Tiết lộ bất ngờ về bức tranh vua Hàm Nghi vẽ khi bị lưu đày ở Algeria

Sáng 12/11, tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã diễn ra Lễ tiếp nhận tác phẩm Những sườn đồi ở Deli Ibrahim (Algiers) của vua Hàm Nghi.

Bức tranh do TS Amandine Dabat - hậu duệ đời thứ 5 của vua Hàm Nghi - thay mặt gia đình vua Hàm Nghi trao tặng bảo tàng.

Chia sẻ tại sự kiện, TS Amandine Dabat đã chia sẻ nhiều thông tin về vua Hàm Nghi trong những năm tháng ông bị lưu đày ở Algeria.

Theo đó, vào năm 1889, vua Hàm Nghi được họa sĩ Marius Reynaud đào tạo về mỹ thuật. Marius Reynaud dạy ông tại nhà riêng ở Algiers, theo mô hình Trường Mỹ thuật ở Paris, 2 lần một tuần trong hơn 15 năm.

Trong thời gian này, vua Hàm Nghi học các kỹ thuật vẽ tranh sơn dầu, phấn màu, nghệ thuật vẽ chân dung, nghiên cứu khỏa thân, phong cảnh, tĩnh vật, cảnh quan kiến trúc…

Theo TS Amandine Dabat, trước khi sang Algiers, vua Hàm Nghi chưa am hiểu về hội họa phương Tây. Sau khi bị lưu đày, ông mới bắt đầu theo học nhiều bậc thầy về mỹ thuật.

Bà Amandine Dabat cũng cho hay, vua Hàm Nghi đến với nghệ thuật, sáng tác như một cách để khỏa lấp nỗi buồn đau vì bị lưu đày, xa quê hương tổ tiên. Ông đã tìm thấy trong nghệ thuật một không gian tự do mà ông không có được trong cuộc sống hàng ngày.

Ông sáng tác nhưng không bán tác phẩm mà chỉ dành tặng người thân, bạn bè, thường không ký tên lên tác phẩm.

"Chỉ khi nào người được tặng đề nghị tác giả ký tặng thì ông mới ký tên. Vì vậy, hiện nay có những tác phẩm của vua Hàm Nghi nhưng không để tên tác giả, có tác phẩm lại ký tên ông", bà Amandine Dabat chia sẻ.

Nói về lý do chọn tặng bức tranh Những sườn đồi ở Deli Ibrahim (Algiers), hậu duệ đời thứ 5 của vua Hàm Nghi cho biết, gia đình bà cho rằng, đây là một trong những tác phẩm quan trọng của Vua Hàm Nghi. Nó đã được trưng bày vào năm 1926 tại phòng tranh Mantelet-Colette Weil.

Bức tranh được vẽ vào năm 1908, miêu tả những đồi núi xung quanh biệt thự nơi vua Hàm Nghi sinh sống cùng gia đình tại El Biar.

Đây là một ví dụ tiêu biểu cho những nghiên cứu hội họa của vua Hàm Nghi, trong đó có ảnh hưởng của chủ nghĩa hậu ấn tượng, với kỹ thuật gần như là chấm điểm.

Vua Hàm Nghi vẽ thiên nhiên và tìm cách thể hiện ánh sáng trong những rung động tinh tế nhất của nó. Chính việc tìm kiếm sự tinh tế này đã thúc đẩy ông không ngừng hoàn thiện kỹ thuật vẽ.

Ông đặc biệt yêu thích thử thách bắt được khoảnh khắc hoàng hôn, một khoảnh khắc rất ngắn ngủi, với những gam màu đầy hoài niệm, cho phép ông thể hiện, qua mọi sắc thái màu sắc và bầu không khí, cảm xúc và khát vọng vươn lên trên hoàn cảnh lưu đày của mình.

Bức tranh này là một minh họa tuyệt vời cho những nghiên cứu hội họa của vua Hàm Nghi.

Nói về các tác phẩm hội họa của vua Hàm Nghi, TS Amandine Dabat nhận định, tranh của Hàm Nghi cấu trúc chặt chẽ, màu sắc chọn lọc, nội dung đi tìm cái đẹp của thiên nhiên, nhưng kín đáo, trầm buồn, u uẩn bởi nghệ thuật là phương tiện để thể hiện lòng hoài nhớ quê hương.

"Ông sáng tác nhiều tranh sơn dầu, phấn màu, điêu khắc đồng, thạch cao. Nếu như phần lớn chủ đề tranh là phong cảnh, thì trong điêu khắc, nhà vua thể hiện những khuôn mặt phụ nữ hay con người qua những bức tượng bán thân. Ông luôn luôn như một nghệ sĩ phương Tây và một nghệ nhân Việt Nam", bà Amandine Dabat thông tin.

Họa sĩ Lương Xuân Đoàn - Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam - khẳng định, bức tranh Những sườn đồi ở Deli Ibrahim (Algiers) là tác phẩm vô giá của vua Hàm Nghi. Bức tranh không phải chỉ vẽ phong cảnh đơn thuần mà cũng khắc họa nỗi nhớ thương của ông với quê hương, đất nước.

"Ông là một vị vua toàn tài khi có cả tranh vẽ và các tác phẩm điêu khắc. Bút pháp của vua Hàm Nghi đầy cảm xúc, đậm tâm hồn Việt. Có lẽ, ông là họa sĩ hiện đại đầu tiên của Việt Nam vì đến năm 1925, Việt Nam mới có trường Mỹ thuật Đông Dương, mới có các bức tranh khác ra đời", ông Lương Xuân Đoàn chia sẻ.

Theo TS Nguyễn Anh Minh - Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam - việc tiếp nhận và trưng bày bức tranh Những sườn đồi ở Deli Ibrahim (Algiers) có ý nghĩa rất lớn đối với Bảo tàng và với nền mỹ thuật Việt Nam nói chung.

"Điều này thể hiện thái độ trân trọng và ghi nhận nghĩa cử của gia đình vua Hàm Nghi hồi hương tác phẩm hội họa của nhà vua yêu nước, đồng thời tôn vinh những tấm lòng hảo tâm hiến tặng tác phẩm nghệ thuật cho Bảo tàng.

Những sườn đồi ở Deli Ibrahim (Algiers) còn là nguồn tư liệu quý giá cho những nhà nghiên cứu lịch sử mỹ thuật cận - hiện đại Việt Nam cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20", Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam chia sẻ.

TS Amandine Dabat là chắt gái của công chúa Như Lý (con gái của vua Hàm Nghi). Năm 2015, bà bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ tại Viện Lịch sử nghệ thuật Quốc gia Pháp với đề tài Hàm Nghi: Hoàng đế lưu vong - Nghệ sĩ ở Alger.

Cuốn sách Hàm Nghi: Hoàng đế lưu vong - Nghệ sĩ ở Alger do TS Amandine Dabat biên soạn, là công trình nghiên cứu về cuộc đời và sự nghiệp của vua Hàm Nghi trong vai trò một vị vua yêu nước và là một nghệ sĩ tài hoa trong thời gian ông sống lưu vong tại Pháp và Algeria.