Những gam màu cuộc sống qua Tết xưa, Tết nay

Tuổi thơ nông nổi thật… Mới đấy mà đã thành người lớn tự lúc nào, để mới hiểu vì sao Tết đến vui thế  mà bà và mẹ lại lo lắng như vậy.

Nhưng vẫn nhớ lắm hương vị Tết ngày xưa. Bố mẹ, ông bà qua những ngày túng quẫn, chạy ngược chạy xuôi cũng đắp đổi được bằng nồi bánh chưng xanh, vài cân thịt và một ít kẹo mứt cho bọn trẻ. Lũ trẻ chúng tôi đứa nào cũng nôn nao mong ngóng giao thừa, cả gia đình cùng quây quần bên nồi bánh nghi ngút khói, cay xè mắt nhưng thật vui và ấm áp lạ thường.

Thích nhất là lại được nghe bà kể chuyện ông Lang Liêu ngày xưa dâng Vua cha tấm lòng thành kính thể hiện qua món quà quê tinh túy và ý nghĩa của người Việt, là biểu tượng cao quý của  Đất và Trời. Vừa nghe kể chuyện, vừa được nhìn mẹ hai tay thoăn thoắt làm món dưa góp dân dã bằng chính những củ quả vườn nhà. Nào su hào, bắp cải, đu đủ xanh, cà rốt, hành tỏi…Món dưa góp của mẹ trong mấy ngày tết là bắt cơm nhất, chua chua, cay cay, ăn không biết chán. Bao năm rồi mà ngẫm lại, vẫn thấy ngon thật là ngon có lẽ bởi trong món dưa bình dị có cả tấm lòng quá đỗi thân thương của mẹ.

Ngày ấy thiêng liêng nhất là giây phút giao thừa đêm cuối cùng của năm. Bố kính cẩn thắp hương, dâng đồ lễ bằng mâm ngũ quả cao ngất ngưởng, kèm theo là mâm xôi, con gà trống được mẹ luộc chín và tạo dáng thật đẹp cùng với rất nhiều đồ vàng mã bày biện lên bàn thờ gia tiên. Sau một tuần nhang, bố thành kính mời ông bà tổ tiên về ăn Tết cùng con cháu. Rồi bố lầm rầm khấn vái, cầu nguyện tiên tổ độ trì cho con cháu một năm mới nhiều sức khỏe và tài lộc.

Sau giờ phút thiêng liêng ấy, cả nhà quây quần bên mâm cơm Tết, mọi người cùng nâng những ly rượu nếp thơm nồng và chúc tụng nhau. Hòa cùng không khí ấm cúng đó là tiếng pháo giao thừa rộn rã khắp làng trên xóm dưới. Mấy đứa trẻ vội vã mặc áo mới, đi dép mới, vui mừng nhận những món quà mừng tuổi đầu năm từ ông bà, bố mẹ, chú bác, cô dì, anh chị…

Ngày mùng một, vẫn nỗi hân hoan ấy, những đứa trẻ  xúng xính trang phục mới đi chúc Tết ông bà  theo đúng những lời dặn của bố mẹ, rằng phải chúc ông bà như thế nào cho có đầu có đuôi, có ý nghĩa. Hồi tưởng lại, đến bây giờ vẫn thấy rưng rưng nhiều cảm xúc.

Những ngày sau đó, theo thông lệ, những trò chơi dân gian là tâm điểm thu hút sự tham gia của  đông đảo dân làng đủ cả già trẻ, trai gái và  đặc biệt là sự náo nức đến vô cùng của trẻ con. Nào là ném còn, đấu vật, chọi gà. Nào là đánh khăng, đánh đáo… Ngày Tết đúng nghĩa là một ngày hội lớn của dân làng.

Nói tóm lại, cái khái niệm “ăn Tết” ngày xưa giờ đã có phần đươc chuyển thành “chơi Tết” cùng với sự dư giả về vật chất và quan niệm mới về giải trí ngày lễ. Bên cạnh đó, không chỉ giới hạn trong “ba ngày tết”, thời gian chơi tết cũng được kéo dài hơn, thậm chí là đến tận rằm tháng Giêng. Đâu đó, những nét đẹp truyền thống như chúc Tết đầu năm hay xông đất, mừng tuổi thì vẫn có. Nhưng về bản chất thì rõ ràng ngày càng mai một đi hoặc chỉ làm theo kiểu đại khái, chiếu lệ.

Thấy tiếc hơn cả là Tết nay sự thực dụng ngày càng biểu lộ rõ. Nhiều người tận dụng dịp này để trả ơn, trả nghĩa hay cầu cạnh địa vị, chức tước, thậm chí là cả “chạy” chức, “chạy” quyền, “chạy” việc, “chạy”… đủ thứ cũng được trá hình dưới những gói quà lớn nhỏ nặng tính vật chất. Không khí, dư vị Tết vì vậy cũng giảm đi nhiều bởi những kiểu biến tướng. Phố phường nhộn nhịp hơn, sầm uất hơn những cảnh bán mua. Đường sá ở đâu cũng đông đúc, náo nhiệt hơn nhưng sự hối hả đó nặng yếu tố phục vụ cho những lo toan, cầu lợi đời thường…

Có lẽ những người thế hệ chúng tôi, gánh trên vai bao tuổi đời, đã đếm bao mùa xuân qua và ăn bao cái Tết mới thấm thía được cái “chất” của Tết xưa khác Tết nay, thấm thía được sự khác biệt giữa cái cũ và cái mới, cái truyền thống với cái hiện đại.

Tháng chạp rồi. Và ngoài kia, mùa xuân đang xin chạm ngõ. Những gam màu Tết nay đã hiện rõ hình hài… Cũng trong thời khắc này, bất chợt từ trong sâu thẳm tâm tư tôi, miền kí ức thủa ấu thơ lại hiện về với vẹn nguyên dư vị ngọt ngào, ấm áp nghĩa tình của những ngày Tết đã xa…