Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đào tạo:

Phát huy tối đa năng lực cá nhân

Đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng người thầy, làm cho đội ngũ giáo viên thay đổi căn bản nhận thức về mục tiêu, phương thức giáo dục, phương pháp dạy học là điều kiện tiên quyết của đổi mới.

Đề án đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo Việt Nam đã đề ra nhiều giải pháp quan trọng nhằm đổi mới nền giáo dục được cho là "chắp vá" hiện nay. Là người theo sát đề án này, GS Nguyễn Minh Thuyết, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội, cho rằng đề án này có tư tưởng rất mới, đổi mới từ mục tiêu, quan điểm chỉ đạo đến các hoạt động giáo dục.
 
Phát huy tối đa năng lực cá nhân
Theo GS Nguyễn Minh Thuyết, đổi mới phương pháp dạy học mới là điều quan trọng nhất để chấn hưng nền giáo dục. (Ảnh: HTD)


Đổi mới phương pháp dạy học


Thưa GS, nội dung đổi mới được đưa ra trong đề án lần này rất toàn diện. Tuy nhiên, theo ông, chúng ta nên bắt đầu đổi mới từ đâu?


+ Đây là một câu hỏi rất trúng. Trong bất kỳ sự nghiệp đổi mới nào, việc trước tiên cần làm là xác định bắt đầu từ đâu.

Có người nói bắt đầu từ chương trình, sách giáo khoa. Tôi nghĩ điều này chưa đúng, vì bao năm nay, kể từ thời phong kiến đến giờ, chương trình, sách vở ở nước ta không phải chương trình tiên tiến mà vẫn đào tạo được những người tài cao, đức trọng. Ví dụ chương trình Nho học thời xưa không đào tạo về Toán nhưng Trạng nguyên Lương Thế Vinh vẫn viết cuốn Toán pháp đại thành với tư duy toán học xuất sắc, trong sách trình bày một số phép đo đạc, tính toán không khác gì Toán học phương Tây lúc bấy giờ. Chương trình thời Pháp thuộc không dạy người học làm cách mạng lật đổ ách thống trị thực dân nhưng từ những mái trường thời ấy vẫn xuất hiện rất nhiều trí thức yêu nước, rất nhiều nhà cách mạng.

Môn tự chọn phải hài hòa tự nhiên và xã hội

Theo ý kiến của nhiều chuyên gia giáo dục, cần tư vấn để định hướng nghề nghiệp theo năng lực, sở trường cho học sinh ngay từ khi các em bước vào THPT. Ngoài ba môn học bắt buộc là Toán, Ngữ văn và Ngoại ngữ, các em sẽ được tự chọn những môn học phù hợp với năng lực và với ngành nghề tương lai. Tuy nhiên, trong ba môn tự chọn, theo tôi, HS vẫn phải đảm bảo hài hòa giữa môn tự nhiên và môn xã hội theo công thức 2+1, nghĩa là chọn hai môn tự nhiên thì bắt buộc phải chọn một môn xã hội và ngược lại. Điều này giúp học sinh phát triển cân bằng hơn.


Hiện nay, cả xã hội dồn mắt vào chương trình, SGK phổ thông. Điều đó có ý nghĩa nhất định nhưng chưa trúng. Nhất là nếu chúng ta chỉ loay hoay sang sửa chương trình, SGK bậc học này mà coi nhẹ đổi mới giáo dục đại học và dạy nghề như trong cả 4 lần cải cách và đổi mới giáo dục từ sau Cách mạng đến nay.

Có người nói phải đổi mới về quản lý. Tôi cho rằng đây là ý kiến xác đáng, vì quản lý là khâu quan trọng. Nhưng có lẽ nó cũng không phải là khâu quan trọng nhất để thay đổi giáo dục.

Quan trọng nhất là người thầy. Và vì vậy, phải đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, làm cho đội ngũ giáo viên thay đổi căn bản nhận thức về mục tiêu, phương thức giáo dục,  phương pháp dạy học. Giáo dục thời gian qua đổi mới chưa thành công là vì chưa chú trọng công tác này.

GS có thể phân tích sâu hơn về vấn đề này?

+ Theo quan sát của tôi, chương trình phổ thông năm 2002 đã đề ra nhiều tư tưởng tiến bộ, như áp dụng phương pháp tổ chức hoạt động, phát huy tính tích cực của học trò, chấm dứt phương pháp thuyết giảng một chiều. Nhưng những tư tưởng mới đó không vào được nhà trường. Có phần do hạn chế về cơ sở vật chất (lớp chật, học sinh đông) nhưng nguyên nhân lớn nhất là giáo viên vẫn chưa nhận thức được đúng mục tiêu giáo dục, sứ mạng của giáo dục và con đường đổi mới giáo dục. Tôi chỉ nói một ví dụ: môn Ngữ văn cấm dạy văn mẫu nhưng giáo viên vẫn dạy theo lối mòn, có thể vì chưa nhận thức được tác hại của văn mẫu, nhưng chủ yếu là vì dạy như vậy nhàn hơn.

Mặt khác, trong cả mấy lần cải cách và đổi mới giáo dục, trường sư phạm của ta bao giờ cũng đi sau, đổi mới chương trình phổ thông chán rồi mới chạy theo. Đặc biệt, phương pháp dạy học cho sinh viên sư phạm rất cũ, giáo trình cũng cũ. Thêm vào đó, hoạt động đào tạo ở trường sư phạm tách rời thực tế dạy học ở trường phổ thông. Việc bồi dưỡng giáo viên đương chức tuy có làm nhưng làm chưa đạt yêu cầu. Bởi vậy, những tư tưởng mới của chương trình không phát huy được tác dụng.

Từ bây giờ, chúng ta nên nghĩ tới phương án thay đổi căn bản cách dạy ở trường sư phạm, đặc biệt là làm sao gắn trường sư phạm với trường phổ thông, ít nhất là như gắn trường y với bệnh viện: sinh viên được đào tạo ở trường nửa thời gian, còn nửa thời gian thì thực tập ở trường phổ thông.

Phát huy tối đa năng lực cá nhân

Chúng ta sẽ thực hiện giáo dục bắt buộc 9 năm, bảo đảm sau 9 năm học sinh sẽ có những tri thức nền tảng. Theo ông, tri thức nền tảng mà chúng ta trang bị là những gì?


+ Ở nhiều môn học, giáo dục phổ thông đang làm thay công việc của giáo dục ĐH. Có nghĩa là chúng ta đang dồn kiến thức từ ĐH xuống. Cho nên nhiều kiến thức dạy ở phổ thông cao siêu quá.

Theo tôi, chương trình phổ thông chỉ dạy những kiến thức, kỹ năng nền tảng, phổ cập, mọi người đều phải biết. Đó là những kiến thức, kỹ năng cơ bản cần có để một người bình thường sống và làm việc.

Tiểu học cần nhất là biết đọc, biết viết, biết những phép tính số học và hình học đơn giản, biết cách học, cách chơi, cách cư xử với gia đình, thầy cô, bạn bè và với môi trường xung quanh. Ở THCS, học sinh phải biết những kiến thức có hệ thống, có lý tính cao hơn, biết khai thác tài liệu phục vụ việc học của mình, có kỹ năng sống phù hợp với lứa tuổi và có ý thức về nghề nghiệp. Kết thúc THCS, học sinh sẽ được phân luồng, hoặc là đi học nghề hoặc là học tiếp lên THPT để vào ĐH, CĐ.

Chúng ta đang hướng đến một nền giáo dục mà học sinh sau khi ra trường sẽ làm được cái gì sau khi học, chứ không phải học được cái gì. Ông có thể hình dung xem con người chúng ta đào tạo ra sau 12 năm nữa khác gì với con người chúng ta đang đào tạo?

+ Tôi nghĩ chắc chắn đó phải là những con người có cá tính, có năng lực thực thụ và được phát huy tối đa năng lực của mình. Điều này có thể thành hiện thực nếu chúng ta nắm vững mục tiêu giáo dục mới là đề cao sự hoàn thiện nhân cách, phát triển năng lực của mỗi cá nhân. 

Xin cảm ơn giáo sư!

 

Chín giải pháp thực hiện đổi mới giáo dục

Sáng 29/10, Bộ GD&ĐT tổ chức hội nghị quán triệt tinh thần Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Bộ trưởng GD&ĐT Phạm Vũ Luận cho biết Đề án Đổi mới giáo dục đã đề ra chiến lược thay đổi cho từng cấp, bậc học một cách cụ thể, rõ ràng. Để thực hiện được những quan điểm và mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đề án đề ra chín nhiệm vụ, giải pháp mấu chốt.

Từ lâu nay, việc học hành và thi cử luôn được người dân gắn với các kỳ thi. Tư duy coi trọng bằng cấp đã tồn tại khá lâu trong tiềm thức của người dân. Vì vậy, thay đổi lại tư duy và từ bỏ những thói quen cũ trong nhân dân về giáo dục là cả một hành trình thử thách.

Bên cạnh nhiệm vụ trên thì trong thời gian tới, Bộ GD&ĐT sẽ chú trọng đến đổi mới thi cử, đánh giá chất lượng học tập sao cho chất lượng, đảm bảo các kỳ thi nghiêm túc, công bằng và khách quan.

Ngoài ra, mỗi cán bộ quản lý giáo dục cần chú trọng tới nhiệm vụ chuyển từ giáo dục chủ yếu nhằm trang bị kiến thức sang mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực người học.

Để thực hiện có hiệu quả đề án, sắp tới Bộ GD&ĐT sẽ cấu trúc lại các trường sư phạm sao cho phù hợp với mô hình mới của các trường học.

 

 

Theo Huy Hà
Pháp luật TPHCM