Có một quỹ xứng đáng tên gọi: Quỹ "bất ổn" xăng dầu!

Thực tế đã diễn ra đúng như vậy khi giá xăng chỉ giảm khoảng 600 đồng/lít với xăng khoáng và 200 đồng/lít với xăng E5 (trong khi trước đó 3 lần tăng cao với tổng mức tăng 3.600 đồng). Quỹ Bình ổn giá xăng dầu (BOG) đã thực sự bộc lộ quá nhiều bất ổn.

Không phải tự nhiên, nhiều người dân và một số doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu từ lâu đã gọi vui Quỹ Bình ổn giá xăng dầu là quỹ "bất ổn" xăng dầu.

Theo nghị định 83/NĐ-CP về cơ chế điều hành giá xăng dầu, với mỗi lít xăng nhập về, doanh nghiệp sẽ trích lợi nhuận, nộp vào quỹ 300 đồng/lít để khi giá xăng dầu tăng cao, Tổ điều hành giá xăng dầu liên bộ: Tài chính-Công Thương sẽ cho xả quỹ để bù vào, không để giá xăng dầu tăng quá cao, gây bức xúc cho người dân.

Tuy nhiên, trên thực tế, gần 4 năm điều hành quỹ này, hầu như không mấy ai khen hiệu quả điều hành Quỹ BOG xăng mà chủ yếu thấy lời phê bình, chê trách từ phía người dân, báo chí, các chuyên gia kinh tế và doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu. Nhiều người còn nghi ngờ tính minh bạch trong việc sử dụng quỹ này- thực chất vẫn là sử dụng tiền của người tiêu dùng khi các quỹ này đều để ở chính các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu.

Trong một văn bản kiến nghị cách đây hơn 10 ngày gửi Chính phủ, Hiệp hội kinh doanh xăng dầu cũng cho rằng, việc trích lập quỹ BOG hiện nay đang khiến "người tiêu dùng chịu thiệt hơn là lợi" khi bản chất là người dân đang phải ứng trước cho quỹ.

Và thực tế, ai cũng thấy rằng, Nhà nước đang chủ trương xây dựng, phát triển nền kinh tế thị trường nhưng việc sử dụng Quỹ BOG đã  mang đậm tính can thiệp hành chính nên làm méo mó giá cả thị trường xăng dầu. Việc điều hành quỹ, điều hành giá theo chu kỳ 15 ngày/lần từ lâu đã khiến giá xăng dầu trong nước không diễn ra theo đúng xu hướng giá thế giới: Khi giá xăng dầu trong nước đang tăng thì Việt Nam lại giảm và ngược lại.

Và điều này luôn khiến cho người tiêu dùng khó hiểu khi so sánh với giá thế giới. Đã có quá nhiều tiếng nói về sự bất cập này trên báo chí và mạng xã hội (facebook) trong thời gian qua.

Các doanh nghiệp từ lâu cũng đã không mặn mà gì khi phải trích lập quỹ này. Theo ý kiến của Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam thì việc liên tục trích Quỹ BOG ở mức cao khiến các doanh nghiệp càng bán càng lỗ, giảm lợi nhuận. Như Dân trí đã đưa tin, trước ngày 2/5/2019, Quỹ BOG tại Petrolimex bị "âm" 320 tỷ đồng. Còn PV Oil bị âm gần 700 tỷ đồng.

Mặc dù bị nghi ngờ về tính minh bạch trong việc sử dụng Quỹ BOG nhưng chính các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu cũng cho biết họ phải miễn cưỡng thực hiện việc trích lập cho Quỹ này vì thực tế, việc trích lập Quỹ BOG chỉ mang lại phiền toái và cả thiệt hại cho doanh nghiệp.

Bởi vì, với mỗi lít xăng nhập về doanh nghiệp phải  trích 300 đồng lợi nhuận định mức và phải gửi vào một tài khoản cố định. Khoản lãi sẽ nhập vào gốc, doanh nghiệp hoàn toàn không được động vào số tiền này. Nhưng khi quỹ âm thì doanh nghiệp phải vay ngân hàng lãi suất 7-8% một năm hoặc bỏ vốn tự có bù đắp.  

Khi Quỹ BOG âm, thông thường, các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu sẽ phải vay ngân hàng để bù lại, nhất là các doanh nghiệp nhỏ. Đây là rủi ro rất lớn cho DN khi đi vay ngân hàng để bù quỹ, nhưng nếu không có khoản hoàn trả thì ngân hàng có thể dừng cho vay.

Với một cơ chế mà kiểu gì cũng bị chê: Người dân chê, doanh nghiệp chê, các chuyên gia kinh tế chê thì có nên duy trì nữa không? Hãy để xăng dầu được điều hành theo đúng cơ chế thị trường: Giá xăng dầu thế giới lên thì giá trong nước lên và ngược lại, giá thế giới xuống thì ta cũng xuống tương ứng. Như thế cũng sẽ không còn tình trạng buôn lậu do không còn chênh lệch giá xăng dầu trong nước và các nước xung quanh (cơ bản cũng đã đi theo kinh tế thị trường).

Còn vẫn giữ cơ chế điều hành 15 ngày/lần, dùng Quỹ BOG như hiện nay, chuyện giá xăng VN ngược chiều với giá thế giới, chuyện xăng tăng như tên lửa, xuống chậm như... cà phê phin vẫn là điệp khúc không sao xóa bỏ được; ít nhất là từ nay đến cuối năm, khi Quỹ BOG vẫn còn đang "âm" nặng.

Mạnh Quân