Chuyển tư duy “cho dân làm”, hướng đi mới giúp du lịch nông thôn bền vững

Phát biểu tại “Xây dựng Nông thôn mới 2021-2025: Thành tựu từ chính sách, sức mạnh từ cộng đồng” do báo Dân trí phối hợp cùng Vụ Công tác Thanh niên và Bình đẳng giới thực hiện, ông Phạm Ngọc Toàn - Giám đốc Trung tâm Thông tin cho biết, một trong những dấu ấn quan trọng của giai đoạn phát triển nông thôn 2021-2025 là sự thay đổi trong tư duy phát triển du lịch nông thôn, chuyển từ “làm cho dân” sang “cho dân làm”.

Theo ông Toàn, người dân hiện nay không chỉ là người thụ hưởng mà đã trở thành chủ thể, trực tiếp quyết định và triển khai các dự án du lịch ở địa phương, với sự hỗ trợ từ chính quyền.

“Điều này giúp chương trình gắn bó hơn với nhu cầu thực tế, phát huy được nội lực và đặc trưng của từng vùng miền”, ông nhấn mạnh.

Sự chuyển đổi này được thể hiện rõ qua các mô hình du lịch nông nghiệp gắn với phát triển bền vững, tiêu biểu là chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP). Nhiều mô hình đã chứng minh hiệu quả khi vừa đa dạng hóa nguồn thu, vừa tạo việc làm, nâng cao thu nhập và giá trị kinh tế cho người dân.

Chia sẻ thêm về các mô hình tiêu biểu, ông Trần Xuân Hiền - Phó Vụ trưởng Vụ Công tác Thanh niên và Bình đẳng giới, Bộ Nội vụ cho biết, nhiều địa phương đã phát huy thế mạnh riêng về du lịch nông nghiệp - nông thôn như: 

Tại Ninh Bình, du lịch nông nghiệp - nông thôn đang trở thành hướng đi nổi bật, gắn kết giữa giá trị văn hóa, lịch sử và đời sống nông nghiệp truyền thống. Với lợi thế cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ cùng hệ thống di tích dày đặc, nhiều địa phương như Hoa Lư, Gia Viễn, Yên Mô, Nho Quan đã phát triển mô hình du lịch cộng đồng kết hợp trải nghiệm nông nghiệp thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước.

Đến Ninh Bình, du khách có thể đạp xe qua những cánh đồng lúa xanh mướt, ghé thăm các di tích cổ như đền Vua Đinh - Vua Lê, cố đô Hoa Lư, hay tham quan làng nghề truyền thống như làng gốm Gia Thủy, làng cói Kim Sơn để tự tay nặn gốm, dệt chiếu, làm nón.

Nhiều tour còn đưa du khách đến làng du lịch cộng đồng Tràng An, Bích Động, nơi người dân địa phương mở homestay, quán ăn gia đình, phục vụ các món đặc sản như cơm cháy, dê núi...

Điểm đặc biệt của mô hình này là sự tham gia chủ động của người dân - họ vừa là hướng dẫn viên, vừa là người gìn giữ và kể lại câu chuyện văn hóa quê hương mình. Du khách không chỉ được hòa mình vào đời sống thôn quê, mà còn cảm nhận được sự chân thành, mộc mạc qua từng bữa cơm, câu chuyện và nụ cười của người dân.

Nhờ đó, du lịch nông nghiệp - nông thôn Ninh Bình không chỉ mang lại trải nghiệm chân thực, gần gũi, mà còn góp phần bảo tồn văn hóa bản địa, đa dạng hóa sinh kế và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững cho các vùng quê nơi đây.

Hay du lịch cộng đồng gắn với hạ tầng giao thông và thông tin ở Đồng Tháp, Đồng Nai.

Tại Đồng Tháp, các tour du lịch sinh thái gắn với nông nghiệp như trải nghiệm thu hoạch sen, chèo xuồng trong rừng tràm... thu hút hàng chục nghìn lượt khách mỗi năm. Nơi đây, người dân vừa là hướng dẫn viên, vừa là chủ nhà, trực tiếp kể chuyện quê hương mình - điều khiến du khách cảm nhận sự gần gũi, thân tình hiếm nơi nào có.

Đặc biệt từ tháng 9 âm lịch, tại khu vực xã Tháp Mười (Đồng Tháp) du khách đến đây sẽ được hòa mình vào các hoạt động đặc trưng của mùa nước nổi như "tắm đồng", thăm lưới, đặt dớn cá linh, hay bơi xuồng hái bông điên điển, những trải nghiệm độc đáo chỉ có ở miền Tây.

Các khu du lịch sinh thái ghi nhận lượng khách tăng đột biến vào dịp cuối tuần. Ông Nguyễn Ngọc Hơn, đại diện khu du lịch sinh thái Đồng Sen Gò Tháp, cho biết từ đầu tháng 9 âm lịch, khu vực này đã đón hàng nghìn lượt khách, với trung bình 500-600 người vào mỗi ngày cuối tuần.

Mùa nước nổi cũng là dịp để du khách thưởng thức các món ăn đồng quê đặc trưng, chế biến từ các loại cá đồng như cá linh, cá rô, cá chạch, cá sặc, cá lòng tong, tép đồng, cá mè vinh, cá he...

Tại Đồng Nai, phát triển du lịch nông thôn đang được định hướng theo hướng du lịch cộng đồng kết hợp nông nghiệp công nghệ cao, gắn với bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Nhiều địa phương như Long Thành, Trảng Bom, Xuân Lộc, Tân Phú đã hình thành các mô hình nông trại du lịch hiện đại, thu hút đông đảo du khách, đặc biệt là nhóm khách gia đình và học sinh, sinh viên đến tham quan, trải nghiệm.

Du khách có thể tham quan các trang trại rau sạch, dâu tây, hoa lan, nấm, cây ăn trái ứng dụng công nghệ cao; được hướng dẫn quy trình trồng trọt, chăm sóc, tự tay thu hoạch nông sản và thưởng thức tại chỗ. Một số mô hình còn kết hợp với homestay và ẩm thực địa phương, tạo nên trải nghiệm “nông dân trong một ngày” thú vị, vừa học vừa chơi.

Ngoài ra, nhiều sản phẩm OCOP như mật ong rừng, cà phê, chôm chôm, bưởi Tân Triều cũng được kết hợp quảng bá trong tour du lịch, góp phần nâng cao giá trị thương hiệu địa phương.

Không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, các mô hình du lịch này còn giúp người dân thay đổi tư duy sản xuất, hướng đến nông nghiệp xanh - du lịch xanh, tạo việc làm ổn định và khơi dậy tinh thần làm chủ trong phát triển nông thôn mới.

“Trước đây, Nhà nước làm, nhân dân tham gia. Giai đoạn sau, nhân dân làm, Nhà nước hỗ trợ. Sự thay đổi này tạo động lực bền vững, giúp chương trình đi vào chiều sâu và phù hợp với thực tiễn”, ông Hiền nói.

Bên cạnh sự thay đổi trong tư duy, chính sách cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy du lịch nông thôn. Các nghị quyết và quyết định như Nghị quyết 19 của Trung ương Đảng, Quyết định 263/2022 của Thủ tướng Chính phủ đã tạo nền tảng pháp lý vững chắc, giúp huy động nguồn lực và định hướng triển khai rõ ràng.

Nhờ sự đồng bộ giữa chính sách, hạ tầng và sức sáng tạo của người dân, du lịch nông thôn Việt Nam đang trở thành hướng đi bền vững - vừa bảo tồn văn hóa, cảnh quan, vừa tạo sinh kế ổn định và niềm tự hào cho cộng đồng địa phương, góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng nông thôn mới nâng cao trong giai đoạn tới.