8 kỹ năng mà gen Z cần nắm vững trước khi ra trường

Trong bối cảnh thị trường lao động ngày càng cạnh tranh, nhà tuyển dụng luôn ưu tiên lựa chọn các ứng viên có những kỹ năng linh hoạt. Trong đó, có 8 kỹ năng Gen Z (những người sinh ra trong khoảng các năm từ 1997 đến 2012) cần nắm vững trước khi ra trường:

Giao tiếp hiệu quả

Các nhà tuyển dụng xem kỹ năng giao tiếp là một trong những khoảng trống lớn nhất của sinh viên mới tốt nghiệp. Sự thiếu hụt ở kỹ năng này có thể làm suy giảm hiệu quả làm việc nhóm, ảnh hưởng đến tương tác với khách hàng và hạn chế tiềm năng lãnh đạo. Báo cáo tổng quan kỹ năng năm 2024 cũng khẳng định giao tiếp là năng lực cốt lõi quyết định khả năng có việc làm.

Trong khi đó, sinh viên sau đại học thường thể hiện tốt hơn ở khả năng xây dựng quan hệ, kiểm soát cảm xúc và hiểu biết về yêu cầu nghề nghiệp. Ở môi trường chuyên nghiệp, viết ngắn gọn, rõ ràng và nói tự tin không chỉ là yếu tố dự báo thành công mà còn là kỹ năng được kiểm tra thường xuyên trong phỏng vấn và các trung tâm đánh giá ứng viên.

Tư duy phản biện và giải quyết vấn đề
Các nhà tuyển dụng mong đợi những sinh viên tốt nghiệp có khả năng phân tích các vấn đề mơ hồ và đề xuất giải pháp khả thi. Phương pháp học dựa trên vấn đề (PBL) cùng các hình thức học chủ động khác được chứng minh là giúp cải thiện rõ rệt những kỹ năng này.

Nghiên cứu giáo dục đại học gần đây cho thấy PBL mang lại tác động tích cực đến năng lực tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề thực tiễn của sinh viên. Thực tế, tư duy phản biện có thể rèn luyện được thông qua các nghiên cứu tình huống, làm dự án và PBL, nhờ đó những sinh viên biết cách diễn đạt lập luận logic sẽ có nhiều cơ hội hơn để đảm nhận các vị trí mang tính chiến lược.

Lời khuyên dành cho sinh viên là nên tham gia ít nhất một học phần PBL hoặc các cuộc thi tình huống, đồng thời tập trung rèn luyện kỹ năng định hình vấn đề: xác định thông tin đã có, giả định cần kiểm chứng, các lựa chọn có thể và bước tiếp theo phải làm

Kỹ năng số và hiểu biết về trí tuệ nhân tạo

Các nhà tuyển dụng ngày nay kỳ vọng sinh viên tốt nghiệp không chỉ thành thạo các công cụ năng suất phổ biến mà còn có khả năng phân tích dữ liệu và phối hợp làm việc hiệu quả với trí tuệ nhân tạo (AI). Tuy nhiên, nhiều khảo sát quy mô lớn gần đây cho thấy một khoảng trống đáng kể về kỹ năng số ở sinh viên mới ra trường.

Nghiên cứu năm 2025 “Tác động của kỹ năng số đối với khả năng có việc làm” khẳng định kỹ năng số ngày càng giữ vai trò then chốt trong việc nâng cao cơ hội nghề nghiệp. Trong đó, năng lực thông tin, dữ liệu và khả năng sáng tạo nội dung số được coi là hai trụ cột cốt lõi

Ngày nay, những kỹ năng cơ bản như lập trình, phân tích dữ liệu, sử dụng bảng tính thành thạo và đặc biệt là năng lực đánh giá phản biện đầu ra của AI đã trở thành yêu cầu tối thiểu, không còn là lợi thế bổ sung. Sinh viên được khuyến khích nên tham gia các khóa học trực tuyến ngắn hạn (MOOC) về dữ liệu, chẳng hạn Excel hoặc kiến thức cơ bản về pandas đồng thời thử sức với các bài tập nhập môn về prompt engineering để rèn luyện khả năng thẩm định kết quả AI.

Kỹ năng hợp tác nhóm trực tiếp lẫn trực tuyến

Trong môi trường hiện đại, phần lớn công việc đều đòi hỏi sự cộng tác. Tuy nhiên, nhiều nhà tuyển dụng cho biết sinh viên mới ra trường thường thiếu kinh nghiệm trong làm việc nhóm phân tán và triển khai dự án. 

Kinh nghiệm làm việc nhóm đa chức năng như đảm nhận vai trò trong dự án, tham gia khung quản lý dự án hoặc cùng hoàn thiện sản phẩm nhóm là minh chứng rõ ràng cho sự sẵn sàng hợp tác trong môi trường làm việc thực tế. Sinh viên được khuyến khích chủ động tham gia dự án của câu lạc bộ, hội nhóm hoặc đồ án tốt nghiệp theo nhóm để rèn luyện tính đáng tin cậy, đồng thời hình thành thói quen tổ chức các buổi họp ngắn để cập nhật tiến độ.

Trí tuệ cảm xúc và khả năng thích ứng

Trí tuệ cảm xúc (Emotional Intelligence – EI) được xem là một trong những yếu tố dự báo quan trọng cho khả năng thích ứng nghề nghiệp, sự tự tin trong việc ra quyết định và kết quả công việc dài hạn. Các phân tích tổng hợp cho thấy EI có mối liên hệ ở mức vừa phải nhưng có ý nghĩa rõ rệt đối với sự thành công trong sự nghiệp.

Những kỹ năng như tự nhận thức, kiểm soát cảm xúc và khả năng chịu đựng căng thẳng giúp sinh viên tốt nghiệp học hỏi nhanh hơn, xử lý phản hồi hiệu quả và duy trì sự linh hoạt trong bối cảnh thị trường lao động biến động liên tục.

Sáng tạo và tư duy khởi nghiệp

Khả năng sáng tạo và phát triển ý tưởng được đánh giá cao trong mọi lĩnh vực, từ các công ty khởi nghiệp đến các tập đoàn lớn. Nhiều chương trình can thiệp nhằm thúc đẩy tư duy sáng tạo đã cho thấy hiệu quả rõ rệt, giúp cải thiện kỹ năng tư duy sáng tạo và giải quyết vấn đề.

Khả năng nhìn nhận vấn đề từ góc độ mới và xây dựng nguyên mẫu giải pháp (prototype) chính là lợi thế giúp ứng viên nổi bật ở các vị trí liên quan đến sản phẩm, chiến lược và đổi mới sáng tạo

Quản lý thời gian và điều chỉnh bản thân

Thành công trong học tập cũng như hiệu quả làm việc đều phụ thuộc vào khả năng lập kế hoạch, tránh trì hoãn và hoàn thành đúng thời hạn. Các nghiên cứu chỉ ra rằng việc học có tính tự điều chỉnh và giảm thói quen trì hoãn giúp nâng cao khả năng đạt được mục tiêu.

Trong mắt nhà tuyển dụng, những ứng viên biết lên kế hoạch, xác định ưu tiên và đảm bảo tiến độ đúng hạn luôn được đánh giá cao, đặc biệt ở kỳ thực tập và giai đoạn khởi đầu sự nghiệp. Sinh viên được khuyến nghị áp dụng quy trình quản lý thời gian đơn giản: xác định ưu tiên theo tuần, kết hợp chu kỳ Pomodoro hằng ngày, đồng thời ghi nhật ký so sánh giữa thời gian dự kiến và thời gian thực tế trong hai tuần để cải thiện khả năng cân chỉnh.

Kinh nghiệm làm việc và tính chuyên nghiệp

Thực tập, học tập gắn liền với công việc (Work-Integrated Learning) và những kỹ năng nghề nghiệp có thể chứng minh được là các yếu tố có tác động mạnh mẽ đến khả năng có việc làm. Ngày nay, nhiều nhà tuyển dụng coi trọng kinh nghiệm thực tế hơn là bằng cấp đơn thuần.

Các kỳ thực tập ngắn hạn, dự án được tiến hành và mạng lưới quan hệ nghề nghiệp có thể nhân đôi cơ hội chuyển đổi từ thực tập sang việc làm chính thức. Vì vậy, sinh viên được khuyến khích chủ động tìm ít nhất một kỳ thực tập hoặc dự án có trả phí, đồng thời xây dựng portfolio (hồ sơ năng lực dạng hình ảnh) ngắn gọn trên GitHub, Behance hoặc LinkedIn để chứng minh sản phẩm và kết quả thực tế.

Kiều Yên