Cần chặt chẽ hơn quy trình biên soạn, thẩm định, phê duyệt sách giáo khoa

Bộ GDĐT đã ban hành Thông tư số 33/2017/TT-BGDĐT ban hành quy định tiêu chuẩn, quy trình biên soạn, chỉnh sửa sách giáo khoa; tiêu chuẩn tổ chức, cá nhân biên soạn sách giáo khoa; tổ chức và hoạt động của Hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa (Thông tư số 33) với các nội dung khá chặt chẽ như sau:

Bộ trưởng Bộ GDĐT phê duyệt, cho phép sử dụng SGK

Về Quy trình biên soạn SGK: Việc tổ chức biên soạn SGK được tổ chức thực hiện như những xuất bản phẩm khác theo Luật Xuất bản.

Ngoài những quy định theo Luật Xuất bản, biên soạn SGK phải thực hiện theo các quy định tại Thông tư số 33 cụ thể như sau: Tổ chức, cá nhân biên soạn SGK đăng ký và nộp bản thảo đề SGK đến nhà xuất bản. Đơn vị đề nghị thẩm định SGK là nhà xuất bản được thành lập theo quy định của pháp luật, trong đó việc tổ chức xuất bản SGK phải được ghi trong giấy phép thành lập nhà xuất bản.

Nhà xuất bản tổ chức biên tập, hoàn thành bản mẫu SGK; phối hợp với tổ chức, cá nhân biên soạn SGK tổ chức thực nghiệm SGK. Bộ GDĐT tổ chức thẩm định bản mẫu SGK theo quy định. Nhà xuất bản có SGK được thẩm định phối hợp với tổ chức, cá nhân biên soạn SGK hoàn thiện bản mẫu SGK sau thẩm định. Bộ trưởng Bộ GDĐT phê duyệt, cho phép sử dụng SGK.

Có ít nhất 1/3 tổng số thành viên là các nhà giáo

Về Hội đồng quốc gia thẩm định SGK: Hội đồng bao gồm các nhà khoa học, nhà giáo dục, nhà quản lý giáo dục có kinh nghiệm, uy tín về giáo dục và đại diện các tổ chức có liên quan. Có ít nhất 1/3 (một phần ba) tổng số thành viên là các nhà giáo đang giảng dạy môn học, hoạt động giáo dục ở cấp học tương ứng.

Số lượng thành viên Hội đồng là số lẻ, tối thiểu là 7 (bảy) người. Mỗi thành viên Hội đồng là những người “có phẩm chất đạo đức, tư tưởng tốt; có đủ sức khỏe và thời gian tham gia thẩm định SGK; có trình độ từ đại học trở lên, am hiểu về khoa học giáo dục, có chuyên môn phù hợp với SGK được thẩm định” và tham gia vào các hoạt động liên quan đến đổi mới chương trình, SGK.

Các nhà quản lý giáo dục, giáo viên xây dựng minh chứng cần đạt

Về Tiêu chuẩn SGK đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới: Nội dung SGK thể hiện đúng và đầy đủ nội dung của chương trình môn học hoặc hoạt động giáo dục; bảo đảm tính cơ bản, khoa học, thiết thực, phù hợp với thực tiễn Việt Nam.

Các bài học trong SGK tạo điều kiện cho giáo viên vận dụng sáng tạo các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học lấy hoạt động học của học sinh làm trung tâm; tạo cơ hội và khuyến khích học sinh tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập, phát huy tiềm năng của mỗi học sinh.

Các bài học trong SGK thể hiện đúng, đủ, rõ mức độ đáp ứng yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực của học sinh và yêu cầu về đánh giá kết quả giáo dục được quy định trong chương trình môn học, hoạt động giáo dục, làm cơ sở cho việc đánh giá chính xác kết quả giáo dục.

Cấu trúc SGK có đủ các thành phần cơ bản sau: phần, chương hoặc chủ đề; bài học; giải thích thuật ngữ; mục lục. Cấu trúc bài học trong SGK bao gồm các thành phần cơ bản sau: mở đầu, kiến thức mới, luyện tập, vận dụng...

Dựa vào các tiêu chuẩn, tiêu chí nói trên, Bộ GDĐT đã tổ chức các hội thảo chuyên sâu gồm các chuyên gia giỏi, có nhiều kinh nghiệm về chương trình giáo dục phổ thông, trong lĩnh vực biên soạn và thẩm định SGK; các nhà quản lí giáo dục, các giáo viên đang trực tiếp giảng dạy, các chuyên gia quốc tế để phân tích và xây dựng hệ thống các minh chứng cần đạt trong SGK khi tiến hành thẩm định.

Thẩm định theo 2 vòng

Về Qui trình làm việc của Hội đồng gồm: Mỗi thành viên Hội đồng nhận bản thảo SGK từ ban tổ chức và nghiên cứu độc lập (15 ngày); Hội đồng làm việc tập trung để thảo luận (05 ngày cho mỗi bản thảo gồm các nội dung:

Nghe tác giả báo cáo về nội dung bản thảo SGK, thảo luận tập trung công khai về bản thảo SGK, công bố kết quả trực tiếp cho tác giả để tác giả biết nội dung chi tiết đánh giá của Hội đồng để thảo luận tiếp thu, chỉnh sửa và có ý kiến phản biện lại Hội đồng nếu có).

Hội đồng thẩm định SGK được thực hiện theo hai vòng (vòng 1, vòng 2), dựa trên các tiêu chí, tiêu chuẩn và các minh chứng cần đạt của từng bản thảo SGK và kết luận ở ba mức: Đạt, Đạt nhưng cần sửa chữa, Không đạt.

Tham vấn các cơ quan chuyên môn

Về Phê duyệt và công bố kết quả thẩm định: Khi tiếp nhận kết quả thẩm định của các Hội đồng, Bộ trưởng đã chỉ đạo các Vụ, Cục chuyên môn tham mưu thành lập tổ giúp việc gồm các chuyên gia am hiểu về chuyên môn, các nhà quản lí và các giáo viên, tổ chức rà soát lại quy trình việc của Hội đồng, báo cáo, tham vấn các cơ quan chuyên môn như: Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin truyền thông, Bộ Tư pháp về các nội dung liên quan đến tính pháp lí của SGK sử dụng trong các trường phổ thông trước khi ban hành quyết định phê duyệt chính thức.

Mặc dù quy trình biên soạn, thẩm định, phê duyệt sách giáo khoa đưa ra khá tỉ mỉ, chi tiết nhưng vẫn để lọt "sạn" trong  SGK môn Tiếng Việt lớp 1 của bộ sách Cánh Diều (Sách do GS. Nguyễn Minh Thuyết chủ biên, Nhà xuất bản Đại học sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh phát hành) có một số nội dung chưa phù hợp gây phản ứng của dư luận.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã yêu cầu Hội đồng quốc gia thẩm định SGK môn Tiếng Việt lớp 1 (Hội đồng thẩm định) rà soát bộ sách Cánh Diều.

Nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng, cần chặt chẽ hơn quy trình biên soạn, thẩm định, phê duyệt sách giáo khoa công bằng, minh bạch hơn. Cần có xin ý kiến góp ý rộng rãi hơn từ các nhà giáo, nhà chuyên môn, thậm chí phụ huynh...