Đào tạo luật ở trường đa ngành hay chuyên ngành: Chuyên gia nói gì?

Đào tạo Luật cần gắn với nhu cầu thực tiễn

Dự tọa đàm "Đào tạo luật ở Việt Nam hiện nay: Thách thức và cơ hội" tổ chức ngày 10/12, TS.LS Hà Hải, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TPHCM, nhận định chủ trương nâng cao chất lượng đào tạo ngành Luật và một số ngành như Sư phạm, Y tế là rất đúng bởi đây là ba lĩnh vực quan trọng. Trong đó, ngành Luật sẽ liên quan đến vấn đề chủ quyền quốc gia.

Ông đặt vấn đề cách làm như thế nào sẽ cần phải tính toán hết sức kỹ lưỡng bởi theo ông, vấn đề xã hội hoá giáo dục, trong đó có xã hội hoá trong dạy Luật và học Luật đang là xu thế, như một cỗ xe tăng đang đi.

“Tôi cho rằng trong thời gian qua các trường đào tạo ngành Luật, đặc biệt là trường đa ngành đã cố gắng hết sức rồi. Họ không được ưu đãi gì hết mà làm được như vậy thì cần động viên, khuyến khích", ông Hà Hải chia sẻ.

Ông Hải chỉ ra thực tế cần lưu ý khi xây dựng chính sách là hiện nay có 155 luật sư nước ngoài, với gần 60 công ty luật đang hoạt động tại TPHCM.

Những luật sư này không học bất cứ trường luật nào tại Việt Nam nhưng họ vẫn hoạt động nghề nghiệp, thậm chí chiếm 45% thị phần pháp lý, chiếm gần 2.400 tỷ trong số 5.000 tỷ. Từ đó, ông cho rằng cần xây dựng chính sách bảo hộ pháp lý, bảo hộ thị trường.

“Chủ trương đúng nhưng cần xem lại cách làm", ông Hải nhấn mạnh và cho rằng cần quan tâm tới chất lượng giảng dạy, tạo cảm hứng cho người học, giảng viên.

Qua thực tế tiếp nhận thực tập, nhân lực ngành Luật, TS Nguyễn Huy Hoàng, Phó Chánh án Toà án Nhân dân Khu vực 7, TPHCM, cho hay trước kia khoảng cách giữa trường danh tiếng và trường chưa danh tiếng rất xa.

Ông “chấm điểm” tương ứng là 10-5. Song, gần đây, sự chuyển biến này rất rõ nét khi điểm số cân bằng hơn là 10-8, ông đánh giá rất cao sự chuyển mình phát triển này.

“Qua thời gian tôi cảm nhận, thực tế chất lượng đã nâng lên từ từ”, ông Hoàng nhận định.

TS Huy Hoàng cũng cho rằng nếu quy định cứng đại học đa ngành, không chuyên không được đào tạo ngành Luật thì “chưa hợp lý lắm” bởi chương trình đào tạo đang ngày càng tiến bộ hơn, các trường cũng đa dạng phương pháp đào tạo hơn.

Ông cũng thẳng thắn bày tỏ từ khi có sự cạnh tranh giữa trường đơn ngành và đa ngành, các môn học, cơ sở vật chất, sự đa dạng chăm sóc cho sinh viên… tốt hơn nhiều.

Là đơn vị trực tiếp đào tạo, PGS.TS Lê Vũ Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia TPHCM, cho rằng, chủ trương của Đảng và Nhà nước về kiểm soát và nâng cao chất lượng đào tạo luật là đúng đắn, thể hiện trong Nghị quyết 27, Nghị quyết 49 và gần đây là Nghị quyết 66.

Với bối cảnh đó, việc nâng cao chất lượng đào tạo luật là cần thiết, nhưng phương thức thực hiện mới là vấn đề quan trọng. Theo tinh thần Nhà nước kiến tạo, Nhà nước ban hành chuẩn đầu ra, tổ chức giám sát; cơ sở không đáp ứng sẽ chịu chế tài, chứ không nên chỉ xoay quanh việc có đào tạo chuyên ngành hay không.

Cũng theo PGS.TS Lê Vũ Nam, Quyết định 678 của Bộ GD&ĐT cần được rà soát vì một số quy định còn cứng nhắc, chưa tạo điều kiện cho đổi mới sáng tạo.

Ví dụ, các quy định về nhóm môn học và khối kiến thức khiến các trường liên ngành như Trường Đại học Kinh tế - Luật khó tích hợp kiến thức kinh tế vào chương trình luật. Tăng cường các học phần tự chọn có thể là một giải pháp.

Bên cạnh đó, mọi thay đổi cần có lộ trình rõ ràng, vì đào tạo nhất là đào tạo luật ảnh hưởng đến cả cuộc đời người học. Do đó, cần có cách tiếp cận khoa học và đặt lợi ích người học lên hàng đầu.

Ông Nam cho rằng vấn đề then chốt là đội ngũ giảng viên, vì đây là điều kiện để mở ngành, tuyển sinh và duy trì ngành. Nhà nước có đầy đủ công cụ để kiểm tra, giám sát vấn đề này.

Cuối cùng, theo Phó Hiệu trưởng, việc nâng cao chất lượng đào tạo luật không phụ thuộc vào mô hình đa ngành hay đơn ngành. Đa ngành có lợi thế vì luật là một nghề không tách rời kiến thức xã hội, kinh tế, công nghệ, trí tuệ nhân tạo. Luật sư phải vận dụng kiến thức liên ngành để xử lý các tình huống thực tế...

"Chúng tôi ủng hộ chủ trương nâng cao chất lượng đào tạo của Đảng và Nhà nước, đồng thời chia sẻ khó khăn với các cơ sở đào tạo. Trên tinh thần vì người học và vì sự phát triển xã hội, mỗi cơ sở đào tạo luật cần phát huy thế mạnh riêng để tạo ra đổi mới sáng tạo và những dấu ấn đặc thù, đa dạng hóa sản phẩm đào tạo trên cơ sở vẫn bảo đảm chất lượng", PGS.TS Lê Vũ Nam nhấn mạnh.

Cần chế tài mạnh trong kiểm tra, giám sát

TS Đặng Thị Thu Huyền, Trưởng Khoa Luật, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, đánh giá việc nâng cao chất lượng đào tạo luật là xu hướng tất yếu và phù hợp chủ trương chung.

Vấn đề lớn nhất không chỉ nằm ở quy định mà theo bà đó là ở khâu kiểm tra, giám sát. Thực tế, các đơn vị đã ban hành nhiều tiêu chuẩn, nhưng nếu không có cơ chế kiểm tra và chế tài hiệu quả thì khó bảo đảm tuân thủ.

“Ai sẽ là người xử lý khi cơ sở đào tạo không đạt chuẩn? Liệu có đủ nguồn lực để kiểm tra thường xuyên hay không? Đây là điều chúng ta cần nhìn nhận nghiêm túc”, bà Huyền đặt vấn đề.

Trong bối cảnh thách thức luôn đi kèm cơ hội, các trường phải nâng cao chất lượng, củng cố đội ngũ, cơ sở vật chất và chuẩn bị trước các yêu cầu mới.

TS Thu Huyền hy vọng sau đợt rà soát này, chất lượng đào tạo luật sẽ được nâng lên, điều kiện bảo đảm chất lượng được kiểm tra đầy đủ, để các cơ sở đào tạo có năng lực và đội ngũ đạt chuẩn có thể yên tâm tiếp tục thực hiện nhiệm vụ của mình.

PGS.TS Bùi Anh Thủy, Trưởng Khoa Luật, Trường Đại học Văn Lang, cũng dẫn chứng tại nhiều quốc gia, các trường đại học đa ngành vẫn đào tạo ngành Luật.

Cùng với nhu cầu nhân lực ngành luật đang thiếu hụt so với quy mô dân số (104 triệu dân) và tốc độ phát triển của nền kinh tế (hơn 900.000 doanh nghiệp và khoảng trên 5 triệu hộ kinh doanh), theo ông Thuỷ, việc đào tạo luật trong trường đại học đa ngành mang lại lợi thế lớn khi sinh viên luật có cơ hội học tập cùng các ngành kinh tế, quản trị, công nghệ thông tin, truyền thông, y tế...

TS Nguyễn Quang Huy, Trường Đại học Công nghệ Sài Gòn, cũng nêu dẫn chứng nền giáo dục Nga, ngành Luật được đào tạo cả ở những trường chuyên ngành và các trường đa ngành. 

Từ đó, ông Huy cho rằng thay vì hạn chế mô hình đào tạo, chúng ta nên tập trung nâng cao chất lượng đào tạo bằng các biện pháp như: Nâng cao chuẩn đầu vào và chuẩn đầu ra; Tăng cường chất lượng đội ngũ giảng viên; Cải thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ giảng dạy. Như vậy, nâng cao chất lượng đào tạo là hướng đi bền vững hơn so với việc hạn chế cơ sở đào tạo.

Phát biểu kết thúc tọa đàm, ông Nguyễn Đức Hiển, Phó Tổng Biên tập thường trực Báo Pháp Luật TPHCM cho rằng quy mô đào tạo luật ngày càng lớn, nhu cầu xã hội ngày càng cao nên đòi hỏi nỗ lực đổi mới từ phía các trường đại học, các cơ sở đào tạo.

Qua các ý kiến tại toạ đàm cho thấy cần có sự liên hệ ngày càng chặt chẽ giữa nhà trường, cơ quan tư pháp, luật sư và doanh nghiệp trong đào tạo ngành Luật.