Khám phá "Khoa thi Hương cuối thế kỷ XIX" qua không gian tre độc đáo

Ngày 6/11, trong khuôn khổ Photo Hanoi ’25, triển lãm Khoa thi Hương cuối thế kỷ XIX chính thức khai mạc tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Đây là lần đầu tiên triển lãm được bố trí bên ngoài hàng rào di tích, giúp công chúng dễ dàng tiếp cận và chiêm ngưỡng.

Các bức ảnh của nhiếp ảnh gia người Pháp Firmin-André Salles (1860-1929) ghi lại kỳ thi Hương năm 1897 tại Nam Định - một trong những kỳ thi cuối cùng dưới hệ thống khoa cử triều Nguyễn - được trưng bày trong không gian tre độc đáo, lấy cảm hứng từ kiến trúc các trường thi xưa. 

Hàng tre, mái nứa và ánh sáng tự nhiên len lỏi qua từng kẽ hở, tạo cảm giác như người xem đang bước vào một trường thi cuối thế kỷ XIX, nơi các sĩ tử miệt mài làm bài, rèn luyện tri thức và đức hạnh.

Không gian triển lãm không chỉ tôn vinh giá trị lịch sử của bộ ảnh, mà còn mang đến trải nghiệm trực quan, giúp công chúng - từ người Việt đến du khách nước ngoài - hình dung nhịp sống và tinh thần hiếu học của cha ông. 

Không gian tre do KTS Nguyễn Mạnh Tuấn thiết kế. Theo ông, đây không chỉ là kiến trúc mà còn là cuộc đối thoại giữa hình ảnh và vật liệu, giữa quá khứ và hiện tại. Tre mộc mạc nhưng giàu chiều sâu văn hóa, được bố trí tối giản để ánh sáng và nhiếp ảnh trở thành trung tâm, trong khi tre là nền tảng nâng đỡ ký ức.

Về lịch sử, kỳ thi Hương là phần cốt lõi trong hệ thống khoa cử Nho học. Năm 1897, kỳ thi diễn ra khi Nho giáo đang dần suy thoái và bị thay thế bởi chữ Quốc ngữ.

Những bức ảnh quý hiếm tái hiện không khí trang nghiêm nhưng cũng sôi động của trường thi xưa, giúp công chúng hình dung đời sống học thuật và tinh thần rèn luyện của các sĩ tử.

Phát biểu tại lễ khai mạc, ông Lê Xuân Kiêu, Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa - Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám, nhấn mạnh, triển lãm mang đến cho công chúng cơ hội chiêm ngưỡng những bức ảnh quý giá, đồng thời mở ra góc nhìn sống động về giáo dục khoa bảng Việt Nam cuối thế kỷ XIX.

“Chúng tôi hy vọng triển lãm sẽ trở thành nguồn cảm hứng, nuôi dưỡng tinh thần học tập, kết nối các giá trị tiêu biểu của đạo học Việt Nam: Tinh thần hiếu học, tôn sư trọng đạo và trọng dụng nhân tài, đồng thời gắn với 4 trụ cột giáo dục của UNESCO: Học để biết, học để làm, học để hoàn thiện bản thân và học để cùng chung sống”, ông Kiêu chia sẻ.

Ông Eric Soulier, Tham tán Văn hóa Đại sứ quán Pháp kiêm Giám đốc Viện Pháp tại Việt Nam, nhấn mạnh ý nghĩa của không gian triển lãm: “Triển lãm nằm dọc khuôn viên Văn Miếu - Quốc Tử Giám là biểu tượng mạnh mẽ cho sự giao thoa giữa địa điểm, nghệ thuật và di sản. Không gian tre phản chiếu giá trị tri thức và tôn vinh nhân tài. 

Những bức ảnh của Firmin-André Salles không chỉ là tư liệu lịch sử mà còn đặt câu hỏi về vai trò của nhiếp ảnh trong cách chúng ta nhìn nhận lịch sử và giáo dục thời phong kiến”.

Ông Jonathan Wallace Baker, Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Hà Nội, nhận định: “Tại UNESCO, sáng tạo là một trong những con đường mạnh mẽ nhất để kết nối di sản với tương lai. Triển lãm Khoa thi Hương cuối thế kỷ XIX đã hiện thực hóa ý tưởng ấy, cho phép lịch sử được kể qua ống kính nhiếp ảnh, không chỉ những gì đã thấy mà còn cách con người từng nghĩ, từng mơ và từng chuyển mình”.

Triển lãm kéo dài đến hết ngày 30/11 tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám.