Nam sinh viên bị thao túng tâm lý, mất tiền oan vì tin nhắn “cô đơn quá!”

Khi “cô đơn” trở thành mồi nhử lừa đảo

Đại úy Huỳnh Đỗ Tấn Thịnh, Đội Cảnh sát Đặc nhiệm, Phòng Cảnh sát Hình sự, Công an TPHCM, đã cảnh báo về những chiêu thức, kịch bản lừa đảo tinh vi nhắm vào giới trẻ, đặc biệt là sinh viên tại tọa đàm "Nhận diện và chống tin giả trong kỷ nguyên AI" diễn ra sáng nay (6/11) tại Trường Đại học Giao thông Vận tải TPHCM.

Một tình huống thường gặp là kẻ xấu nhắn tin làm quen với nội dung cảm động như: “Mình mới lên thành phố, cô đơn quá, mình có thể làm quen được không?”, kèm số điện thoại.

Khi nạn nhân phản hồi, đối tượng dần dần xây dựng lòng tin bằng tin nhắn, hình ảnh, video. Chính vì vậy, nhiều nam sinh “bị thao túng cảm xúc” và mất tiền oan cho các đối tượng lừa đảo.

Đại úy Thịnh nhấn mạnh rằng, các đối tượng lừa đảo luôn dựa vào các yếu tố tâm lý xã hội, nhu cầu về an toàn, tình cảm, vật chất… để thực hiện hành vi.

Một số hình thức lừa đảo khác được diễn giả chỉ ra như chiêu thức "việc nhẹ lương cao”, tuyển dụng việc làm hấp dẫn, yêu cầu đóng phí; phát tán đường link/tin nhắn độc hại về trò chơi cờ bạc, hoặc mã độc gửi qua tin nhắn chiếm quyền kiểm soát điện thoại, thu thập dữ liệu để tiếp tục lừa những người trong danh bạ…

Ông Nguyễn Đức Chiến, Bí thư Đoàn Thanh niên Trường Đại học Giao thông Vận tải TPHCM, chia sẻ thêm nhà trường từng ghi nhận một vụ giả mạo công văn học bổng.

Văn bản được trình bày rất chuyên nghiệp, có logo và ngôn ngữ hành chính chuẩn, khiến nhiều sinh viên tin là thật, thậm chí có trường hợp suýt chuyển tiền để “đóng phí học bổng”.

“Ngay khi phát hiện, nhà trường đã xác minh, làm việc với các đơn vị chức năng và phát đi cảnh báo khẩn cấp trên toàn bộ hệ thống thông tin chính thức. Đồng thời khẳng định mọi thông báo của trường chỉ được công bố trên website và kênh nội bộ”, ông Chiến chia sẻ.

Trong khi đó, ông Võ Đỗ Thắng, Giám đốc Trung tâm An ninh mạng Athena, đã chia sẻ một câu chuyện về lãnh đạo doanh nghiệp đã mất gần một tỷ đồng vì bị khống chế tinh vi qua các chiêu trò sử dụng AI.

Theo lời ông Thắng, nạn nhân là người điều hành những dự án hàng tỷ USD cùng các đối tác quốc tế. Một ngày, ông phát hiện hình ảnh của mình bị cắt ghép với nội dung bôi nhọ danh dự. Kẻ xấu sau đó liên hệ, đe dọa sẽ tung clip cho đối tác nước ngoài nếu không chuyển tiền “chuộc”.

Quá hoảng loạn, vị lãnh đạo này đã nhiều lần chuyển tiền, từ 50 triệu đến hàng trăm triệu đồng mỗi lần cho các đối tượng xấu.

Ông Thắng nhận định, vị chủ tịch kia là người từng trải, giỏi tài chính, am hiểu thị trường, nhưng khi đối diện với khủng hoảng danh dự và những hình ảnh bị làm giả bằng AI, ông hoàn toàn sụp đổ tâm lý.

Vị chuyên gia phân tích vụ việc này không chỉ là lừa đảo tài chính, mà còn là một cuộc tấn công tâm lý có chủ đích, được chuẩn bị kỹ lưỡng bằng công nghệ AI.

“Những kẻ tội phạm theo dõi ông suốt thời gian dài, nắm rõ các mối quan hệ, dự án và điểm yếu tâm lý. Chúng sử dụng công nghệ deepfake (giả mạo bằng trí tuệ nhân tạo) để tạo dựng hình ảnh, âm thanh giả, đánh vào nỗi sợ mất uy tín, mất danh dự - điều khiến người làm kinh doanh dễ bị tổn thương nhất”, ông phân tích.

Tạo tin thật để chống tin giả

Để phân biệt thông tin thật - giả, tránh bị lừa đảo, Đại úy Huỳnh Đỗ Tấn Thịnh cho rằng, sinh viên cần tập thói quen tiếp nhận thông tin chính thống, thay vì lệ thuộc vào các nền tảng mạng xã hội.

Từ thực tế công tác điều tra, Đại úy Thịnh cảnh báo rằng nhiều tin giả, tin sai sự thật xuất phát từ chính các nền tảng video ngắn. Bên cạnh đó, việc tiêu thụ quá nhiều video ngắn khiến người xem suy nghĩ nhanh nhưng nông, dễ bị thao túng cảm xúc và khó phân biệt thật - giả.

Video ngắn chạm vào cảm xúc nhưng làm con người lười suy nghĩ. Lâu dần, người dùng quen với sự đơn giản hóa thông tin, mất khả năng phản biện.

Cảnh báo sinh viên về chia sẻ thông tin trên mạng xã hội, Đại uý Huỳnh Đỗ Tấn Thịnh cho biết trong không gian mạng, không có khái niệm "xóa hoàn toàn" thông tin. Một khi dữ liệu đã được đăng tải, nó sẽ để lại "dấu vết số" tồn tại vĩnh viễn và có thể được truy xuất bất kỳ lúc nào.

Theo ông Thịnh, việc người dùng xóa bài viết hay hình ảnh chỉ là xóa cục bộ, nghĩa là xóa khỏi trang cá nhân của chính mình. Trên thực tế, dữ liệu vẫn được lưu trong hệ thống của các nền tảng mạng xã hội. Nếu cơ quan chức năng, đặc biệt là lực lượng phòng chống tội phạm công nghệ cao tiến hành truy xuất, toàn bộ thông tin đều có thể được khôi phục.

"Người dùng thường nghĩ rằng khi xóa bài đăng là đã chấm dứt vấn đề, nhưng thực tế thông tin đã lan truyền rồi thì càng tồn tại lâu, càng khó kiểm soát và có thể gây ra hậu quả lớn", Đại úy Thịnh nhấn mạnh.

Còn ông Võ Đỗ Thắng cho rằng để chống lại tin giả, trước hết mỗi người cần biết tạo ra tin thật và giá trị thật cho chính mình.

Theo ông, con người cần học cách chủ động tạo ra những giá trị thật. Khi có giá trị thật, có năng lực thật, mỗi cá nhân sẽ tự có sức đề kháng với thông tin giả. “Nếu chỉ thụ động tiêu thụ thông tin thì suốt ngày chúng ta chỉ thấy giả, rồi dần dần cũng trở nên giả, sống trong cảm giác bức bối và áp lực”.

Ông Thắng cũng nhấn mạnh rằng trong 4 năm đại học, sinh viên nên tận dụng mạng xã hội để xây dựng kênh chuyên môn của riêng mình. Nhiều đơn vị tuyển dụng ngày nay kiểm tra cả mạng xã hội của ứng viên.

“Nếu trên Facebook không có gì liên quan đến chuyên môn, toàn đăng hình chơi game hay nội dung không phù hợp, thì hồ sơ năng lực coi như không có giá trị. Khi đó, chúng tôi sẽ loại ngay từ vòng đầu”, ông Thắng nói.

Kết thúc phần chia sẻ, ông Võ Đỗ Thắng khẳng định: “Khi chúng ta có giá trị thật, có sản phẩm thật, có hồ sơ năng lực thật thì đó chính là cách tốt nhất để chống lại tin giả và khẳng định giá trị của chính mình”.