Cách mạng công nghiệp làm tăng nhu cầu lao động tay nghề cao

Để tạo ra và phát triển nguồn nhân lực, đầu tư vào giáo dục trung học và đại học có chất lượng tốt, là điều kiện tiên quyết.

Thu hẹp thị trường lao động kĩ năng trung bình

Báo cáo đánh giá quốc gia Việt Nam 2016 của Ngân hàng Thế giới (WB) phân tích cho thấy, trình độ đào tạo của người lao động có mối tương quan chặt chẽ với xác suất khả năng tìm thấy việc làm hưởng lương, đặc biệt là việc làm hưởng lương ở khu vực chính thức, nơi thường trả lương cao hơn.

Cụ thể, nhóm lao động trình độ cao, có cơ hội việc làm tốt hơn. Với lao động có trình độ đại học, xác suất có việc làm hưởng lương là 56,1%; trình độ cao đẳng là 49,9%.

Tỷ lệ này giảm dần đối với các lao động được đào tạo qua trường dạy nghề chuyên nghiệp (41,5%), trung học chuyên nghiệp (29,4%), trung học phổ thông (6,7%). “Điều này minh chứng rằng, giáo dục là con đường để có việc làm tốt hơn và tạo điều kiện nâng cao trình độ đào tạo cho lực lượng lao động là con đường dẫn đến phát triển đồng đều và bền vững”, PGS.TS Đỗ Thị Bích Loan nói.

Bà cho biết thêm, theo báo cáo đánh giá quốc gia Việt Nam 2016 của WB, việc thiếu hụt lao động có kỹ năng là một trong ba hạn chế hàng đầu để phát triển doanh nghiệp tại Việt Nam.

Dù số lượng lao động tốt nghiệp đại học của Việt Nam tăng lên đáng kể nhưng vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu lớn của thị trường đối với nguồn nhân lực này.

Trong khi đó, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 tiếp tục làm tăng nhu cầu về lao động có tay nghề cao, đồng thời thu hẹp thị trường việc làm của những lao động có kỹ năng trung bình, như thợ đứng máy, nhân viên bán hàng… do máy móc sẽ thay thế.

“Cách mạng công nghiệp 4.0 đòi hỏi người lao động phải lành nghề, có tay nghề - kỹ thuật cao, làm chủ được công nghệ hiện đại đang ngày càng phát triển. Đây sẽ là thách thức rất lớn trong tìm kiếm việc làm đối với những lao động không được qua đào tạo hoặc được đào tạo ở những trình độ thấp”, PGS.TS Đỗ Thị Bích Loan nói.

Trước những yêu cầu mới của cuộc cách mạng công nghiệp, PGS.TS Đỗ Thị Bích Loan - đồng thời cũng là Chủ nhiệm đề tài “Giải pháp phân luồng học sinh sau THCS” cho rằng, Việt Nam cần kiến tạo hệ thống giáo dục thích ứng, đặc biệt ở cấp trung học và sau trung học (học nghề và cao đẳng, đại học), nhằm cung cấp các kỹ năng và trình độ phù hợp với nhu cầu luôn thay đổi của thị trường lao động.

Trong hệ thống đó, việc chú trọng đầu tư vào giáo dục trung học và giáo dục đại học có chất lượng tốt là điều kiện tiên quyết.

Phân luồng giúp định hướng phát triển nguồn nhân lực

Mỗi giai đoạn phát triển kinh tế xã hội của đất nước nói chung và trong thời đại công nghiệp 4.0 nói riêng, luôn đặt ra những đòi hỏi khác nhau về cơ cấu lao động, cơ cấu ngành nghề và trình độ đào tạo.

Để đáp ứng những đòi hỏi đó và có được đội ngũ lao động kĩ thuật đồng bộ về cơ cấu ngành nghề, trình độ, theo PGS.TS Đỗ Thị Bích Loan, việc phân luồng trong giáo dục đóng vai trò quan trọng. “Phân luồng trong giáo dục tạo sự phát triển cân đối về cơ cấu trình độ và ngành nghề của nguồn nhân lực quốc gia, đáp ứng chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, PGS Bích Loan nói.

Bà Loan cũng cho rằng, phân luồng học sinh sau THCS không làm triệt tiêu các cơ hội học lên của học sinh mà còn đa dạng hoá phương thức học, luồng học, tạo điều kiện học tập suốt đời cho mọi người, góp phần xây dựng xã hội học tập.

Hơn nữa, phân luồng học sinh còn có tác dụng tích cực đến chất lượng giáo dục trên bình diện cá nhân của từng học sinh, cũng như môi trường giáo dục nói chung; nhằm thực hiện các mục tiêu công bằng xã hội; giúp cho hệ thống giáo dục gắn kết chặt chẽ hơn với thị trường lao động, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế và xã hội.

Trên bình diện cá nhân, phân luồng trong giáo dục tạo cơ hội thuận lợi cho mỗi người lao động được phát triển nghề nghiệp phù hợp với năng lực, sở trường và hoàn cảnh của cá nhân.Trên bình diện quốc gia, phân luồng học sinh nhằm điều chỉnh sự phân bố nguồn nhân lực của quốc gia cho phù hợp với yêu cầu của đất nước trong từng giai đoạn phát triển, để sử dụng một cách có hiệu quả nhất nguồn nhân lực. “Phân luồng học sinh hợp lí là một chiến lược phát triển nhân lực của các quốc gia”, PGS. TS Đỗ Thị Bích Loan nói.

Chuyên gia cao cấp về lĩnh vực phân luồng, liên thông và phát triển nguồn nhân lực - GS.TS Phan Văn Kha (nguyên Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục Việt Nam ) khẳng định việc phân luồng học sinh, cụ thể là phân luồng sau THCS có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với mỗi cá nhân và toàn xã hội.

Nó góp phần cung ứng nguồn nhân lực với cơ cấu ngành nghề và cơ cấu trình độ đào tạo phù hợp với nhu cầu của nền kinh tế, tạo cơ hội được học tập suốt đời cho mọi người, hướng tơí xây dựng xã hội học tập.

Việc phân luồng này có mục tiêu là định hướng phân bổ tỷ lệ học sinh sau khi tốt nghiệp THCS hướng vào các luồng để tiếp tục học tập theo các chương trình giáo dục khác nhau hoặc tham gia vào thị trường lao động, tùy thuộc vào năng lực, sở trường, nguyện vọng của bản thân mỗi em và điều kiện thực tế, nhu cầu nhân lực của xã hội.

Theo đánh giá của hai chuyên gia trên, chủ trương phân luồng học sinh sau THCS sau nhiều năm thực hiện đã có chuyển biến tích cực, nhưng vẫn còn nhiều bất cập.

Để thực hiện thành công và hiệu quả việc phân luồng này, trước hết đòi hỏi mỗi học sinh, phụ huynh, cộng đồng, xã hội phải thay đổi nhận thức về nghề nghiệp và vai trò của giáo dục nghề nghiệp trong phát triển nguồn nhân lực.

“Để thực hiện thành công phân luồng học sinh sau THCS đòi hỏi sự nỗ lực không chỉ của ngành Giáo dục đào tạo và Lao động thương binh xã hội, mà của tất cả các cấp, các ngành, các địa phương và toàn xã hội”, Nguyên Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục Việt Nam - GS. TS Phan Văn Kha nói.

Quỳnh Nguyễn