Chuyện cô dâu Việt ở xứ Hàn: Thật - ảo về hạnh phúc

(Dân trí) - Hạnh phúc vốn dĩ luôn là một chủ đề mà có lẽ tranh cãi cả đời cũng chưa thể ngã ngũ. Chuyện về người VN mình ở Hàn Quốc cũng lại là một chủ đề không kém phần gay cấn, mà ngay cả những người gần như cùng cảnh ngộ vẫn nghĩ khác nhau.

Thân em như hạt mưa sa

 

Vẫn như mỗi khi xuất  hiện những thông tin về các cô dâu Việt gặp tình cảnh “trở đi cách núi, trở lại cách sông” nơi xứ người, nhiều lời trách cứ lại rộ lên và tất nhiên là chủ yếu từ cánh mày râu.

 

Đúng là cục ấm ức này khó nuốt trôi lắm, trai VN mình cũng thua kém chi ai mà chị em cứ phải hướng ngoại? Xem ra trong lĩnh vực này, khả năng suy diễn của cánh đàn ông cũng khiến chị em khi bị chụp mũ (kể cả chụp đúng hoặc sai) chắc cũng cảm thấy khó mà chấp nhận được (vạch áo cho người xem lưng?)
 
Chuyện cô dâu Việt ở xứ Hàn: Thật - ảo về hạnh phúc - 1
Một đám cưới tập thể của cô dâu Việt với chú rể Hàn Quốc (Ảnh: KT, nguồn: VOV)
 

“Thuận vợ thuận chồng, tát bể Đông cũng cạn”, “Chồng ta áo rách ta thương/ Chồng người áo gấm xông hương mặc người”, “Chồng giận thì vợ làm lành/Miệng cười hớn hở rằng anh giận gì…” – Những lời dặn dò của các bà mẹ VN từ bao đời nay xem ra trong thời @ này không còn là kim chỉ nam cho phương châm sống của các nàng dâu xứ Việt ta nữa rồi. Đa số chị em giờ hiểu khá rõ quyền bình đẳng của mình, do vậy chị em ý thức được quyền tự quyết định số phận của mình, nhân duyên của mình.

 

Vấn đề là nhận thức ở mỗi người cũng có khác nhau, dù đã sang thế kỷ 21 được hơn một thập niên rồi, nhưng quan niệm về số mệnh thì tôi và chắc rất nhiều bạn khác đều biết rõ, vẫn còn nặng trong suy nghĩ của người VN chúng ta lắm.

 

Người xưa nói “Đàn ông nông nổi giếng thơi/ Đàn bà sâu sắc như cơi đựng trầu” phải chăng tới giờ vẫn đúng? Chẳng vậy mà dù đã có bao bài học, bất chấp bao cảnh báo cũng như những ví dụ cụ thể nhỡn tiền, vẫn có không ít cô gái vẫn tìm đường đến những miền đất hứa thông qua hôn nhân kiểu “cũng liều  nhắm mắt đưa chân”.

 

Vậy nên  mới có cảnh đi làm dâu xứ Hàn vì tưởng đâu sẽ có được những cái kết có hậu như những bộ phim HQ đầy rẫy trên mọi kênh truyền hình nước ta hiện nay. Trong đó thể nào chả có những mối tính thanh mai trúc mã, chẳng có những nàng lọ lem cuối cùng được đẹp duyên hồng cùng hoàng tử. Hoặc không thì cũng rủng rỉnh đồng tiền gửi về nước báo hiếu mẹ cha, giúp gia đình trả nợ, lo cho anh chị em trong nhà...

 

Có thể không? Cũng có đấy nhưng hình như chỉ số ít “hạt mưa sa” được vào ruộng lúa, còn lại “ra cánh đồng” chiếm số nhiều hơn.

 

Trước hết hãy để chị em tự lên tiếng về mình và đúng là “mỗi cây mỗi hoa, mỗi nhà mỗi cảnh”:

 

“Tôi là người đã sống ở đất Hàn được 10 năm. Theo tôi biết ấy chồng Hàn hay VN thì cũng tương đối giống nhau, ở đâu cũng có kẻ xấu người tốt chứ không chỉ ở VN chúng ta mới có người tốt đâu. Tôi thấy người Hàn nhìn chung rất thích giúp đỡ người khác và cư xử cũng rất tế nhị, không phải như các bạn nêu ở trên đâu.

 

Nói thật nhé, tôi cũng là phụ nữ nhưng tôi còn không chấp nhận được cách sống của không ít chị em VN chúng ta. Nói gì thì nói, chứ văn hóa và phẩm chất con người khi sang đất khách quê người mà không giữ đươc thì đâu có thể làm vợ tốt, dâu tốt được. Cứ có 1 lại đòi 2 thì hỏi sao mà có hạnh phúc?...

 

Những người như vậy thì dù làm dâu VN, thử hỏi có mẹ chồng hay người chồng nào chấp nhận được không, nói chi người Hàn? Tôi cũng biết mình là phụ nữ, càng nên hiểu và thông cảm hơn cho phụ nữ. Nhưng thật tình tôi còn không chấp nhận được, nói chi người ta. Rất mong những ai phản ánh lại sự việc, có gì thì nên nói sự thật và thấy gì thì hãy nói sự thật ấy, chứ đừng nói quá có khi thành chê người mà quên nhìn lại mình” - Huong Thuy tieutho.zumi@yahoo.com.

 

“Chào các bạn. Tôi cũng là 1 người con gái Việt và hiện tại cũng đang sinh sống ở HQ. Tôi lấy chồng đã được 3 năm rồi, cuộc sống cũng vất vả nhưng hai vợ chồng biết cách đem lại niềm vui cho  nhau. Mới đầu qua đây tôi rất sợ mẹ chồng vì gương mặt bà ai nhìn lần đầu cũng nghĩ là ghê gớm. Nhưng sống lâu mới biết bà cũng là người tốt… Bạn Nguyen Hung à, bạn nhầm rồi. Chẳng cha mẹ nào muốn con đi vào chỗ khổ cả, ai cũng mong muốn con mình có cuộc sống tốt đẹp và hạnh phúc. Cha mẹ mình cũng vậy. Khi mình lấy chồng HQ, mẹ mình đã nói: Nếu con cảm thấy hạnh phúc và không hối  hận vì lựa chọn của con, thì con có lấy chồng ở đâu đi chăng nữa mẹ cũng hạnh phúc vì lựa chọn của con.

 

Mà mình lấy chồng bên này cũng không phải vì tiền, vì mình biết ở đâu cũng vậy thôi, không đi làm thì cũng chẳng có tiền. Mà chồng cũng phải đi làm kiếm tiền vất vả nuôi gia đình và con cái, cũng chẳng có tiền đâu mà  biếu bố mẹ vợ ở VN. Mình cũng đâu cần chồng cho tiền hay không, mình chỉ thấy hạnh phúc là được rồi. Mà muốn có hạnh phúc thì cả 2 vợ chồng cùng cần vun đắp, chứ chỉ một người thôi thì không thể được.

 

Mình có quen nhiều chị cũng lấy chồng như mình ở bên này, thấy nhiều người cũng hạnh phúc nhưng cũng có những chị không được hạnh phúc. Chủ yếu là do chồng quá nhiều tuổi, ví dụ chồng 50 tuổi mà vợ mới 20, thế là vợ chán chồng đi cặp bồ… Những trường hợp đó nếu bị chồng biết và đuổi về nước, mình thấy cũng không oan đâu!” - Loan 

tieuthu_xitin_1990!@yahoo.com.

 

“Hiii… Anh ơi, em cũng là ngườii lấy chồng ngoại và đang sinh sống ở HQ anh à. Anh nói như vậy, em cũng cảm nhận là đúng một phần nào thôi. Theo em nghĩ thì như vầy nè, để em bình luận cho anh xem có đúng không nha.

 

Nếu như các chú rể HQ biết yêu thương và quan tâm đến các cô dâu một chút thì chắc không ai phải đi ra ngoài tìm kiếm bạn trai trẻ làm gì anh à. Anh có biết không, cũng vì tụi em hầu như ai cũng lấy chồng lớn tuổi hơn mình, như bậc cha chú đó anh… Đúng là vì tiền, vì kinh tế nên mới phải bỏ quê hương thân yêu của mình mà đi lấy chồng ngoại quốc. Người khác thì em không rõ, nhưng hoàn cảnh của em, anh có biết không… đau buồn lắm anh à. Tình cảm không có, chồng luôn khắt khe về chuyện tiền bạc, không quan tâm đến vợ, ông chỉ biết sống riêng cho mình thôi. Như vậy thử hỏi rằng con gái VN sang bên này có còn giữ được cho mình những nét đẹp nữa hay không, hả anh? – bạn đọc có email duongthicam1981@yahoo.vn.com.

 

"Không biết cha mẹ các em này nghĩ gì khi cho con về làm dâu của những người ở xứ sở lạ cả về phong tục, ngôn ngữ ....Liệu có phải chỉ vì tiền?" - Em đọc dòng này mà thấy chạnh lòng  vì em cũng đang có ý định lấy chồng HQ. Nhưng anh thử hỏi lại bản thân xem những người được sống đầy đủ và không vương gánh nặng gia đình, thì có ai muốn đi xa xứ và chung sống với 1 người không hiểu mình nói gì không? Tất cả đúng là vì tiền, thay bằng tiền nó còn là nghĩa vụ và trách nhiệm, tình thương với gia đình. Nếu lấy chồng VN thì cả tháng dù có làm ra 100 triệu cũng có biếu nổi mẹ đẻ mình được 1 triệu không, hay còn lo cho chồng, lo cho con cái ăn học?... 

 

Cái gì cũng có giá của nó. Người ta chấp nhận cuộc sống như vậy không phải vì cần tiền, mà có khi là vì cần rất nhiều tiền. Như thế không thể gọi là không làm ăn mà mơ tưởng 1 cuộc sống xa hoa hão huyền, mà đó là đánh đổi cả 1 đời người ở nơi xa lạ. Và không cha mẹ nào muốn xa con cái của mình để đổi lại bằng rất nhiều tiền đâu. Nên đừng hỏi họ nghĩ gì khi thấy con cái mình quyết định như vậy. Đó mới là động lực để mỗi người con gái khi đánh đổi cả cuộc đời có thể nhìn lại gia đình đang trông ngóng theo mình” - nick  89 vit_ngo.baby@yahoo.com.vn.....

 

Qua các lý sự của chị em, cũng có thể thấy được một phần là do hoàn cảnh, nhưng phần khác cũng phải nói là với đa số chị em muốn “xuất ngoại” kiểu như vậy thì chắc cách nghĩ cũng chưa được… dài lắm đâu.
 
Chuyện cô dâu Việt ở xứ Hàn: Thật - ảo về hạnh phúc - 2
Một trang web chuyên môi giới hôn nhân ở Hàn Quốc (ảnh: dvt.vn)

 

Mỗi cây mỗi hoa, mỗi nhà mỗi cảnh

 

Để đánh giá phụ nữ, có lẽ cũng nên để cánh đàn ông bộc lộ cảm nghĩ của mình. Thật ra những điều các chàng than thở, trách móc, thậm chí kể cả nặng lời nữa, tôi vẫn thấy qua đó thể hiện cái sự “giận thì giận, mà thương càng thương”, chị em ạ.

 

Bạn đọc có email STATELY_COCK@YAHOO.COM  san sẻ: “Tôi đang sống bên Hàn, hiện đang là công nhân hợp tác lao động. Thật sự thấy những người có chồng Hàn đa số không được hạnh phúc, phải trốn ra ngoài khá nhiều. Nỗi bất hạnh của những người ở Cà Mau và Cần Thơ lấy chồng Hàn, tôi cũng thấu hiểu. Mong các cơ quan và ngành chức năng sớm giúp giải quyết giấy tờ, để những chị em không may bất hạnh như vậy có cuộc sống mới tốt hơn”.

 

Lê Tấn Cảnh Le.canhtan@yahoo.com.vn nhấn mạnh: “Truyền hình và báo chí cần tuyên truyền mạnh hơn nữa, để những người dân còn thiếu hiểu biết không bị rơi vào cảnh sống như thế nơi xứ người. Ở VN nạn bạo hành phụ nữ còn khá phổ biến ở một số nơi, huống chi là như tôi thấy thì nhiều người HQ và Trung Quốc còn khá GIA TRƯỞNG. Chị em phụ nữ cũng đừng vì tiền mà đánh mất nhân phẩm của mình!”
 

Nick TÔI (người lao động bên Hàn)  tinhtrangvo2005_2006@yahoo.com chua chát: “Đáng nhẽ ra mọi người ở nhà đã có thể đoán biết hậu quả rồi, nhưng họ vẫn cố tình lấy chồng ngoại đó thôi. Vì cái gì à? Tôi nghĩ vì tiền là chính. Cũng có những người có hoàn cảnh rất khó khăn thì họ lại rất biết điều khi sống với gia đình nhà chồng và họ rất chung thủy với chồng. Hầu như những người như vậy rất được chồng yêu. Còn phần lớn khi sang bên này  con gái lấy chồng Hàn đều cặp kè với các cậu con trai sang đây lao động, kể cả không ít người được chồng thương mà lại không biết điều… Những trường hợp đã có được quốc tịch nữa mới ghê, họ không còn phải sợ bị đưa về VN nữa vì đã là người Hàn mà. Thỏa sức cãi chồng. Chồng có đòi li dị thì họ càng thoải mái hơn... Không phải tất cả như vậy nhưng đó là phần đa số, nên đừng viết kiểu chỉ trách cứ các anh chồng Hàn. Tôi nghĩ, đã chấp nhận lấy người mình không yêu thì đừng nên kêu ca và dù ở đâu thì cũng cần giữ đạo lí…”

 

Hoang Ha Anh:  nguyenloan_200838@yahoo.com cũng cay đắng không kém: “Đúng vậy, cứ ở VN thì cũng chẳng thể biết và hiểu hết được cuộc sống bên HQ, nơi xứ lạ quê người. Bản thân tôi cũng đang lao động tại HQ, được biết và chứng kiến nhiều trường hợp các cô gái lấy chồng HQ sang bên này. Có những người rất khổ tâm khi rơi vào những gia đình  nghèo, không có tiền để lo cho cuộc sống của họ. Nhưng họ cũng tự vươn lên bằng chính năng lực của mình, lao động và kiếm tiền  bằng đôi bàn tay mình để lo cho cuộc sống gia đình. Nhưng cũng có không ít cô sang bên này lại bỏ chồng ra ngoài chơi bời, rượu chè, nay đi với bạn trai này, mai lại đi với người khác… Đánh mất hết những nét đẹp của người phụ nữ VN. Tôi mà có những người con như vậy chắc không thể nào khỏi buồn lòng và xót xa”.

 

Đặng Quốc Bằng apexvnn@hn.vnn.vn thở dài: “Ở Hà Nội, chúng tôi vẫn bất bình nói với nhau rằng: Không ít phụ nữ ở miền Tây nói chung, Cần Thơ nói riêng cứ như phát "điên" vì “dịch lấy chồng ngoại" . Sang Đài Loan, thấy nhan nhản, sang Malaysia & Singapore thấy cũng đầy rẫy … Chuyện vợ chồng hệ trọng vì liên quan tới cả  cuộc đời, mà lại rủ nhau lên SG để đàn ông ngoại quốc xem mặt như mua bán hàng hóa, xong về cưới cũng dễ dàng như mua cái áo… Cứ nghĩ sang được "Tây" là đổi đời sao? Thật là hão huyền… Đã đến lúc họ nên hiểu rằng, kiếm tiền ở đâu cũng phải lao động, hãy đừng làm hình ảnh người phụ nữ VN trở nên không hay như vậy  trong mắt người ta, nghe các bạn…”

 

Hạnh phúc: thực và ảo

 

Cuộc đời của bất kỳ con người nào chẳng phải đều là một  hành trình kiếm tìm hạnh phúc đó sao? Học tập, làm việc, phấn đấu, nỗ lực… cũng là để có một cuộc sống ấm  no, hạnh phúc, an lành… Vậy nhưng tôi nghĩ rằng có lẽ chẳng ai có thể tự vỗ ngực cho rằng mình đã có được hạnh phúc, bởi khái niệm hạnh phúc quả thật rất vô cùng. Kể cả lúc này ta đã có nó trong tầm tay, cũng không thể dám chắc mai kia không bị vuột  mất. Cũng như có những người tưởng đâu như cuộc đời mình toàn bất hạnh là bất hạnh, thế nhưng vẫn không ngừng hy vọng vào niềm hạnh phúc dù nhỏ nhoi biết đâu có thể được bù đắp cho mình trong tương lai…

 

Nếu hạnh phúc có được một cách đơn giản thì đâu có những cảnh người giàu có khi còn phải khóc nhiều hơn người nghèo, người đơn côi chưa chắc đã bất hạnh hơn người đề huề vợ (chồng) đẹp, con khôn…

 

“Lấy chồng không có tình yêu, chỉ  là qua mai mối làm sao hạnh phúc được chứ. Không yêu sống với nhau được đã là khó rồi, lại còn làm vợ nữa. Đó cũng là một thực tế cho thấy nhiều phụ nữ VN thật đáng thương. Tôi yêu quý tất cả phụ nữ VN, mỗi người một hoàn cảnh, một cách suy nghĩ… Nhưng cũng vì gia đình cả thôi mà họ  phải chịu nhiều điều khổ cực. Nhưng nói chung trong những trường hợp đó thì cũng vẫn là những người phụ nữ VN còn thiếu suy nghĩ mới quyết định như vậy. Dù sao cũng mong chị em cố gắng lên!” – nick Nguoi dau kho  anhphuong3000@yahoo.com an ủi.

 

“Tôi cũng đang làm việc ở HQ và cũng thấy nhiều trường hợp cô dâu bỏ trốn ra ngoài, nhưng đa phần là ngôn ngữ bất đồng và cảm thấy cuộc sống không như họ mong muốn trước khi bước chân sang đây. Về chuyện bị đánh đập thì tôi thấy không nhiều lắm, ngược lại tôi còn thấy có khá nhiều ông chồng Hàn rất tốt. Dù vậy vẫn có  những cô dâu VN cặp bồ như thường. Vì thế mong các cô hãy suy nghĩ thật kĩ trước khi qua HQ...” - Trang My Nguyen:  trangphuonghong89@yahoo.com nhắn nhủ.

 

“Hậu quả tất yếu của nhân sinh quan còn có phần méo mó. Tại sao một bộ phận phụ nữ VN ngại lao động, thích hưởng thụ? Trong chuyện này, theo tôi, cũng có phần lỗi của các phương tiện báo chí,  truyền thông. Có quá nhiều diễn đàn cho cái đẹp mà gần như không có diễn đàn cho cái nết….  Có bao nhiều điều cần giáo dục cho người phụ nữ để tìm lấy hạnh phúc chân chính,  cái đích thực ngọt ngào lại bị lẫn lộn đến không nhận ra trong cuộc đời này có lẽ cũng có phần do vậy…  Lời của Các Mác mãi đúng: Hạnh phúc là đấu tranh! (đúng ra là phấn đấu )” - nick Ý kiến của tôi  daodinh_tuan@yahoo.com liên hệ.

 

 “Lấy chồng xa xứ hay gần xứ cũng như nhau cả thôi, trách người thì phải trách ta. Cuộc hôn nhân nào hạnh phúc  cũng là do hai người xây đắp nên mà có, khi hôn nhân đổ vỡ cũng vậy, cũng do cả hai phía mà ra. Không nên chỉ trông vào những mặt  xấu của việc lấy chồng ngoại quốc, hãy nên nhìn và đánh giá mọi cái qua nhiều mặt. Cũng nên thông cảm và sẻ chia với những người đã và đang sống  xa Tổ quốc, cho dù mục đích ra đi của họ có là gì đi chăng nữa. Đó mới là điều những người con xa quê mong chờ từ đất Mẹ - nơi mà họ cũng đã được sinh ra. Những kỳ thị, những phân biệt sẽ là một "vực thẳm" hay lại là gây thêm vết thương cho những người Việt nơi xa xứ…” – Hanh Phuc salem21988@naver.com xót xa.

 
Chuyện cô dâu Việt ở xứ Hàn: Thật - ảo về hạnh phúc - 3
Gia đình chị Ng. sống vùng nông thôn TP Jeonup, Hàn Quốc (ảnh: Nguyệt Anh, báo Pháp luật TPHCM)
 

"Hiện tại tôi cũng đang lao động hợp đồng tại HQ. Theo tôi được biết thì hầu hết đó là những người đàn ông HQ không thể lấy vợ tại địa phương của họ vì điều kiện kinh tế khó khăn, trình độ thấp nên mới phải lấy vợ người nước ngoài thôi. Những chị em nào đang có ý định đổi đời bên xứ người thì hãy suy nghĩ kĩ, kẻo hối hận cả đời” - Đoàn Trung Kiên huongtoituonglai_trungkien@yahoo.com.vn “gióng chuông”.

 

“Sao chỉ thấy các anh can chị em lấy chồng HQ thôi nhỉ? Tôi thì thấy là ở đâu cũng có thể sướng khổ như nhau. Ai đảm bảo lấy chồng Việt không bị đánh, không bị đuổi, không gặp phải cảnh này, cảnh kia? Còn phụ nữ Việt, tôi nghĩ nên đề cao quyền tự do của họ, nếu đã muốn lấy chồng ngoại, họ có cái lí của họ. Còn nếu muốn lấy chồng ta, có bị thúc giục họ ra đi, tôi tin họ cũng chẳng đi. Chỉ mong các chị em sống trọn vẹn với hạnh phúc mà mình đã chọn, để người ta đừng nói một bộ phận chị e mình "hư thân"... -  Viet Hai viethai_vnn@yahoo.com cảm thông.  

 

“... Bao người không lấy chồng Hàn mà họ vẫn sống tốt đấy. Định bỏ quê hương, bỏ đất nước làm công dân Đại Hàn sao? Vậy là ‘cá trê’ trai VN để rồi ... Hạnh phúc sao được kia chứ (bất đồng ngôn ngữ, văn hóa, tập tục, không đồng nhất về quan điểm sống…) Họ lấy nhau đâu phải xuất phát từ tình yêu mà là vì tiền. Mà tiền như trong suy nghĩ của họ sẽ không bao giờ nhận được, bởi tiền đó chỉ là liều thuốc kích thích mà những người môi giới “chích” cho họ. Chứ thường thì chỉ những người Hàn nghèo mới lấy vợ ngoại, vả lại họ cũng phải chịu mang tiếng về đạo đức để lấy người nhiều khi chỉ bằng tuổi con mình. Khi cưới cô dâu VN về họ cũng còn phải lo nhiều công việc: nào là cơm áo gạo tiền, nhà cửa, xe cộ và đóng nhiều khoản công ích xã hội, tiền đâu mà cho cô dâu gửi về nhà kia chứ.

 

Trong khi bố mẹ họ có khi họ còn bỏ mặc… Biết bao người HQ 65-70 tuổi vẫn vô nhà máy lao động cật lực như bao người trẻ khác mà… Các cô dâu VN đâu phải cha mẹ họ, nhiều khi chỉ như là 1 cái máy để sinh đẻ thôi. Những mâu thuẫn trong cuộc sống gia đình ngày càng nảy sinh mà không thể hàn gắn, bởi tiếng nói có hiểu đâu mà hòa hợp được. Kính mong các cô gái trẻ hãy chú ý đừng để tình trạng này tới với bản thân mình, và cũng mong rằng các cấp chính quyền đừng nhắm mắt làm ngơ để sự việc quá muộn rồi mới .....” - Nguyen Kiem Loc:  taiemkh@yahoo.com nhìn vấn đề từ nhiều khía cạnh.

 

Trong khi Nguyen Chi Kien kienvp80@yahoo.com.vn triết lý: “Hạnh phúc làm sao được, sống quá tệ thì có. Không ở đâu bằng nhà mình, không ở đâu bằng quê hương mình - nơi mình sinh ra, lớn lên. Nơi đất và nước đã tạo nên con người mình, tạo nên tính cách con người mình. Thế mà còn không thấy hạnh phúc, mà lại định đi tìm nó ở nơi đất khách quê người?”.
 
Nick Boy buon mongmotlan_duocyeu@yahoo.com nêu thêm một thực tế: “Tôi cũng không đồng ý  quan niệm đổi  đời  bằng  cách  này. Còn  mỗi người có 1 hoàn cảnh riêng không nói được. Tôi cũng đang ở HQ, thấy người HQ  cũng có những người không tốt đâu!!! Mình không làm được là bị họ xem không ra gì cả…”
 
Hạnh phúc ư? Đôi khi ngay trong tay ta, ở bên ta mà ta không biết trân trọng. Và cứ mãi chạy đi kiếm tìm đâu đó rất xa xôi, rất mất thời gian và công sức. Để rồi khi giật mình tỉnh ngộ, mới biết đã đánh đổi hạnh phúc thật lấy... ảo ảnh thì đã quá muộn và đã mất đi tất cả. Khi đó nên chăng lại cố tìm lý do để đổ lỗi cho ai đó, cơ quan, tổ chức nào đó "phải có trách nhiệm" cho những sai lầm chết người của mình?
 
Thời hiện đại rồi, đâu có thể ta cứ nói lấy được khi người dân toàn thế giới từ lâu đã hiểu rõ rằng: con người trong xã hội phải tuân thủ những quy định của luật pháp, phải sống trước hết có trách nhiệm với chính bản thân  mình... Nói thế có hơi "đao to búa lớn" không, các bạn nhỉ?

 

Khánh Tùng