Học kỹ năng - “điều kiện cần” hay chỉ là “cơn sốt”?

Chuẩn bị cho cuộc “đại đào thải” 2030?

Từ năm 2015, tổ chức giáo dục phi lợi nhuận “Partnership for 21st Century” gồm các nhà hoạch định chính sách và các nhà giáo dục hàng đầu tại Mỹ đã công bố nghiên cứu 4Cs - 4 nhóm kỹ năng cần thiết trẻ cần có trong thể kỷ 21 bao gồm: Kỹ năng giao tiếp (Communication); Tư duy phản biện (Critical Thinking); Tính sáng tạo (Creativity) & Kỹ năng hợp tác (Collaboration). Theo các chuyên gia, 4 nhóm kỹ năng trên là điều kiện cần và đủ để trẻ gặt hái thành công trong học tập, cuộc sống và trở thành những người lao động dẫn đầu trong tương lai.

Từ thời điểm đó, 4Cs đã tác động mạnh mẽ vào quan điểm giáo dục và trở thành mục tiêu chung của các trường học trên toàn cầu. Tại Việt Nam, thị trường giáo dục kỹ năng cho trẻ cũng bắt đầu nhộn nhịp, các trường công lập và dân lập đều từng bước đưa những nội dung này vào chương trình đào tạo và giảng dạy dù chỉ mới ở mức độ “thăm dò”. Bên cạnh đó, các trung tâm, học viện… có tích hợp các môn kỹ năng “nhập khẩu” giáo trình từ nước ngoài dù có học phí khá cao do chi phí đầu tư cơ sở vật chất nhưng các lớp học đều thu hút đông phụ huynh đăng ký cho con em.

Đón con trước một cơ sở giáo dục kỹ năng tại Q.3, TP.HCM vào buổi chiều cuối tuần, anh Đặng Minh Khôi (43 tuổi, Q.Bình Thạnh) cho biết hiện con anh đang theo học một khóa rèn năng lực sáng tạo tại đây. “Ở trường, các bé chỉ học kiến thức đã hết thời gian, không có nhiều cơ hội rèn luyện óc sáng tạo. Nên vợ chồng tôi cho bé học thêm tại đây vào cuối tuần. Nói là học nhưng theo bé kể thì trong lớp, các bé chủ yếu học từ những trò chơi nên cũng không áp lực, mệt mỏi như đi học thêm”, anh Khôi chia sẻ.

Trung tâm con anh Khôi đang theo học là một cơ sở giáo dục theo phương pháp STEAM (chữ viết tắt tiếng Anh của năm từ Science - Khoa học, Technology - Công nghệ, Engineering - Kỹ thuật, Art - Nghệ thuật và Math - Toán học), bao gồm các khóa học về lập trình, làm phim hoạt hình, thiết kế web, chế tạo robot… cho trẻ. STEAM hay STEM (không có Art), hoặc STREM (thay Art bằng Robotic - Kỹ thuật người máy) đang là xu hướng giáo dục được ưa chuộng trên thế giới, đã được áp dụng trong các trường công lập lẫn tư thục từ 10-15 năm nay như một quyết sách giáo dục tại các quốc gia phát triển.

Cụ thể tại Mỹ, năm 2016 chính quyền ông Obama đã đầu tư 4,7 tỷ USD cho cơ sở vật chất, giáo trình và đào tạo giáo viên STEM để chuẩn bị tốt cho thế hệ tương lai trước cột mốc 2030 - thời điểm được McKinsey Global Institute tính toán là lúc máy tính sẽ thay thế 60% công việc hiện tại, tức trên 800 triệu người sẽ mất việc nếu không có những kỹ năng vượt trội. Hay tại Estonia, phương pháp STEM đã được áp dụng từ cấp mẫu giáo, giúp quốc gia nhỏ bé chỉ vỏn vẹn 1 triệu dân chiếm lĩnh vị trí thứ 7 thế giới về phát triển khoa học công nghệ và đứng đầu về tỉ lệ nữ giới có bằng đại học.

Chị Hồ Lê Minh Phương (38 tuổi, Q.5, TP.HCM) hiện cũng đang cho hai con nhỏ sinh hoạt CLB STEM tại Q.10 bộc bạch: “Chuyện học hành của các bé ở trường chủ yếu theo hướng giáo dục kiến thức, mà kiến thức thì nhanh hết thời, lạc hậu. Nghĩ đến cảnh những gì con học hôm nay chưa chắc áp dụng được trong 10 năm nữa khi con đi làm, tôi và chồng phải tìm hiểu các chương trình học khác để giúp con bổ sung những kỹ năng cần thiết, học cách tư duy sáng tạo, linh hoạt để dễ thích ứng trước những biến đổi.”

Tự tin + chuẩn bị tốt = thành công

Trăn trở của những phụ huynh như chị Phương cũng là trăn trở chung của các diễn giả tham dự hội thảo “Kiến tạo tương lai từ giáo dục STEM” do Samsung Vina và Lego Education phối hợp tổ chức vào giữa tháng 3. Theo anh Lê Đình Hiếu (chuyên gia nghiên cứu giáo dục UNESCO) - mặc dù đã chậm hơn thế giới cả thập kỷ về áp dụng STEM trong giáo dục tư duy, kỹ năng cho trẻ, nhưng chậm còn hơn không, hiện nay là thời điểm phù hợp để Việt Nam đặt những viên gạch đầu tiên cho giáo dục STEM. “Nhìn ở góc độ tích cực, việc “chậm” cũng có lợi thế khi chúng ta có thể “đứng trên vai người khổng lồ”, áp dụng các giáo trình STEM đã được thế giới nghiên cứu hoàn thiện và áp dụng thành công”, anh Hiếu nhận định.

Cũng là một phụ huynh có con đang sinh hoạt tại CLB STEM của Đại học Khoa học Tự nhiên - ĐH.Quốc gia TP.HCM, anh Trịnh Nhựt Đông chia sẻ cách bé được STEM rèn luyện kỹ năng ứng dụng kiến thức vào đời sống: “Ví dụ trên trường, bé được học tính chu vi vòng tròn. Đến khi sinh hoạt CLB, bé được hướng dẫn áp dụng công thức tính chu vi bánh xe để tạo ra những con robot di chuyển từ A đến B. Nhờ đó, bé thấy Toán học không mơ hồ, không khó hiểu.”

Ngoài ra, anh Đông cũng dẫn chứng cách STEM giúp bé nhà mình rèn luyện đồng thời 4 kỹ năng quan trọng - 4Cs: “Phương pháp học STEM luôn nhóm trẻ thành đội để cùng giải quyết một nhiệm vụ. Bé giỏi lắp ráp phải hợp tác với bé giỏi lập trình (Collaboration), cả nhóm phải giao tiếp (Communication), tranh cãi và giải quyết mâu thuẫn (Critical Thinking) để hoàn thành nhiệm vụ bằng các phương án sáng tạo (Creativity). Vì vậy, khi mỗi phát minh/dự án được hoàn thành, các bé lại hoàn thiện và phát huy những kỹ năng thiết yếu”, anh Đông chia sẻ.

Để con em không trở thành bộ phận bị bỏ lại trong cuộc đua cách mạng công nghiêp 4.0, thầy Lê Duy Tân - Trưởng phòng Giáo dục Trung Học - Sở Giáo Dục và Đào Tạo TPHCM cũng khẳng định giáo dục STEM là phương án cấp thiết: “Học sinh cần tự tin bước vào thời đại của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nhưng tự tin phải đi kèm sự chuẩn bị tốt. Tự tin mà không chuẩn bị tốt là cầm chắc thất bại. Nhưng ngược lại chính là công thức thành công. Còn thành công đến nhanh hay chậm phụ thuộc vào mức độ chuẩn bị của nhà trường, các nhà nghiên cứu giáo dục, phụ huynh lẫn sự hỗ trợ từ doanh nghiệp.”

Tú Anh