Kỳ lạ ngôi làng chỉ đàn ông mới được tham gia chơi hội

Theo ngọc phả của làng Ngọc Tiên, làng có từ cuối thời Lý thế kỷ XII và đầu thời Trần thế kỷ XIII. Xưa kia làng Ngọc Tiên có tên là “Nam Thiên Ngọc ấp” - mảnh đất phía trời Nam.

Đến thời Trần làng Ngọc Tiên nằm trong Hành Cung Trang và được chọn là Vườn Kim Quất nhà Trần. Với những vật phẩm, cống vật dâng Vua nên làng Ngọc Tiên nổi tiếng là chuối ngự, cam đường, cải Quan âm...

Làng Ngọc Tiên có quần thể miếu, phủ, đình, đền, chùa, nhà thờ... Đền làng Ngọc Tiên thờ Thành hoàng Hoàng Văn Quảng, một viên tướng thời Hậu Lê có công đánh giặc Chiêm Thành. Ông hy sinh tại dãy núi Đâu Mâu (Đèo Ngang). Ngôi đền đã được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa năm 1996.

Để tưởng nhớ công ơn của Thành hoàng làng, cứ đến 12 - 15 tháng Giêng hàng năm, dân làng Ngọc Tiên lại mở hội. Trong những ngày hội, ngoài tế, lễ, rước kiệu còn có các hoạt động văn hóa dân gian như: đu tiên, leo cầu ngô trên mặt nước, bắt vịt, bốc bội, cờ tướng, kéo co...

Nhưng độc đáo, sinh động và náo nhiệt nhất vẫn là trò thổi cơm thi và làm cỗ chay dâng Thánh Thần, Tổ Tiên với ý nghĩa diễn lại cảnh sinh hoạt của nghĩa binh xưa dấy binh đánh giặc thiếu thốn mọi bề vừa hành quân vừa lo hậu cần, tích cốc phòng cơ cho những khi thiếu đói.

Chính vì vậy tục thổi cơm thi của làng Ngọc Tiên diễn ra theo một quy trình khép kín từ việc lấy nước (địch thủy), tạo lửa (địch hỏa), đến thổi cơm làm bánh.

Đây cũng chính là nét độc đáo hấp dẫn làm nên đặc trưng của hội làng Ngọc Tiên so với các vùng quê khác. Điều đặc biệt hơn nữa là các trò chơi này chỉ có nam giới mới được tham gia còn nữ giới chỉ đứng bên ngoài cổ vũ.

Theo các cụ cao niên trong làng, tục lệ kiêng kỵ nữ giới tham gia chơi hội có nguồn gốc từ xa xưa. Bao đời nay, người làng vẫn giữ theo lệ cũ mà cha ông đã truyền lại.

Nghệ sĩ Công Vượng - một người con sinh ra và lớn lên ở làng Ngọc Tiên chia sẻ: "Đây là một lễ hội đậm đặc màu sắc dân gian, không pha tạp và được mở lại từ rất sớm sau khi đất nước hoà bình.

Với hàng chục môn thi như: bốc bội địch thẻ (chạy từ chùa Ngọc Tiên ra đò Cựa Gà lấy số thứ tự), địch thuỷ (cầm nậm nước ra sông Ninh Cơ lấy nước về đổ vào Chõ), địch hoả (dùng 2 thanh tre cọ vào nhau trong 10 giây lên lửa, không dùng kích thích), giã gạo làm các loại bánh chay dâng Phật Thánh, nấu cơm cần (treo niêu đồng trên đoạn tre buộc vò lưng vừa đi vừa nấu), têm trầu, leo cầu ngô, đu tiên bắt vịt, kéo co, đi xe đạp chậm…

Toàn bộ phần kinh phí tổ chức lễ hội do nguồn đóng góp của dân làng và du khách từ cổ xưa với phong tục theo hương ước cổ. Dù năm nào cũng tổ chức nhưng một năm dân làng đều họp hàng chục buổi để phân chia sắp xếp nhân sự...".

Một số hình ảnh trong lễ hội làng Ngọc Tiên vừa diễn ra: 

Hà Tùng Long