Mâm cúng rằm tháng 7: Những điều kiêng kỵ không nên bỏ qua

Theo sách Nghi lễ thờ cúng cổ truyền Việt Nam (do tác giả Nguyễn Quốc Thái biên soạn, Thượng tọa Thích Quảng Đại thẩm định, chỉnh lý, NXB Hồng Đức), rằm tháng 7 (15/7 âm lịch) vừa gắn với lễ Vu Lan của Phật giáo, vừa gắn với tục "xá tội vong nhân" trong dân gian.

Cũng chính vì vậy, dịp này, nhiều gia đình thường chuẩn bị mâm cúng để tưởng nhớ tổ tiên, đồng thời bố thí cho những vong hồn không nơi nương tựa.

Nghi lễ cúng rằm tháng 7 tại nhà

Trong dịp rằm tháng 7, mâm cúng gia tiên thường được đặt trong nhà, gồm hương (nhang), hoa, rượu, xôi cùng một mâm cỗ mặn được chế biến cẩn thận và trình bày tươm tất.

Ngoài ra, mâm cúng còn cần có vàng mã, quần áo và hài giấy để dâng gửi cho người đã khuất. Bên cạnh việc làm lễ tại gia, nhiều gia đình cũng lên chùa cầu siêu cho thân nhân, song nghi lễ cúng tại nhà vẫn được duy trì.

Trình tự cúng gia tiên thường bắt đầu bằng việc bày biện lễ vật trên bàn thờ, thắp hương để thỉnh mời tổ tiên về chứng giám, đọc văn khấn (có thể không cần cầu kỳ nhưng phải thành tâm), sau đó chờ hương cháy gần tàn mới đốt vàng mã, quần áo giấy để gửi đến cho vong linh.

Ngoài mâm cúng gia tiên, nhiều gia đình còn chuẩn bị mâm cúng chúng sinh, thường gọi là "cúng cháo". Mâm cúng này được đặt ngoài sân, ở nơi sạch sẽ, có thể kê cao. Lễ vật bao gồm cháo, cơm vắt, hoa quả như chuối, ổi, bánh kẹo, bỏng, ngô rang, khoai lang luộc, trứng luộc, xôi chè…

Các món trong mâm cúng này đều được cắt hoặc chia nhỏ để thể hiện tinh thần chia sẻ cho nhiều vong hồn. Ngoài ra, mâm cúng chúng sinh còn cần có giấy tiền vàng mã, quần áo giấy nhỏ dành riêng cho chúng sinh.

Việc cúng chúng sinh mang ý nghĩa bố thí cho những vong linh không có người thờ tự, như những người chết đường, chết chợ, tử trận, trẻ nhỏ yểu mệnh, cô hồn phiêu bạt...

Đây được xem là phong tục giàu tính nhân văn, phản ánh tinh thần nhân ái và thương người của người Việt. Trình tự cúng chúng sinh gồm bày lễ vật ra sân, thắp hương khấn mời các vong linh về thụ hưởng.

Khi hương gần tàn thì đốt vàng mã, quần áo giấy cho chúng sinh, cuối cùng rắc gạo và muối ra bốn phương tám hướng để phân phát cho các vong hồn.

Một số lưu ý quan trọng trong nghi lễ cúng rằm tháng 7 là mâm cúng gia tiên phải đặt trong nhà, mâm cúng chúng sinh tuyệt đối không bày trong nhà mà phải đặt ngoài sân. Đồ cúng chúng sinh nên được cắt nhỏ, tránh bày nguyên khối lớn.

Thứ tự cúng thường là cúng gia tiên trước, sau đó mới đến cúng chúng sinh. Đặc biệt, khi cúng, gia chủ cần giữ tâm thế thành kính, không làm qua loa, bởi dân gian quan niệm rằng chỉ có lòng thành mới khiến tổ tiên và các vong linh chứng giám.

"Quan trọng nhất là sự thành tâm"

Dưới góc nhìn Phật giáo, thầy Thích Hạnh Hiếu (Chùa Bửu Đà, TPHCM) cho biết, rằm tháng 7 là ngày Tự Tứ, một nghi thức quan trọng của Tăng đoàn sau khi kết thúc ba tháng an cư kiết hạ.

Đây cũng là dịp chư Tăng, chư Ni thêm một tuổi đạo, được gọi là ngày chư Phật, chư Tăng đồng hoan hỷ.

"Trong Phật giáo, Vu Lan được xem là mùa hiếu hạnh, cơ hội để con cháu bày tỏ tình cảm và hiếu kính cha mẹ, tổ tiên. Tinh thần "tri ân và báo ân" chính là giá trị nhân văn ngàn đời, gắn với lời dạy của Đức Phật: "Tâm hiếu là tâm Phật, hạnh hiếu là hạnh Phật"".

Theo thầy Thích Hạnh Hiếu, điều cốt lõi khi làm lễ cúng rằm tháng 7 là tùy nhân duyên của mỗi người, miễn sao việc làm ấy phù hợp chánh pháp, pháp luật và mang lại lợi ích cho số đông.

Về lễ vật, không có quy định cố định, quan trọng nhất là sự thành tâm và lòng hiếu kính, mỗi gia đình tùy điều kiện có thể sắm sửa để bày biện cúng kiếng một cách phù hợp nhất.

"Rằm tháng 7 không chỉ là dịp tưởng nhớ tổ tiên, bố thí cho các vong linh mà còn là cơ hội để mỗi người con thực hành đạo hiếu, giữ gìn nét đẹp truyền thống, đồng thời nuôi dưỡng tâm từ bi và lòng nhân ái trong đời sống hôm nay", thầy Thích Hạnh Hiếu cho hay.