“Chúng ta đòi hỏi và đặt niềm tin về việc chọn nhân sự chủ chốt của Đảng”

Ông Vũ Mão, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội chia sẻ với phóng viên Dân trí như vậy.

Thưa ông, vấn đề nhân sự của mỗi kì Đại hội Đảng luôn là vấn đề quan trọng, nhưng cũng khó khăn, căng thẳng. Từng dự nhiều kì Đại hội Đảng, nhiều hội nghị Trung ương các khóa, ông có chia sẻ gì về vấn đề này?

Tôi đã dự nhiều Đại hội, tại mỗi Đại hội vấn đề nhân sự đều được quan tâm nhất và phần lớn đều tìm được phương án hợp lý. Ở Đại hội V, về mặt nhân sự tôi thấy có nhiều thuận lợi và ổn định. Sang Đại hội VI, Tổng Bí thư Trường Chinh đang có uy tín rất cao nhưng do tuổi tác nên xin nghỉ. Lúc đó có thể giao cho rất nhiều đồng chí khác như Lê Đức Thọ, Phạm Hùng… nhưng rồi Trung ương quyết định suy tôn đồng chí Nguyễn Văn Linh làm Tổng Bí thư. Đồng chí Phạm Hùng làm Chủ tịch Hội đồng Bộ Trưởng.

Khi đó cũng có sự bố trí, sắp xếp nhưng trong sáng, chứ không phải “sống lâu lên lão làng”. Nếu cứ “sống lâu lên lão làng”, phải sắp xếp theo thứ tự từ đồng chí Lê Đức Thọ đến đồng chí Phạm Hùng, rồi mới đến đồng chí Nguyễn Văn Linh. Nhưng vượt lên tất cả đồng chí Nguyễn Văn Linh làm Tổng Bí thư khóa VI. Đồng chí Nguyễn Văn Linh thực hiện tư tưởng đổi mới ở khóa VI từ năm 1986 đến 1991 rất tốt, đưa đất nước từ khủng hoảng đến sự hồi sinh và phát triển. Tôi cho việc chọn đồng chí Nguyễn Văn Linh là lựa chọn đúng, rất tốt ở thời điểm đó.

Sang đến khóa VII, nổi lên 3 đồng chí là Đỗ Mười, Lê Đức Anh và Võ Văn Kiệt. Đồng chí Đỗ Mười làm Tổng Bí thư, đồng chí Lê Đức Anh làm Chủ tịch nước, đồng chí Võ Văn Kiệt làm Thủ tướng. Bước sang đến Khóa VIII, nếu nói về tuổi tác, đồng chí Đỗ Mười (lúc đó 79 tuổi) đến lúc nghỉ nhưng trong Đảng thấy rằng để cho tình hình ổn định, đồng chí Đỗ Mười nên ở lại thêm nửa khóa. Sau nửa khóa đó, đồng chí Lê Khả Phiêu lên làm Tổng Bí thư.

Tôi nhớ ngay ở khóa VIII, Trung ương đã trao đổi rất mạnh mẽ, rất rõ ràng về vấn đề tuổi tác. Thực tế, khi đó đồng chí Đỗ Mười làm tiếp khóa VIII, Trung ương cũng thấy băn khoăn lắm vì đồng chí cũng đã lớn tuổi… Theo tôi cần thiết phải tổng kết lại vấn đề này. Sang đến Khóa IX, Khóa X, Trung ương khẳng định những đồng chí tham gia Bộ Chính trị không quá 65 tuổi, và Tổng Bí thư chỉ nhích hơn một chút là 67 tuổi. Khóa X, đồng chí Nông Đức Mạnh 67 tuổi làm một khóa là thôi. Sau đến Khóa XI, đồng chí Nguyễn Phú Trọng cũng 67 tuổi, làm hết khóa này tức là đồng chí sang 72 tuổi.

Nhân sự là vấn đề rất quan trọng, qua mỗi lần Đại hội chúng ta đều có kinh nghiệm, theo tôi phải tổng kết lại những bài học kinh nghiệm đó.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng chia sẻ khi tiếp xúc cử tri Hà Nội, công tác nhân sự được làm từng khâu, từng bước, bài bản, chặt chẽ nhưng cũng còn rất khó khăn. Từ Hội nghị Trung ương 13 vừa kết thúc, ông có ý kiến gì?

Quá trình chuẩn bị nhân sự ở các nhiệm kỳ trước, đến Hội nghị Trung ương lần thứ 12 thì gút lại một lần, cũng có nhiệm kỳ phải đến hội nghị 13 gút lại thêm một lần nữa, còn nhiệm kỳ này phải tới Hội nghị Trung ương lần thứ 14. Điều này cũng cho thấy rằng công tác nhân sự, nhất là nhân sự chủ chốt là vô cùng quan trọng và cũng rất khó khăn. Tôi chia sẻ, đồng cảm được với những vấn đề đó và tôi tin dù bằng cách nào đi chăng nữa đến Đại hội chúng ta bầu ra được Ban chấp hành Trung ương tương đối hợp lý và từ đó vẫn tìm ra được những người lãnh đạo chủ chốt, đặc biệt là Tổng Bí thư. Chúng ta đòi hỏi và đặt niềm tin về việc chọn nhân sự chủ chốt của Đảng.

Kết thúc Hội nghị Trung ương 13 vừa qua, Ban Chấp hành Trung ương Đảng giao Bộ Chính trị tiếp tục chuẩn bị nhân sự trường hợp đặc biệt là Uỷ viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa XI quá tuổi, tái cử, để đảm nhiệm chức danh lãnh đạo chủ chốt của Đảng và Nhà nước, trình Hội nghị Trung ương 14 xem xét, quyết định. Đây đang là nội dung người dân rất quan tâm, thưa ông?

Vấn đề này, tôi cho rằng, làm theo những quy định đã có, mà chọn được những người xứng đáng là tốt nhất. Còn việc đặt ra trường hợp đặc biệt ở nhiệm kỳ này, thì đến các nhiệm kỳ sau có đặt ra trường hợp đặc biệt nữa không? Nếu có thì đâu còn là đặc biệt nữa! Đã liên tục thì lại thành bình thường rồi. Lần này đưa ra như vậy, theo tôi sau đại hội phải có tổng kết xem lần sau có nên gọi là trường hợp đặc biệt không? Nếu điều kiện cuộc sống đảm bảo, tuổi thọ cao hơn mà sức khỏe, trí tuệ vẫn đảm bảo thì phải đưa ra quy định về tuổi tác phù hợp hơn. Do vậy, cần phải phân tích, bàn bạc cho kỹ càng.

Theo ông những đòi hỏi và thách thức nào đang được đặt ra với những người sẽ đứng ở vị trí cao nhất của Đảng trong nhiệm kỳ tới?

Thách thức với vị trí Tổng Bí thư là rất lớn. Người thủ lĩnh của Đảng và của đất nước đương nhiên phải có đức có tài xuất chúng hơn những người khác, đặc biệt phải có bản lĩnh để chèo lái con thuyền cách mạng, vượt qua ngàn bão tố đi tới đích vinh quang. Ông cha ta có câu: “Sóng cả không ngã tay chèo” là rất có ý nghĩa.

Công tác nhân sự thường được quy hoạch từ trước, qua các bước rất cụ thể, nhưng trong thực tế có những trường hợp lấy phiếu tín nhiệm ủy viên Bộ Chính trị ở vòng ngoài thì đạt nhưng đến vòng trong, sát Đại hội lại không đạt?

Việc quy hoạch là cần thiết, nhưng trong quá trình tổ chức thực hiện có những vấn đề phát sinh thì không thể cứng nhắc như đinh đóng cột. Điều quan trọng là phải thể hiện tinh thần dân chủ, nghĩa là có tranh cử. Mỗi đồng chí ứng cử vào vị trí này phải có chương trình hành động và đưa ra thảo luận, cọ sát. Mỗi vị trí phải đưa ra những nhân sự cụ thể tranh cử, như thế thì không thể khuyết vị trí này, vị trí khác để rồi phải sắp xếp theo kiểu “chữa cháy”. Như vậy, chúng ta sẽ chọn được nhân tài cho đất nước.

Ông ủng hộ quan điểm nên có số dư trong việc bầu ủy viên Bộ Chính trị và Tổng Bí thư?

Theo tôi, có số dư là đương nhiên, vì như thế mới là bầu cử, không “độc diễn”. Vừa qua không ít lần bầu Ủy viên Bộ Chính trị không đủ số lượng theo dự kiến. Ví dụ, dự kiến bầu 17 người, nhưng chỉ được 14 rồi cũng thôi, coi thế là xong. Điều đó là không nên, thậm chí là không được. Vì rằng, số lượng là xuất phát từ nhiệm vụ chính trị, gắn với từng vị trí, nếu thiếu thì chưa thể nói là hoàn thiện.

Cũng liên quan đến vấn đề nhân sự, trong nhiều phát biểu của lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã từng đề cập thẳng thắn về vấn đề nhóm lợi ích. Trong phát biểu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng ở Hội nghị Trung ương lần thứ 11 cũng nhấn mạnh việc không để lọt vào Trung ương những người có tư tưởng cục bộ, phe cánh, lợi ích nhóm. Ông nhìn nhận vấn đề này thế nào?

Vấn đề được đặt ra rất đúng ngay từ hội nghị Trung ương 4 và những hội nghị gần đây. Chủ trương thì đúng nhưng tổ chức thực hiện thì yếu. Thực chất là đã có cục bộ, có nhóm lợi ích, nhưng chưa phát hiện ra là điều cán bộ, đảng viên và nhân dân không thể chấp nhận được.

Một vấn đề rất quan trọng tại Đại hội Đảng là các văn kiện. Ông có ý kiến gì về vấn đề văn kiện tại Đại hội lần này?

Tôi thấy có 2 vấn đề cần phân tích kỹ để rút kinh nghiệm và bổ khuyết:

Một là, Dự thảo Báo cáo chính trị đã chuẩn bị khá kỹ càng, việc tổ chức lấy ý kiến rất công phu, nhưng cách làm còn dàn trải như vậy sẽ gây khó khăn cho cách tiếp thu ở mức cao nhất. Nếu như chúng ta đưa ra từng vấn đề cụ thể để hỏi ý kiến nhân dân đồng ý cái gì, cái gì không đồng ý thì đánh dấu vào đó thì có lẽ sẽ tốt hơn.

Hai là, lẽ ra lần này việc sửa đổi, bổ sung điều lệ Đảng cần được chú trọng hơn nữa. Muốn đổi mới Đảng và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng trước hết phải thể hiện ở trong đạo luật cơ bản của Đảng – Điều lệ Đảng. Bài học kinh nghiệm ở các nhiệm kỳ vừa qua là thiếu dân chủ, là lấn át quyền lực, chưa phát huy hết sức mạnh của các tổ chức Đảng là rất sâu sắc, cần phải nhìn thấu đáo. Sửa đổi, bổ sung Điều lệ Đảng đã trở thành nhu cầu cấp bách mà không mấy ai nhìn ra được. Tôi tha thiết đề nghị các đồng chí có trách nhiệm khắc phục ngay vấn đề này.

Xin cảm ơn ông!

Cấn Cường (thực hiện)