độ, chương trình SGK, phương pháp giảng dạy - gắn với giáo viên, phương pháp kiểm định đánh giá thi cử, cơ sở vật chất, quản lý nhà nước, quản trị các cơ sở giáo dục. Mức độ đánh giá đổi mới đến đâu trước hết là đổi mới Luật pháp, sau đó là các chương trình đề án, làm rất nhiều công việc. Đến giờ phút này, chúng ta đã đạt yêu cầu là ban hành khung trình độ, đổi mới SGK, từng bước thực hiện đổi mới kiểm định, tự chủ đại học, THPT và đặc biệt, chúng ta sắp đưa vào 2 Luật.

Nhân đây tôi đề nghị chúng ta không nên giới hạn một số ít điểm vì đây là thời cơ sửa Luật. Chỉ có như vậy mới đáp ứng được việc đổi mới căn bản toàn diện giáo dục.

Có nhiều yêu cầu nhưng có 3 yêu cầu đáng chú ý cần sửa vào Luật. Bao gồm: Khắc phục điểm yếu cố hữu của giáo dục phổ thông và đại học - nặng về nhồi nhét kiến thức, không khuyến khích sáng tạo cho học sinh và giáo viên; Hệ thống giáo dục của chúng ta là không giáo dục suốt đời dẫn đến câu chuyện chạy theo bằng cấp vì không chú trọng đến học tập người lớn; Các cơ sở giáo dục nặng về chỉ đạo hành chính không khuyến khích tự chủ, quản lý giáo dục bậc phổ thông nặng mệnh lệnh do Chính quyền cấp quận, cấp phường và ban giám hiệu nhưng thiếu các thành phần cơ bản (tập thể giáo viên, tập thể học sinh, tập thể phụ huynh và cộng đồng)”.

“Lần này chúng ta phải đưa vào đổi mới, tôi mạnh dạn nói rằng nếu sửa được những điểm này cùng Luật công chức, viên chức thì việc đổi mới của chúng ta sẽ thực hiện thành công”, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam kết lại.

Lệ Thu