Người giàu tranh suất mua nhà ở xã hội có phải vì lòng tham?

Thời gian gần đây, thị trường nhà ở xã hội trở nên "nóng" hơn bao giờ hết. Một số tình trạng được ghi nhận như người giàu tranh suất mua nhà ở xã hội hoặc có người giàu là chủ sở hữu căn hộ chung cư nhà ở xã hội.

Lý giải điều này, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TPHCM (HoREA) cho rằng các tiêu chí đánh giá điều kiện các đối tượng được hưởng chính sách về nhà ở xã hội chưa chặt chẽ, chưa sát với thực tế cuộc sống khiến người mua "lách luật".

Theo quy định, đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội "phải chưa được hưởng chính sách hỗ trợ dưới mọi hình thức tại nơi ở và nơi làm việc". Tuy nhiên, quy định này rất khó kiểm tra trong nhiều năm qua, nhất là đối với người thay đổi nơi làm việc nhiều lần, do chỉ quy định kiểm tra tiêu chí này tại nơi ở và  nơi làm việc.

Hiệp hội kỳ vọng trong thời gian tới, sau khi thực hiện hoàn thành Đề án 06 "Phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030" thì mới kiểm tra được điều kiện đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội.

Ngoài ra, luật quy định đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội "phải chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, chưa được mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội" hoặc "có nhà ở thuộc sở hữu của mình nhưng diện tích nhà ở bình quân đầu người trong hộ gia đình thấp hơn mức diện tích nhà tối thiểu". Điều này tạo ra kẽ hở trong việc nhờ người thân đứng tên sở hữu nhà. Như vậy, người mua có thể chứng minh được mình "chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình" hoặc "có nhà ở, nhưng ở chật".

Hay luật cũng quy định người được mua "phải chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, chưa được mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội, chưa được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở dưới mọi hình thức tại nơi sinh sống, làm việc". Nhưng ông Châu chỉ ra một người cũng có thể chuyển đổi nơi sinh sống, làm việc nhiều lần nên cần phải được quy định chặt chẽ hơn.

Chủ tịch HoREA cũng chỉ ra một nguyên nhân khác từ tiêu chí điều kiện về thu nhập của đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội là phải thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập cá nhân.

Quy định này có các lỗ hổng và cũng là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng người giàu tranh suất mua nhà ở xã hội hoặc có người giàu ở lẫn trong các chung cư nhà ở xã hội. Theo ông Châu, nhiều người làm thêm "nghề tay trái", mà "nghề tay trái" này lại tạo ra thu nhập cao hơn, thậm chí cao hơn nhiều lần so với thu nhập của "nghề tay phải" thể hiện trên bảng tiền lương, tiền công chính thức.

Cho nên, "người giàu" vẫn hội đủ tiêu chí điều kiện về thu nhập (không thuộc diện nộp thuế thu nhập cá nhân) để được mua, thuê mua nhà ở xã hội. Bởi lẽ, Luật Nhà ở chỉ quy định đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội phải thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương, mà không tính các khoản thu nhập khác không phải là tiền công, tiền lương.

Bên cạnh đó, Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) cho phép miễn thuế thu nhập cá nhân đối với 16 trường hợp, trong đó miễn thuế thu nhập cá nhân đối với các trường hợp có thu nhập từ lãi tiền gửi tại các tổ chức tín dụng và thu nhập từ kiều hối.

Hiệp hội nhận thấy, đối với khoản thu nhập từ tiền gửi tiết kiệm của người về hưu, già yếu, mất sức lao động, hoặc số tiền kiều hối có giá trị không lớn để cải thiện cuộc sống thì quy định miễn thuế thu nhập cá nhân là rất chính xác và nhân văn. Nhưng quy định này sẽ không hợp lý khi cho miễn, không đánh thuế TNCN đối với các khoản thu nhập rất lớn từ lãi tiền gửi tiết kiệm hoặc từ kiều hối.

Ông Châu lấy ví dụ như ông A gửi tiết kiệm 50 tỷ đồng kỳ hạn 13 tháng với lãi suất tiết kiệm 9%/năm nên cuối năm được nhận lãi tiền gửi 4,5 tỷ đồng. Ông B thường xuyên nhận được tiền kiều hối, năm nay nhận 100.000 USD tương đương 2,4 tỷ đồng. Theo quy định thì cả 2 trường hợp này đều được miễn thuế TNCN.

Nếu ông A và ông B "chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình" mà lại có "lòng tham" thì lại hội đủ điều kiện chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình; không thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương; thu nhập từ lãi tiền gửi và thu nhập từ kiều hối cũng không phải là các khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương. Do đó, cả ông A và ông B đều được công nhận là đối tượng hưởng chính sách về nhà ở xã hội, được mua, thuê mua nhà ở xã hội.

Vì vậy, Hiệp hội nhận thấy rất cần thiết sửa đổi các điều luật chưa phù hợp để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật. Chỉ đến khi thực hiện hoàn thành Đề án 06 thì lúc đó việc xác nhận điều kiện về nhà ở và điều kiện về thu nhập mới chính xác được.