Học sinh trường chuyên đi đâu mà để học sinh "trường làng" đỗ thủ khoa?

Trường chuyên vắng bóng thủ khoa vì "bận làm hồ sơ du học"

Một diễn đàn lớn dành cho phụ huynh tại Hà Nội đang dấy lên cuộc tranh cãi bắt nguồn từ bài đăng về một thủ khoa kỳ thi tốt nghiệp THPT 2023 là học sinh trường huyện, ở tỉnh lẻ. Câu chuyện về xuất thân của học sinh vô tình trở thành chủ đề cho các bình luận trái chiều, mang tính phân biệt "trường làng" và trường chuyên.

Con số 7/8 thủ khoa kỳ thi tốt nghiệp THPT 2023 là học sinh "trường làng" được viện dẫn làm bằng chứng cho một bên bảo vệ quan điểm học sinh trường chuyên sức học thua "trường làng" dù được đầu tư nhiều về nguồn lực. 

Bên khác khẳng định sở dĩ danh sách thủ khoa vắng bóng trường chuyên là do kỳ thi tốt nghiệp THPT không phải mục tiêu của học sinh trường chuyên. "Học sinh trường chuyên đang bận làm hồ sơ du học rồi, mà du học bằng học bổng", một phụ huynh bình luận.

Cuộc tranh cãi lên đến đỉnh điểm khi hai bên chuyển sang công kích lẫn nhau. Bộ phận quản trị diễn đàn đã phải khóa dòng trạng thái lại để ngăn ngừa các phản ứng tiêu cực, thái quá.

Cô P.T.Đ. - giáo viên cấp 3 tại Hà Nội - cho biết cô rất buồn khi vô tình theo dõi cuộc tranh cãi này.

"Các phụ huynh đã so sánh hai nhóm học sinh không dựa trên cùng một thang đo mà chỉ dựa vào các yếu tố mang tính hình thức, tính thời điểm để đánh giá, kết luận về năng lực học tập của học sinh là phiến diện, không khoa học và không công tâm.

Đáng buồn là không ít phụ huynh dường như đang dùng thành tích của con trẻ để bảo vệ cho sự tự tôn của mình nhiều hơn là bảo vệ cho những đứa trẻ", cô Đ. bày tỏ.

Cô Đ. nêu ý kiến cá nhân cho rằng cả hai bên của cuộc tranh luận trường làng - trường chuyên đều không đúng. Không thể dựa vào thành tích của một học sinh tại một thời điểm, trong một cuộc thi cụ thể để đánh giá sức học tổng thể của riêng cá nhân đó so với một học sinh khác, nữa là so với cả một nhóm học sinh rộng lớn. 

"Trong trường hợp phụ huynh muốn biết sức học tổng thể của học sinh trường nào tốt hơn, cần có phổ điểm các môn thi của từng trường, tỷ lệ điểm 8, 9, 10. Thành tích của một vài cá nhân chỉ góp phần nâng cao điểm thi trung bình của trường đó, không đại diện cho cả trường", cô Đ. phân tích.

Ở chiều ngược lại, cô Đ. khẳng định dù tỷ lệ học sinh trường chuyên đi du học bằng học bổng cao nhưng không chiếm đa số trong trường chuyên. Đại đa số học sinh trường chuyên vẫn học đại học trong nước. 

Kể từ khi các trường đại học sử dụng phương thức xét tuyển sớm bằng học bạ, giải thưởng học sinh giỏi, kết hợp các chứng chỉ học thuật quốc tế, đồng thời ưu tiên học sinh trường chuyên, rất nhiều học sinh trường chuyên đỗ trúng tuyển sớm. Số còn lại phải tập trung ôn thi tốt nghiệp THPT như các học sinh trường thường. 

Số này về tỷ lệ là đông hơn. Nếu có ít hơn thì chỉ ít hơn ở các trường chuyên của Hà Nội và TP.HCM. 

"Ta không thể so sánh hai nhóm học sinh có các điều kiện học tập khác nhau, được đào tạo bằng khung chương trình khác nhau, có mục tiêu học tập khác nhau, rằng ai học tốt hơn. Chỉ có thể so thành tích của học sinh trong cùng một kỳ thi. 

Song, mọi kỳ thi đều chỉ là một thang đo, đánh giá học sinh ở một vài khía cạnh nhất định. Không có kỳ thi nào đánh giá tổng thể, toàn diện một học sinh. Và tôi cho rằng thật thiếu văn minh khi so sánh học sinh hơn kém nhau chỉ bằng điểm số hay cái mác trường chuyên, lớp chọn, du học", cô Đ. nêu quan điểm.

Ở góc nhìn khác, PGS.TS Trần Thành Nam - Chủ nhiệm Khoa các Khoa học Giáo dục, Đại học Khoa học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội - chia sẻ: "Tôi sẽ không có bình luận đứng về phía nào trong cuộc tranh cãi. Nhưng tôi sẽ chỉ ra những điểm quan trọng mà những người trong cuộc quên không nghĩ tới khi tranh luận với nhau.

Thứ nhất, đừng thành kiến phân biệt trường chuyên là tốt, trường làng là kém. Mặc dù cơ sở vật chất của trường chuyên thường được trang bị ưu thế hơn, giáo viên trường chuyên được tuyển chọn gắt gao hơn.

Song một ngôi trường tốt không phải chỉ là cơ sở vật chất, là giáo viên giỏi và nghiêm khắc, một chương trình học trình độ cao vượt trội so với mặt bằng chung mà phải là một ngôi trường có triết lý giáo dục toàn diện, có những thầy cô truyền cảm hứng và gắn bó chặt chẽ với học trò, có những chương trình giáo dục cá nhân hóa theo tiềm năng của học sinh.

Thứ hai là điểm số không phản ánh năng lực của học sinh. Nếu mục tiêu của giáo dục là giáo dục toàn diện con người, đặt con người lên bệ phóng để phát huy tiềm năng phục vụ nhu cầu phát triển của đất nước trong tương lai thì hiện tại việc thi cử, kiểm tra của chúng ta mới chỉ đánh giá được khoảng 5% những gì cần đánh giá.

Đó là một góc của kiến thức thể hiện trên điểm số, và không bao gồm phẩm chất, năng lực, nhân cách".

Trường chuyên không hiếm thủ khoa

Theo báo cáo tổng kết năm học 2022-2023 của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), cả nước có 79 trường chuyên, trong đó có 73 trường chuyên trực thuộc Sở GD&ĐT, 6 trường thuộc cơ sở giáo dục đại học. So với tổng số trường cấp THPT là 2.970 trường, số trường chuyên chiếm 2,65%.

Cũng theo báo cáo, tỷ lệ học sinh trường chuyên được đánh giá xếp loại học lực giỏi, đánh giá kết quả học tập loại giỏi cao, đại đa số từ 70% trở lên. Nhiều trường chuyên của Hà Nội, Hải Phòng, Hà Nam và Nam Định có số lượng học sinh đạt giải quốc gia, quốc tế cao. 

Hằng năm, tại kỳ thi tốt nghiệp THPT, số thủ khoa là học sinh trường chuyên chiếm tỷ lệ từ 30-50% (ngoại trừ năm 2023). Năm 2022, có 4/8 thủ khoa là học sinh chuyên; năm 2021, có 3 thủ khoa là học sinh trường chuyên; năm 2020, có 3 thủ khoa là học sinh trường chuyên; năm 2019, có 4 thủ khoa là học sinh trường chuyên…

Cô P.T.Đ. nhận định: "Số học sinh trường chuyên chiếm chưa đến 3% tổng số học sinh lớp 12 của cả nước, do đó tỷ lệ học sinh trường chuyên đỗ thủ khoa hiện tại có thể nói là tương đối cao. Chưa kể, thủ khoa tại các tỉnh cũng tập trung nhiều ở trường chuyên".

Cô Đ. cũng chỉ ra rằng, số học sinh "trường làng", tức học sinh không học chuyên chọn, chiếm đại đa số đến cả triệu người, nên việc có những cá nhân xuất sắc, ưu tú không thua kém học sinh ưu tú nhất ở trường chuyên là điều hoàn toàn dễ hiểu. "Trường chuyên tập trung nhiều học sinh ưu tú, nhưng không phải học sinh ưu tú nào cũng học trường chuyên", cô Đ. nhấn mạnh.

Việc chỉ có 1 thủ khoa của kỳ thi tốt nghiệp THPT 2023 là học sinh trường chuyên không phản ánh thành tích của trường chuyên tại kỳ thi này đi xuống. Bên cạnh đó, ngày càng nhiều trường đại học ưu tiên học sinh trường chuyên trong các phương thức xét tuyển sớm, cung cấp cho nhóm học sinh này nhiều hơn một cơ hội trúng tuyển thay vì phải tập trung cho kỳ thi tốt nghiệp THPT.