Làng bánh gai nức tiếng xứ Thanh rộn ràng vào Tết

Theo người dân làng Mía, một làng cổ tồn tại hàng nghìn năm bên bờ sông Chu - nghề làm bánh gai nơi đây có nguồn gốc từ thế kỷ 15, thời Hậu Lê. Thời đó, bánh gai làng Mía là sản vật chỉ được dùng tiến vua Lê và trong các dịp giỗ, Tết, đình đám quan trọng của quốc gia, vì vậy bánh gai nơi này còn có tên gọi khác là bánh tiến Vua.

Ngày nay, bánh được làm quanh năm để phục vụ nhu cầu của người tiêu dùng. Ai đã một lần có dịp thưởng thức bánh gai tiến Vua của làng Mía thì không thể quên được hương vị thơm ngon, đặc biệt của món ăn đậm chất dân dã này.

Nhờ có nghề làm bánh gai mà kinh tế các gia đình làm nghề ở làng Mía đều ổn định và khá giả. Quy trình làm bánh gai tuy không khó nhưng khá công phu ở tất cả các công đoạn từ khâu chọn nguyên liệu, sơ chế, chế biến bánh và đồ bánh.

Các nguyên liệu như lá gai, gạo nếp được làm sạch, để khô rồi nghiền thành bột mịn sau đó trộn với mật mía rồi và đem vào cối đá giã cho thành một khối nguyên liệu dẻo, mịn, có màu đen bóng của lá gai. Nhân bánh được làm từ đậu xanh, dầu chuối, đường, dừa khô nạo nhỏ. Bánh được nắm thành một khối tròn sau đó cho nhân vào giữa, ve tròn, rắc vừng rồi gói vào lá chuối khô đã làm sạch.

Bánh sau đó được đem đồ trên bếp củi khoảng trên 1,5 giờ đồng hồ là bánh chín. Để hoàn thành các công đoạn đến khi bánh ra lò, người làm phải mất khoảng 4-5 tiếng đồng hồ. Một chiếc bánh đạt yêu cầu phải mịn và có được vị thơm của lá gai, dầu chuối, dẻo của gạo nếp, vị ngọt của mật mía, vị bùi bùi của đậu xanh, mùi thơm thoảng của vừng.

“Gia đình tôi làm cả năm nhưng cứ Tết đến, ngày lễ, ngày hội thì chúng tôi làm nhiều hơn vì khách họ ăn quen nên đưa đến đơn hàng thì cũng phải mượn thêm 1 vài người làm để phục vụ thêm cho bà con trước và sau tết. Tết đến thì cũng phải đảm làm đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm, sạch sẽ, không có các sản phẩm phụ ngoài, chỉ đậu, mật, lá gai, dừa… nguyên chất của nó” - Bà Nguyễn Thị Nhạ, 75 tuổi, làng Mía chia sẻ.

Hiện toàn xã Thọ Diên có 87 hộ làm làm bánh gai, trong đó có khoảng 50 hộ làm chuyên nghiệp, còn lại là hộ làm thời vụ. Trong đó, mỗi hộ sản xuất chuyên nghiệp mỗi ngày làm ra khoảng 1.000 đến 1.500 chiếc bánh, còn những hộ thời vụ thì mỗi ngày làm ra khoảng 400 chiếc phục vụ người tiêu dùng.

Như vậy mỗi ngày trung bình người làm bánh gai tại xã Thọ Diên sản xuất khoảng 80.000-90.000 cái bánh gai, con số này những tháng giáp tết có thể gấp 2-3 lần. Giá bánh gai niêm yết hiện nay tại xã là từ 4.000 đến 7.000 đồng/chiếc tùy từng loại bánh và giá bánh phổ thông là 5.000 đồng/chiếc. Bánh gai tiến Vua làng Mía đã được Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa cấp Bằng chứng nhận là một trong 10 sản phẩm hàng hóa tiêu biểu tỉnh Thanh Hóa từ năm 2016.

Ông Lê Thanh Bình, Phó Chủ tịch UBND xã Thọ Diên cho biết: “Nhờ nghề làm bánh gai truyền thống, những năm gần đây đã có nhiều gia đình trong xã thoát nghèo và những cái tết cũng ấm no hơn nhờ vào nghề này. Hiện toàn xã có 87 hộ làm làm bánh gai, trong đó có khoảng 50 hộ làm chuyên nghiệp, còn lại là hộ làm thời vụ”.

Hiện nay, bánh gai tiến Vua làng Mía xã Thọ Diên đã có mặt ở hầu hết các thị trường trong và ngoài tỉnh. Mỗi dịp Tết đến, xuân về, chiếc bánh gai tiến Vua là thứ không thể thiếu trên bàn thờ gia tiên của mỗi gia đình ở làng Mía nói riêng và người dân xứ Thanh nói chung, đây cũng là món quà bình dị nhưng ấm tình quê mà mọi người trao gửi cho nhau nhân dịp xuân về.

Nguyễn Thùy