Phát hiện tấm bia đá cổ nhất Việt Nam

Theo thông tin từ Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh, tấm bia đá có niên đại từ năm 314 đến năm 450 vừa phát hiện tại thôn Thanh Hoài, xã Thanh Khương - Thuận Thành (Bắc Ninh). Đây được coi là tấm bia đá cổ nhất Việt Nam đã được phát hiện đến thời điểm này. 

Bia đá vừa được tìm thấy thuộc loại bia nhọn, có hình dáng đặc biệt, không giống bất cứ tấm bia nào đã tìm thấy trước đó. Kết cấu bia gồm hai phần: thân bia và đế bia. Thân bia được tạo bởi một phiến đá lớn, phần trán bia được đục vát hai đầu thành hình tam giác.

 Đế bia là một khối đá hình hộp chữ nhật. Có thể do chịu chấn động mạnh của bom đạn thời chiến tranh, tấm bia bị vỡ làm đôi. Nếu bia vẫn còn nguyên vẹn như ban đầu, kích thước phần thân bia có chiều cao gần 2 mét, chiều rộng gần 1 mét, bề dày 15 cm; phần đế bia dài 1,36 mét, rộng 1 mét, cao 30cm. 

Tấm bia do có niên đại sớm nên bị cũ và rỗ nhiều. Hiện tại, ở cả 2 mặt bia còn khoảng 300 chữ có thể đọc được. Mỗi mặt lại được viết theo một lối chữ khác nhau. Mặt thứ nhất có dòng niên đại Kiến Hưng nhị niên (năm 314) còn khoảng 120 chữ được viết theo phong cách Lệ thư; mặt thứ hai có niên đại Tống Nguyên Gia chấp thất niên (năm 450) còn khoảng 150 chữ được viết theo phong cách Khải thư. Nét chữ ở cả 2 mặt đều được khắc sâu và rõ nét. 

Trước đó, vào năm 2012, cũng tại Bắc Ninh tấm bia tháp xá lợi có niên đại 601, đã được phát hiện.

Theo một số cán bộ thuộc phòng Nghiên cứu sưu tầm Bảo tàng Bắc Ninh, năm 2004 khi ông Nguyễn Văn Đức - người dân thôn Xuân Quan - Trí Quả - Thuận Thành (Bắc Ninh) đào đất làm gạch ở độ sâu chừng 2m tại khu phía sau chùa Đông Quan đã phát hiện tấm bia. Theo lời ông Đức kể lại thì lúc mới đưa lên hai tấm bia úp khít vào nhau và kết dính bởi một chất liệu đặc biệt, phải rất vất vả mới dùng mai tách đôi ra được. Và tới năm 2012  tấm bia đã được chùa Huệ Trạch và ông Đức trao lại cho Bảo tàng Bắc Ninh.

Tấm bia đó là Di sản văn hoá vật thể độc đáo ghi khắc về chùa Thiền Chúng, địa danh huyện Long Biên vùng đất Giao Châu, góp phần quan trọng minh chứng cho việc xác định địa danh Long Biên cũng như tên chùa Thiền Chúng xuất hiện dưới thời Bắc thuộc vào thế kỷ thứ VII. Qua đó, giúp chúng ta nghiên cứu tình hình chính trị, quan hệ ngoại giao, lịch sử phật giáo Việt Nam giai đoạn thời Tiền Lý.

Theo đánh giá của giới sử học, đây là hai tấm bia cổ nhất Việt Nam và có giá trị lớn về mặt văn hóa lịch sử.

Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng sự phát hiện liên tiếp những tấm bia đá cổ đại có niên đại từ sớm càng khẳng định vùng đất Bắc Ninh ngày nay, vốn là vùng đất Kinh Bắc xưa kia là cái nôi của nền văn hóa Việt.

Anh Thế - Nhất Nam