Vụ thi hành án nhà 194 Kim Mã nhìn từ bài học "nhãn tiền" 194 phố Huế!

Như Dân trí đã đưa tin, liên quan đến việc thi hành án đối với căn nhà số 10 Kim Mã, bà Đặng Thị Lâm (chủ sở hữu nhà đất trước khi chuyển nhượng cho ông Mai Công Ích) là bị đơn của 07 vụ án dân sự trong đó có một vụ đã có Bản án phúc thẩm số 50/DSPT của TAND TP Hà Nội và 06 vụ còn lại là bản án, quyết định của TAND quận Ba Đình. Trong 07 văn bản của Tòa án thì chỉ có Bản án số 50 (giữa bà Oanh là nguyên đơn, bà Lâm là bị đơn và ông Ích là người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan) có đề cập tới việc bán căn nhà số 10 Kim Mã để thi hành án, trong khi đó tại thời điểm này ông Ích là người đang quản lý tài sản tại thời điểm thi hành án theo Hợp đồng thuê nhà, đồng thời cũng là một chủ nợ của bà Lâm.

Trong quá trình thi hành án, ngày 16/01/1999, dưới sự chứng kiến của chấp hành viên THADS quận Ba Đình, bà Lâm, bà Oanh và ông Ích đã lập Biên bản ghi nhận việc các bên đồng ý cho bà Lâm bán nhà cho ông Ích. Trên cơ sở thỏa thuận này, sau khi thu tiền mua nhà từ ông Ích, THADS quận Ba Đình đã đối trừ số tiền ông Ích được thi hành án và phần còn lại được thi hành án cho bà Oanh và những người khác.

Sau gần 10 năm kể từ khi nhận tiền từ ông Ích và sử dụng số tiền này để thanh toán cho những người được thi hành án khác, Trưởng THADS quận Ba Đình bất ngờ ban hành Quyết định số 602.1/THA ngày 05/4/2007 hủy toàn bộ kết quả giải quyết tại Biên bản thỏa thuận ngày 16/01/1999 của Chấp hành viên THADS quận Ba Đình. Tiếp đó, Cục THADS TP Hà Nội đã rút hồ sơ lên để giải quyết, buộc gia đình ông Ích phải hoàn trả lại tài sản đã mua hợp pháp và tổ chức kê biên tài sản để thi hành án lại một bản án đã được thi hành xong từ rất lâu.

Vụ việc thi hành án tại số nhà 194 Kim Mã đã được Báo Dân trí vào cuộc thông tin và đưa ra những phân tích pháp lý của các luật sư chỉ rõ sự bất thường trong 15 kỳ báo. Trước đó, trong suốt hơn 2 năm, Báo Dân trí đã thực hiện loạt bài điều tra về vụ thi hành án trái pháp luật tại số nhà 194 phố Huế (Hai Bà Trưng - Hà Nội). Sau đó, VKSND Tối cao đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can với Trịnh Ngọc Chung - Chi cục trưởng Chi cục thi hành án quận Hai Bà Trưng. Bị cáo Trịnh Ngọc Chung đã bị tuyên phạt 30 tháng tù cải tạo không giam giữ về hành vi phạm tội của mình.

Đánh giá về quá trình thi hành án từ hơn 15 năm trước và việc hủy kết quả thỏa thuận giữa các bên, thu hồi nhà đất để tổ chức thi hành án lại, Luật sư Nhâm Mạnh Hà - Công ty Luật TNHH Đông Hà Nội cho rằng: Biên bản thỏa thuận ngày 16/01/1999 là một giao dịch dân sự hợp pháp, việc hủy kết quả thi hành án trước đây để tổ chức thi hành án lại là một điều không cần thiết và có thể kéo theo nhiều tranh chấp mới rất phức tạp bởi đây là một việc làm trái pháp luật:

“Thứ nhất, Biên bản thỏa thuận ngày 16/01/1999 là một giao dịch dân sự hợp tình hợp lý. Bản chất của thỏa thuận này là giao dịch dân sự theo tinh thần của Bộ luật Dân sự giữa các bên nên để hủy đi thỏa thuận này sẽ phải là do các bên tự thỏa thuận hoặc một bản án, quyết định của Tòa án có thẩm quyền.

Căn cứ quy định tại Pháp lệnh thi hành án dân sự năm 1993 cũng như tinh thần của Bộ luật dân sự năm 1995 thì khi có Bản án, Quyết định của Tòa án về việc giải quyết vụ án dân sự thì trước hết người phải thi hành án có nghĩa vụ tự nguyện thi hành. Trong quá trình đó, các đương sự có quyền thoả thuận thi hành án, nếu thoả thuận đó không vi phạm điều cấm của pháp luật và không trái đạo đức xã hội.

Xét trong vụ án này, trong quá trình thi hành án theo Đơn yêu cầu thi hành án của bà Oanh, bản thân bà Oanh đã cùng bà Lâm (chủ sở hữu nhà đất số 10 Kim Mã) và ông Ích (người đang quản lý, sử dụng nhà đất theo Hợp đồng thuê nhà) thỏa thuận về việc mua bán căn nhà để thi hành án.

Giá trị nhà đất mà ông Ích đã thanh toán phù hợp với giá thị trường và không ảnh hưởng tới quyền lợi của những người khác bởi: Thực hiện bản án phúc thẩm số 50, khi bà Lâm đề xuất giá bán nhà đất là 3,5 lạng vàng/m2 (thay vì giá 2,3 lạng vàng/m2 như đã cam kết trước đó), bà Oanh không đồng ý mua, ông Ích đã thỏa thuận được với bà Oanh và bà Lâm để mua lại nhà đất đúng với giá 3,5 lạng vàng/m2. Phần lớn số tiền bán nhà này đã được thanh toán cho khoản nợ của bà Oanh.

Với những người được thi hành án còn lại (bà Việt, bà Lan, bà Quang và ông Giáp) tuy không tham gia trực tiếp vào thỏa thuận nhưng sau đó cũng đều không có ý kiến phản đối về việc ông Ích mua căn nhà của bà Lâm. Và thực tế, số tiền sau khi bán nhà số 10 Kim Mã đã được thanh toán cho những người được thi hành án còn lại, tất cả đều nhất trí nhận tiền và cho đến nay đều không có bất kỳ khiếu nại, khiếu kiện nào.

Do đó, thỏa thuận mua bán nhà đất năm 1999 là một thỏa thuận hoàn toàn hợp pháp.

Mặt khác, Biên bản thỏa thuận ngày 16/01/1999 không phải là Quyết định về thi hành án mà chỉ là thỏa thuận của các bên có sự chứng kiến của chấp hành viên (chấp hành viên không tham gia vào quá trình thỏa thuận của các bên).

Theo quy định tại BLDS năm 2005, BLDS năm 2015, BLTTDS năm 2004 và BLTTDS 2015 thì trừ trường hợp các bên tự thỏa thuận với nhau về việc hủy bỏ giao dịch dân sự, Tòa án là cơ quan duy nhất có thẩm quyền hủy bỏ giao dịch dân sự giữa các bên. Sau khi cùng con sang định cư tại CHLB Đức, bà Oanh đã mất vào năm 2010. Do đó, để hủy bỏ thỏa thuận năm 1999, các con của bà Oanh phải làm thủ tục để được kế thừa quyền nghĩa vụ của bà Oanh trong vụ việc và cùng với ông Ích, bà Lâm thỏa thuận về việc hủy bỏ Biên bản. Nếu không thỏa thuận được, một trong các bên có quyền khởi kiện ra Tòa án để đề nghị hủy bỏ Biên bản thỏa thuận ngày 16/01/1999. Kể từ thời điểm bản án, quyết định của Tòa án về việc hủy bỏ thỏa thuận có hiệu lực pháp luật, các cơ quan có liên quan mới có quyền tiến hành các thủ tục để xử lý nhà đất tại số 10 Kim Mã.

Như vậy, việc Chi cục trưởng THADS quận Ba Đình ban hành Quyết định số 602.1/THA ngày 05/4/2007 hủy toàn bộ kết quả giải quyết tại Biên bản thỏa thuận ngày 16/01/1999 rồi thu hồi nhà ở, tổ chức thi hành án lại là hoàn toàn không có căn cứ.

Thứ hai, tại thời điểm có Biên bản thỏa thuận ngày 16/01/1999, ngoài căn nhà số 10 Kim Mã, bà Lâm vẫn còn có các tài sản khác có thể kê biên để thi hành án cho những người còn lại bao gồm: 19 cây vàng mà ông Ích đã trả thêm để mua nhà, 50.000.000 đồng tiền được Nhà nước bồi thường khi thu hồi đất, căn hộ 218-T1-59 Ngọc Khánh và căn hộ tại số 65 Hàng Than.

Việc cơ quan thi hành án không xác minh điều kiện thi hành án của người phải thi hành án với rất nhiều bất động sản nêu trên của bà Lâm; Không đôn đốc, thu hồi 50.000.000 đồng tiền GPMB từ Ban quản lý dự án như bản án tòa án đã tuyên; Không thu hồi và để bà Lâm tẩu tán không thi hành án 19 cây vàng mà ông Ích đã thanh toán thêm để trả cho các đương sự là vi phạm quy định tại Điều 38, 39 Pháp lệnh thi hành án dân sự năm 1993; Điều 40 Pháp lệnh thi hành án dân sự năm 2004 và Điều 76 Luật thi hành án dân sự năm 2008. Rõ ràng, quyền và lợi ích hợp pháp của những người được thi hành án khác trước và sau khi có thỏa thuận mua bán nhà số 10 Kim Mã được đảm bảo nếu cơ quan thi hành án làm đúng chức năng, nhiệm vụ của mình.

Vậy việc tuỳ tiện huỷ đi Biên bản thoả thuận năm 1999 là cơ quan thi hành án đã làm trái chức năng, nhiệm vụ của mình (làm thay đương sự, làm thay cơ quan Toà án), đồng thời để lấp liếm đi những sai phạm của mình khi cố tình không làm đúng chức năng: kê biên các tài sản khác của bà Lâm (như đã phân tích ở trên). Như vậy quyền lợi hợp pháp của gia đình ông Ích sẽ bị xâm phạm nghiêm trọng trước những hành vi bất chấp quy định pháp luật của hai cấp thi hành án.

Mặt khác, nếu hủy Biên bản thỏa thuận ngày 16/01/1999, thu hồi căn nhà số 194 Kim Mã để tiến hành việc thi hành án lại cũng đồng nghĩa với việc cơ quan thi hành án dân sự phải xử lý đối với khoản tiền ông Ích đã bỏ ra để mua nhà đất từ bà Lâm, thu hồi lại các tài sản trên của bà Lâm để kê biên, xử lý theo đúng quy định để thi hành án đối với 07 bản án, quyết định của Tòa án từ năm 1998. Đây là một quy trình vô cùng phức tạp, có liên quan tới nhiều cá nhân, tổ chức và có thể làm vụ việc kéo dài thêm rất nhiều năm.

Trong các văn bản có liên quan đến việc hủy bỏ thỏa thuận, cơ quan thi hành án luôn vin vào lý do rằng việc thỏa thuận năm 1999 có ảnh hưởng tới những người được thi hành án khác, thế nhưng việc ảnh hưởng tới chủ thể nào và ảnh hưởng ra sao thì cho đến bây giờ cơ quan thi hành án vẫn chưa làm rõ được (cho tới thời điểm này chưa có bất cứ văn bản nào thể hiện ý kiến của những người được thi hành án khác về thỏa thuận mua bán năm 1999). Thêm vào đó, việc ban hành các quyết định thi hành án lại (năm 2009) cho tới thời điểm này vẫn rất mơ hồ về căn cứ pháp lý khi không hề có người có yêu cầu thi hành án lại?

Vậy Cục THADS TP Hà Nội lật lại vụ việc, kê biên và tổ chức bán đấu giá tài sản để thi hành án cho ai? Số tiền mà ông Ích đã nộp cho cơ quan thi hành án để mua nhà đồng thời số tiền đã thanh toán xong cho các chủ nợ của bà Lâm gần hai thập niên rồi được giải quyết như thế nào? Rõ ràng, việc lật lại vụ việc là không cần thiết và không phải là giải pháp tối ưu để xử lý vụ việc, chấm dứt quá trình thi hành án kéo dài, chưa nói đến việc hoàn toàn không có căn cứ pháp lý để tiến hành thi hành án lại vụ việc này”.

Gia đình ông Ích cho biết sẽ tiếp tục khiếu nại và kêu cứu lên các cấp chính quyền để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Dư luận vẫn đang chờ sự xem xét và câu trả lời từ phía các cơ quan chức năng.

Dân trí sẽ tiếp tục thông tin sự việc đến bạn đọc!

Anh Thế (thực hiện)