"Danh lam đệ nhất tháp" cao sừng sững 9 tầng tại Hải Phòng

Tháp Tường Long tọa lạc trên đỉnh núi Long Sơn cao 95,2 m so với mặt nước biển. Đây là ngọn núi đầu tiên trong 9 ngọn núi chạy dọc bán đảo Đồ Sơn.

Theo các nhà nghiên cứu, tháp Tường Long được xây dựng vào năm 1058, đời vua Lý Thánh Tông. Tương truyền, tháp là nơi "tụ sơn tích thủy" nên thu giữ được khí thiêng của trời đất.

Tháp Tường Long ngày nay được dựng trên nền móng của tòa tháp được xây từ thế kỷ thứ 11. Công trình phỏng dựng vào năm 2007 và mất 10 năm để hoàn thiện. Đây là công trình kỷ niệm một nghìn năm Thăng Long - Hà Nội.

Tháp được phỏng dựng trên bãi đất rộng khoảng 2.000m2, thuộc địa phận phường Vạn Sơn, quận Đồ Sơn.

Tháp gồm 9 tầng, cao 37,14m. Phần chân tháp hình vuông có 4 lối lên xuống, bên trong đặt pho tượng A Di Đà ngồi trên tòa sen bằng đá.

Theo sách "Đại Việt sử lược" thì năm Mậu Tuất 1058, vua Lý Thánh Tông sau khi ngự giá qua biển Ba Lộ đã dừng chân ghé lại nơi đây xây tháp. Sau ngài nằm mộng thấy rồng vàng bèn ban cho ngọn tháp cái tên Tường Long, nghĩa là "thấy rồng vàng hiện lên" để ghi nhớ điềm lành. 

Theo Đại Nam nhất thống chí, tháp Tường Long được coi là ngôi tháp cao nhất so với các công trình kiến trúc thời bấy giờ. Ngoài mục đích tôn giáo, tháp Tường Long còn có vai trò bảo vệ sự an nguy cho quốc gia, bởi đây là đài quan sát bảo vệ bờ cõi phía Đông Bắc của tổ quốc.

Qua những di vật còn lại, các nhà khảo cổ cho biết tháp Tường Long được xây cùng thời với tháp Báo Thiên ở kinh thành Thăng Long. Cùng với chùa Long Đọi (Duy Tiên - Hà Nam), chùa Một Cột, tháp Báo Thiên, chùa Thắng Nghiêm, Chân Giáo... (Hà Nội), tháp Chương Sơn (Ý Yên - Nam Định), tháp Tường Long được liệt vào hàng "đại danh lam" thời Lý.

Lòng tháp rỗng và là nơi đặt tượng Phật A Di Đà. Đây là bức tượng bằng đá ngọc nguyên khối được phỏng dựng như tượng Phật A Di Đà tại chùa Phật Tích (Bắc Ninh).

Trong quần thể chùa tháp Tường Long có các tòa tiền đường, chính điện, hậu đường… đều khá rộng, kiến trúc cổ kính, uy nghi.

Điểm nhấn trong quần thể là công trình "Chùa vàng Thiên Trúc" được dát vàng bên trong. Đây là công trình tâm linh mang nét văn hóa Phật giáo nối liền giữa truyền trống và hiện đại. 

Quần thể di tích chùa tháp Tường Long gồm tháp Tường Long, nhà che hố khảo cổ học và khu quần thể chùa tháp Tường Long. Trong đó, tháp Tường Long được UBND TP Hải Phòng công nhận là điểm du lịch. Từ khuôn viên chùa tháp, du khách có thể ngắm nhìn toàn cảnh quận Đồ Sơn và bờ biển bao la.

Cạnh tháp Tường Long là nhà che hố khảo cổ hai tầng, nơi lưu giữ nhiều hiện vật vô cùng giá trị với các chi tiết, nguyên liệu, hoa văn… làm từ gỗ, đá, ngói, gạch thời Lý. Năm 1978, di tích tháp Tường Long lần đầu được các nhà khảo cổ học Việt Nam tiến hành khai quật chính thức nhằm nghiên cứu toàn diện về ngọn tháp độc đáo này.

Kết quả cuộc khai quật, các nhà khảo cổ học đã tìm thấy nền móng tháp xây theo kiểu giật 3 cấp, móng có hình vuông, lòng rỗng. Cấp dưới cùng có cạnh rộng nhất là 7,96m, cấp giữa dài 7,36m, cấp trên cùng có cạnh dài 6,92m. 

Những viên gạch xây tháp được tìm thấy có khoét lõm, độ sâu vừa phải, khung hình chữ nhật, in nổi hai hàng chữ Hán về niên đại xây tháp: "Lý gia đệ tam đế, Long Thụy Thái Bình tứ niên tạo".  Dịch nghĩa: thời vua thứ ba triều Lý trị vì có niên hiệu Long Thụy Thái Bình làm ra viên gạch này, cũng có nghĩa làm ra công trình này.

Nơi đây thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước, nhất là dịp đầu xuân năm mới. Du khách có thể kết hợp chuyến đi tới tháp Tường Long với tham quan biển Đồ Sơn, chiêm bái chùa Hang, đền Bà Đế...