Phim lao đao vì diễn viên gặp ồn ào đời tư: Rủi ro ngoài tầm kiểm soát

Sáng 22/11, Hội thảo Phát triển công nghiệp điện ảnh trong kỷ nguyên mới thuộc khuôn khổ Liên hoan phim (LHP) Việt Nam lần thứ XXIV diễn ra tại TPHCM với sự tham gia của nhiều lãnh đạo quản lý văn hóa, điện ảnh, giới làm phim, doanh nghiệp.

Ở phiên thảo luận về phát triển nền công nghiệp điện ảnh trong kỷ nguyên mới, các diễn giả gồm TS Trần Thị Phương Lan (Vụ trưởng Vụ Văn hóa Văn nghệ, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương), PGS.TS Bùi Hoài Sơn (Ủy viên ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội) và đạo diễn Victor Vũ đã đưa ra những ý kiến góp ý về chính sách phát triển văn hóa, các vướng mắc về thể chế, tâm tư người làm phim trong quá trình hội nhập thế giới.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh vai trò đặc biệt của điện ảnh trong bối cảnh mới. Phát triển điện ảnh không chỉ ý nghĩa về mặt nghệ thuật mà còn lan tỏa thông điệp đẹp về con người, truyền tải giá trị văn hóa Việt Nam, giáo dục lịch sử và đóng góp cho phát triển kinh tế.

Ông Bùi Hoài Sơn cho rằng, các nhà quản lý cần nhìn nhận điện ảnh với tư duy mới: Đặt điện ảnh ở vị trí quan trọng hơn trong các ngành nghệ thuật, hướng tới phát triển công nghiệp điện ảnh. Để làm được điều đó, phải có hệ thống chính sách đồng bộ, bởi Luật Điện ảnh 2022 mới chỉ giải quyết được một phần các vấn đề.

Theo ông Sơn, trọng tâm của phát triển công nghiệp điện ảnh là xây dựng hệ sinh thái đa dạng, phong phú. Không chỉ có tác phẩm phim mà còn cả đội ngũ tác giả, đạo diễn, diễn viên, nhà sản xuất, hệ thống rạp chiếu, phim trường…

"Để hệ sinh thái vận hành hiệu quả, cần có hành lang pháp lý trực tiếp và đầy đủ. Tôi lấy ví dụ một mình Luật Điện ảnh là chưa đủ. Khi thảo luận ở Quốc hội, ngành văn hóa nghệ thuật đang vướng mắc ở nhiều luật khác như Luật Đất đai, Luật hợp tác công tư, quy định về thuế, quản lý và sử dụng tài sản công…

Muốn phát triển điện ảnh mà thuế không ưu đãi thì doanh nghiệp trong nước rất khó khăn. Đầu tư văn hóa nghệ thuật là đầu tư dài hạn và đầy rủi ro”, ông phân tích.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhìn nhận, Nhà nước cần tạo môi trường thuận lợi để thu hút nguồn lực tư nhân, bởi nguồn lực công có hạn. “Tin vui là đã cho phép hợp tác công tư trong lĩnh vực văn hóa. Tin buồn là vẫn chưa có nghị định, thông tư hướng dẫn cụ thể”, ông nói.

Các diễn giả cũng nêu rõ những thách thức khi Việt Nam hội nhập sâu vào thị trường điện ảnh quốc tế. Trong đó, khát vọng lớn nhất của ngành điện ảnh Việt Nam là làm sao những câu chuyện bản địa hấp dẫn được khán giả nước ngoài, xây dựng thương hiệu lớn tương tự như cách đạo diễn Trương Nghệ Mưu vực dậy ngành phim Trung Quốc hay cơn sốt Parasite của Hàn Quốc.

"Một trong những điểm yếu hiện nay là nguồn nhân lực điện ảnh. Nếu trước đây làm phim chủ yếu phục vụ đặt hàng Nhà nước, không cần quan tâm đến thị hiếu thì nay đã khác.

Làm điện ảnh phải chuyên nghiệp và gắn với nhu cầu của khán giả. Cần có những con người cụ thể để thể hiện được tư duy đó, không thể hứng lên rồi làm. Ngoài ra cần có kỹ năng kinh doanh, xây dựng thương hiệu", ông Sơn nói.

Trong phần thảo luận, vấn đề kiểm duyệt và hành lang pháp lý liên quan đến nhân sự đoàn phim cũng được đặt ra. Có những trường hợp tác phẩm đã hoàn tất kiểm duyệt, sắp sửa ra rạp, nhưng diễn viên vướng ồn ào đời tư, sự cố pháp lý khiến bộ phim bị ảnh hưởng.

Về điều này, TS Trần Thị Phương Lan cho biết, công tác thẩm định, phân loại phim hiện phải bám sát các văn bản pháp luật và các quy định liên quan, bao gồm cả Bộ quy tắc ứng xử của nghệ sĩ do Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) ban hành.

Theo bà Lan, những sự việc xảy ra ở thực tiễn cuộc sống đã khiến người làm công tác quản lý cần liên tục cập nhật, sửa đổi các văn bản quy định. Ví dụ trường hợp cụ thể như diễn viên vướng vấn đề pháp luật, sự việc này không chỉ liên quan đến các văn bản pháp luật ngành điện ảnh mà còn liên quan bộ quy tắc ứng xử của nghệ sĩ do Bộ VH-TT&DL ban hành, liên quan đến cách công chúng phản ứng.

"Cuộc sống có một số trường hợp xảy ra chúng ta phải chấp nhận. Chúng tôi rất chia sẻ với nhà làm phim. Họ đổ rất nhiều công sức, tâm huyết, tiền bạc vào tác phẩm. Nhưng khi có sự việc xảy ra với thành phần đoàn phim, đồng nghĩa với việc tác phẩm đứng trước rủi ro lớn ngoài tầm kiểm soát, dự đoán.

Việc nghiên cứu hành lang pháp lý kiểm duyệt rất khó. Có những trường hợp vi phạm pháp luật rõ ràng, nhưng cũng có những trường hợp vi phạm bộ quy tắc ứng xử. Quy tắc thì không phải luật, nó chỉ là khuyến cáo. Khi đó, cơ quan quản lý không thể trả lời ngay được chúng ta sẽ phải làm gì. Mỗi một sự việc xảy ra sẽ có cách ứng xử khác nhau", TS Trần Thị Phương Lan nói.