Bàn thêm về xe buýt dành cho nữ giới

Chúng ta còn chưa kịp vui mừng với đề xuất thí điểm tuyến xe buýt cho nữ giới, đã có đề xuất “tạm dừng dự án thí điểm”. Và ngạc nhiên hơn cả, là nhiều trí thức phản đối giễu cợt chính sách này, cho rằng đây là chính sách đi ngược lại sự phát triển, cho rằng đặt nữ giới lên cao quá, quan trọng hóa vấn đề, làm gì có quấy rối, tại sao lại phải có xe riêng cho nữ v.v, Đặc biệt các phản đối này không chỉ đến từ nam giới, mà còn đến từ nữ giới, những người có lẽ rất ít khi phải đứng trên xe buýt giờ cao điểm.

Thứ nhất, đi xe buýt là văn minh tiến bộ.

Thực ra nếu có ai còn có tư duy đi xe buýt là cho người nghèo quả thực sai. Cái sự nghèo đói bám chúng ta quá lâu nên chúng ta không dễ tiếp nhận sự văn minh tiến bộ, không dễ vui mừng chào đón những tuyến xe buýt ngày càng nhiều đỡ bao rác thải khí thải cho thành phố. Còn những điểm đáng chê trách về xe buýt, nhưng nhìn tốc độ phát triển các tuyến xe lượng xe số người dùng, quả thực nên vui mừng.

Mình có những đồng nghiệp đi từ Thanh Xuân tới Long Biên bằng xe buýt hàng ngày. Mình ngưỡng mộ họ. Tiết kiệm bao tiền xe, xăng, bao sức khỏe, và tiết kiệm cho xã hội bao nhiêu chi phí liên quan đến xử lí khí thải CO2, rác bụi, ô nhiễm, tắc đường.

Mình có những cô bạn cho con đi chơi cuối tuần bằng xe buýt. Mình ngưỡng mộ sự giáo dục con cái của họ và ngưỡng mộ sự tiết kiệm của họ, sự nhàn hạ thảnh thơi của họ.

Mọi giải pháp văn minh cho tiến bộ nhân loại đều có trả giá.

Vâng, cái giá này không hề nhỏ. Mình đã đi rất nhiều xe buýt từ các thành phố Châu Âu, sang đến Nhật Bản, về đến cả Việt Nam. Ở đâu cũng như nhau. Bạn đừng cho rằng xe buýt của nước văn minh hơn sẽ văn minh hơn. Giống nhau tất. Trong khi những người đi xe buýt là làm lợi cho xã hội, thì bản thân họ cũng phải trả giá đắt. Là sự đông đúc, chật chội. Là mùi. Là sự bỗ bã. Là sự tranh thủ những cú phanh gấp cho đủ loại mục đích. Ăn trộm. Sờ soạng. Hít hà. Đủ loại.

Cho dù đất nước có văn minh đến đâu, vào giờ tan tầm hay ở những tuyến chính, sự chen chúc đông đúc vẫn diễn ra. Không ai đủ can đảm đợi chuyến sau. Không ai có thể nói Việt Nam kém chế tài hơn hay không giải quyết được trộm cắp xâm hại tình dục.

Chúng ta không thể cưỡi ô tô xe máy đi một người thải bằng đấy khí độc vào không khí, và yêu cầu 50 con người trên 1 cái xe buýt trả giá. Bạn thấy không. Đấy là sự ích kỉ cá nhân đang ăn mòn bạn.

Thế nào là quấy rối tình dục trên xe buýt?

Khi thành phố đưa ra đề nghị này, rất nhiều người vội vã phản đối, thậm chí ngay cả trung tâm quản lý điều hành giao thông đô thị Hà Nội cũng cho rằng số vụ quấy rối không phải nhiều, chưa đến mức phải lập tuyến xe buýt riêng.

Thế nào là quấy rối tình dục trên xe buýt? Thực ra trên bất kỳ phương tiện giao thông nào nếu không có ghế ngồi mà phải đứng vào giờ tan tầm, sẽ là cơ hội cho rất nhiều sự quấy rối. Từ sự quấy rối về từ ngữ của cánh đàn ông, những cái nhìn soi mói, sự cố tình va đập khi xe phanh và dừng, hay đến những động tác táo bạo hơn. Bao nhiêu người phụ nữ bận tâm gọi điện đến đường dây nóng?

UK năm 2013 có tới 129 vụ báo cáo quấy rối tình dục trên xe buýt, và phóng viên điều tra cũng chia sẻ rất nhiều hành khách không báo cáo về sự quấy rối mà họ nhận được (theo BBC). Gần đây, Ấn Độ cũng rộ lên video quay cảnh 2 nữ sinh đánh một tay quấy rối tình dục trên xe buýt. Và còn rất nhiều ví dụ nữa nếu bạn để tâm tìm kiếm. Hà Nội 5 vụ trong 7 tháng không phải là nhiều, nhưng đấy là những người bận tâm gọi điện để báo cáo, có lẽ là những cô bé sinh viên mong ước cải thiện tình hình. Còn bao nhiêu những quấy rối nặng nhẹ khác mà chúng ta không biết đến?

Ngay cả khi số vụ quấy rối có báo cáo là 0, tuyến xe buýt dành riêng cho nữ là điều đáng hoan nghênh.

Bởi vì, khái niệm này sẽ gây sự chú ý của người dân với xe buýt và có thể tăng thêm số lượng nhân viên nữ đi xe buýt hàng ngày. Gây sự chú ý của bạn. Để bạn, phải thảng thốt nhận ra, đang có những người trả chi phí xã hội cho bạn. Đang có những cô bé 15,18 tuổi chen chân trên xe buýt và phát khóc vì một gã đàn ông hôi hám đứng sát sạt phía sau lưng. Đang có những vấn đề thật sự và không dễ giải quyết.

Trong khi ngành vẫn tiếp tục tăng tuyến, nếu bạn đi xe buýt mà thời gian chờ chỉ là 10' vào buổi sáng, bạn sẽ cảm thấy thật trân trọng những nỗ lực của rất nhiều người đang cố gắng vì một thành phố xanh sạch hơn. Nhưng thêm một ý tưởng như xe buýt cho nữ giới là thể hiện sự quan tâm của ngành đối với nữ giới; thể hiện sự quan tâm của xã hội, và thêm giải pháp cho các gia đình có con gái lớn đi học. Thêm 1 ý tưởng là thể hiện thực sự có những người đang lắng nghe, đang nghĩ, và đang hành động vì xã hội.

Nhật Bản có toa tàu dành riêng cho nữ giới trên mọi tuyến. Để buổi sáng phụ nữ những người e dè chen chúc với đàn ông có thể tách riêng. Chúng ta chưa có tàu điện ngầm, chưa làm được như vậy. Chúng ta thể hiện chúng ta quan tâm bằng cách có tuyến xe nữ giới. Chưa phải là giải pháp hoàn hảo về mặt thực thi, nhưng là thể hiện của sự văn minh và tiến bộ trong chính sách.

Khó thực thi ở điểm nào? Là tần suất của xe dành riêng cho nữ giới. Nếu như 1 tuyến thời gian chờ trung bình là 10’, thì chờ xe dành riêng cho phụ nữ chỉ có thể nhiều nhất là 15’ phải có một chuyến, nếu không sự chờ đợi này sẽ là vô nghĩa do áp lực về thời gian công sở, trường lớp v.v. Vì vậy nếu thực thi Transerco phải rất chú ý để đảm bảo tần suất xe nếu không sự thí điểm sẽ là vô nghĩa.

Dzung Nguyen