Vụ giám đốc sở mất trộm chim: Nuôi chim hoang dã có phạm luật?

Để có cái nhìn đa chiều trong vụ việc, PV Dân trí đã có buổi trao đổi với luật sư Trương Anh Tú - Trưởng Văn phòng luật sư Trương Anh Tú.

Theo luật sư Tú, việc nuôi dưỡng các loài động vật quý hiếm trong đó có các loài chim đang được xem là thú vui ở nhiều tầng lớp nhân dân. Nhiều người sẵn sàng bỏ cả triệu đồng, thậm chí cả trăm triệu chỉ để sở hữu loại độc đáo, quý hiếm. Người ngắm thì xuýt xoa, người chơi thì tự hào nhưng không phải tất cả những thú chơi này đều đúng pháp luật.

“Đối với loài chim chào mào, theo tôi được biết thì loài này không sinh sản trong môi trường nuôi lồng, vì vậy nguồn gốc của những con chim này chỉ có thể đến bằng hai cách, thứ nhất là nhập khẩu, thứ hai là săn - bẫy trong rừng Việt Nam. Cả hai nguồn gốc này đều tiểm ẩn khả năng vi phạm pháp luật. Vì “Nhận thức được rằng những loài động vật và thực vật hoang dã với vẻ đẹp phong phú và đa dạng của chúng là một phần không thể thay thế của những hệ sinh thái tự nhiên của Trái đất, chúng phải được bảo vệ cho thế hệ hôm nay và những thế hệ mai sau. ..” Và “Nhận thức được rằng các dân tộc và các Chính phủ phải là những người bảo vệ tốt nhất hệ động, thực vật cần thiết khỏi hiện tượng khai thác quá mức thông qua buôn bán quốc tế.” Đây là lời nói đầu của Công ước CITES năm 1973, chúng ta tham gia vào Công ước năm 1994 và trở thành thành viên thứ 121/178 quốc gia,

Loài Chào mào được ghi nhận tại mục 22.6 của Công ước này và được Bộ NN&PTNN nước ta đưa vào danh mục các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp. Theo đó, hai văn bản này đều ghi nhận Loài Chào mào thuộc Phụ lục II là danh mục những loài động vật, thực vật hoang dã hiện chưa bị đe doạ tuyệt chủng, nhưng có thể dẫn đến tuyệt chủng, nếu việc xuất khẩu, nhập khẩu, tái xuất khẩu, nhập nội từ biển và quá cảnh mẫu vật từ tự nhiên từ tự nhiên vì mục đích thương mại những loài này không được kiểm soát.

Để bảo vệ những loài này, chúng ta đã ban hành hàng loạt các quy định, chẳng hạn tại điều 5, Nghị định 32/2006/NĐ-CP ngày 30/3/2006 đã nghiêm cấm đối với các hành vi “Vận chuyển, chế biến, quảng cáo, kinh doanh, sử dụng, tàng trữ, xuất khẩu, nhập khẩu thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm trái với quy định tại Nghị định này và quy định hiện hành của pháp luật”. Để vận chuyển, cất giữ hay nuôi các loài động thực vật này đòi hỏi phải có “giấy tờ chứng minh nguồn gốc khai thác hợp pháp” nếu động vật có nguồn gốc Việt Nam, đòi hỏi phải xuất trình trước một giấy phép xuất khẩu hoặc 1 chứng chỉ tái xuất nếu Chim có ngồn gốc nước ngoài, tất cả quy trình này đều phải tuân thủ các chuẩn mực và được đặt dưới sự giám sát của CITES. Như vậy, để được sở hữu hợp pháp một động vật quý hiếm, độc đáo cũng rất công phu, nếu không muốn nói là bất khả thi, nếu không cẩn thận người nuôi sẽ vi phạm hành chính thậm chí vi phạm pháp luật hình sự theo quy định tại Điều 190, BLHS (sửa đổi bổ sung năm 2009).

Trở lại vấn đề: Giám đốc sở bị mất chim Chào mào. Tôi không rõ rằng chim Chào mào của ông Lê Phước Hoài Bảo - Giám đốc sở đã có giấy phép hay chưa, nhưng chim Chào mào nói chung thuộc loại động vật hoang dã, do đó cần thiết phải xác minh nguồn gốc của chim Chào mào. Trong trường hợp đây là loại chim quý hiếm trong danh sách thì ông Giám đốc sở cần phải có các giấy tờ chứng minh nguồn gốc theo đúng quy định của pháp luật. Nếu không xuất trình được các loại giấy tờ này thì việc nuôi các loài chim, động vật hoang dã sẽ được xem là vi phạm pháp luật, có thể bị xử phạt hành chính, với mức phạt từ 500.000 đồng đến 10.000.000 đồng theo quy định tại Điều 21 Nghị định 157/2013/NĐ-CP.

Trong trường hợp không thể xuất trình được những giấy tờ chứng minh tính hợp pháp của việc nuôi chim (“giấy tờ chứng minh nguồn gốc khai thác hợp pháp” nếu động vật có nguồn gốc Việt Nam, hoặc “giấy phép xuất khẩu” nếu Chim có ngồn gốc nước ngoài) thì chúng ta sẽ xử lý tang vật theo quy định tại Thông tư 90/2008/TT-BNN ban hành ngày 28 tháng 8 năm 2008, theo đó tùy từng trường hợp mà chúng ta có thể xử lý như sau: Trả lại tự nhiên, Trả lại nước xuất khẩu hoặc nước tái xuất khẩu theo quy định của Công ước CITES; Trong trường hợp bị thương, ốm, yếu cần cứu hộ thì chuyển cho Trung tâm cứu hộ động vật tại Việt Nam. Chuyển giao cho các cơ sở nghiên cứu khoa..; Bán cho các vườn thú; đơn vị biểu diễn nghệ thuật; cơ sở gây nuôi sinh sản động vật ...; Trong trường hợp tổ chức, cá nhân mua để xuất khẩu, thì việc xuất khẩu phải thực hiện theo quy định của Công ước CITES; Tiêu huỷ các cá thể động vật rừng mang bệnh.

Dưới góc nhìn khoa học hình sự, khi người nuôi không hợp pháp thì những chú chim đó không được pháp luật coi là tài sản, không phải là tài sản thì hành vi chiếm đoạt cũng không xâm phạm quyền sở hữu. Như vậy chúng ta sẽ không có cơ sở để xử lý về “Tội trộm cắp sản”. Trước đây tôi có tham gia bào chữa cho một vụ án ma túy, trong đó có đối tượng lén lút lấy trộm một bánh Heroin của người khác rồi đem bán, nhưng đối tượng này đương nhiên không thể bị truy cứu về tội trộm cắp tài sản, mặc dù kẻ bị mất phải bỏ ra hơn 10.000 usd để mua.

Theo tôi cả người mất và người chiếm đoạt nhiều khả năng đều bị xử phạt hành chính theo tinh thần điều Điều 21 Nghị định 157/2013/NĐ-CP. Vi phạm các quy định về quản lý, bảo vệ động vật rừng Người có hành vi săn, bắn, bẫy, bắt; nuôi, nhốt, lấy dẫn xuất từ động vật rừng; giết động vật rừng trái quy định của pháp luật (không thuộc trường hợp quy định tại Điểm a Khoản 2 Điều 7 của Nghị định này) bị xử phạt như sau: 1. Phạt tiền từ 500.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi có tang vật vi phạm thuộc một trong các trường hợp sau: a) Động vật rừng hoặc bộ phận, dẫn xuất của chúng không thuộc loài nguy cấp, quý, hiếm có giá trị dưới 7.000.000 đồng.

Như vậy, xuất phát từ vụ việc Giám đốc Sở Kế hoạch đầu tư tỉnh Quảng Nam bị mất chim chào mào chúng tôi muốn nhắn gửi đến những người có thú vui sưu tập, nuôi dưỡng cái loài chim, loài động vật quý hiếm về việc cần thiết phải có nhận thức đúng đắn về việc nuôi, nhốt các loài động vật hoang dã, tránh trường hợp vi phạm các quy định của pháp luật về bảo vệ động vật hoang dã.

Anh Thế - Thanh Trầm (ghi)