Vụ cổ phần hoá “vịt trời” tại HACINCO: Cần dứt khoát cổ phần hóa đúng pháp luật!

Trở lại với vụ việc cổ phần hóa vịt trời tại Công ty Đầu tư và xây dựng số 2 Hà Nội (HACINCO), nhà đầu tư và những người lao động vẫn mòn mỏi chờ đợi các cơ quan có thẩm quyền giải quyết dứt điểm những tồn tại để hoàn tất quá trình cổ phần hóa HACINCO trong khi dư luận không khỏi đặt câu hỏi về những góc khuất trong vụ cổ phần hóa “kỳ lạ” đã kéo dài tới hơn một thập kỷ. Để làm rõ vấn đề cổ phần hóa dứt điểm HACINCO theo các quy định của pháp luật, PV Dân Trí đã có cuộc trao đổi với Luật sư Phan Thị Lam Hồng - Giám đốc Công ty Luật TNHH Đông Hà Nội để làm rõ các khía cạnh pháp lý.

PV: Thưa Luật sư, quá trình cổ phần hóa HACINCO đã kéo dài hơn một thập kỷ. Luật sư nhận xét như thế nào về những vướng mắc phải giải quyết trong quá trình cổ phần hóa HACINCO?

Luật sư Lam Hồng: Giải quyết những vướng mắc còn tồn tại trong quá trình cổ phần hóa HACINCO để chuyển HACINCO thành Công ty cổ phần là công việc cấp bách và buộc phải giải quyết, bởi:

Một là, việc chuyển HACINCO thành Công ty cổ phần chỉ còn là vấn đề thời gian.

Căn cứ vào chủ trương cổ phần hóa các doanh nghiệp Nhà nước để: “Chuyển đổi những công ty nhà nước mà Nhà nước không cần giữ 100% vốn sang loại hình doanh nghiệp có nhiều chủ sở hữu; huy động vốn của cá nhân, các tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội trong nước và ngoài nước để tăng năng lực tài chính, đổi mới công nghệ, đổi mới phương thức quản lý nhằm nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế”, căn cứ vào công văn số 1786/BĐM-TCT ngày 20/10/2004 đề nghị cho cổ phần hóa HACINCO của Tổng công ty đầu tư phát triển nhà Hà Nội (HANDICO), căn cứ theo quy định tại Điều 2 Nghị định 187/2004/NĐ-CP về việc chuyển doanh nghiệp Nhà nước thành công ty cổ phần thì HACINCO đáp ứng đầy đủ các điều kiện để cổ phần hóa. Do vậy, UBND TP Hà Nội đã ban hành Quyết định 7252/QĐ-UB ngày 29/10/2004 cho phép HACINCO triển khai cổ phần hóa. Ngày 05/5/2005, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chủ trương cổ phần hóa tại Hacinco với tiêu chí: “Nhà nước giữ cổ phần ở mức thấp hoặc không giữ cổ phần” (điểm b, khoản 2, Chương I, Phân A, Phụ lục ban hành kèm theo Quyết định số 94/2005/QĐ-TTg).

Như vậy, HACINCO chắc chắn sẽ được chuyển thành Công ty cổ phần. Tuy nhiên, công tác cổ phần hóa HACINCO còn đang gặp nhiều vướng mắc nên việc cổ phần hóa chưa thể tiến hành dứt điểm.

Hai là, bản chất HACINCO đã hoạt động như một công ty cổ phần.

Suốt hơn một thập kỷ hoạt động dưới vỏ ngoài là Doanh nghiệp nhà nước, nhưng về bản chất HACINCO là Công ty cổ phần, tỷ lệ vốn Nhà nước sở hữu tại HACINCO theo các Quyết định 6680/QĐ-UB ngày 29/9/2005 (9,11%); Quyết định 7867/QĐ-UB ngày 30/11/2005 (9,65%); Quyết định 1886/QĐ-UBND ngày 22/4/2010 (49,6%) chưa đủ để được coi là chi phối theo Luật doanh nghiệp nhà nước năm 2003, chưa đạt trên 50% vốn điều lệ theo Luật doanh nghiệp năm 2005, và càng không thể được coi là đã nắm giữ toàn bộ 100% vốn điều lệ theo Luật doanh nghiệp năm 2014. Do vậy, cổ phần của HACINCO từ khi được người lao động và các nhà đầu tư mua một cách hợp pháp vào năm 2005 đã chiếm đến gần 90% vốn điều lệ nên về bản chất, HACINCO không thể được coi là một doanh nghiệp Nhà nước nữa.

Mặc khác, theo công văn số 5494/UB-TP ngày 24/11/2006 của UBND TP Hà Nội thì kể từ thời điểm ban hành Quyết định số 6680/QĐ-UB ngày 29/9/2005 phê duyệt giá trị doanh nghiệp và phương án cổ phần hóa, hoạt động sản xuất kinh doanh tại HACINCO liên tục thua lỗ với số tiền lên tới 7.400 triệu đồng, vượt quá số vốn Nhà nước hiện có tại HACINCO (7.189 triệu đồng). Do vậy, từ năm 2005, HACINCO đã sử dụng toàn bộ số tiền trên 23 tỷ đồng (bao gồm: vốn cổ đông mua theo giá ưu đãi là 1.889.790.000 đồng và vốn cổ đông mua đấu giá trên sàn giao dịch là 21.884.770.000 đồng) của người lao động và các nhà đầu tư để sản xuất, kinh doanh thay vì gửi số tiền trên vào tài khoản của doanh nghiệp tại kho bạc nhà nước theo quy định pháp luật. Chính điều này đã giúp công ty đứng vững và phát triển, tạo nên những giá trị lợi nhuận to lớn và thương hiệu lớn mạnh cho HACINCO ngày nay.

Tuy nhiên, nghịch lý lại nằm ở chỗ, HACINCO ngày càng vững mạnh trong khi đó những nhà đầu tư hợp pháp (trong đó có người lao động) đã bỏ tiền mồ hôi, nước mắt mua cổ phần của HACINCO thì lại bị dồn vào “chân tường”, “chết mòn” trong vô vọng. Chính sự nửa vời giữa doanh nghiệp nhà nước và công ty cổ phần tại HACINCO đã tạo điều kiện để lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ từ chối công nhận tư cách cổ đông của người lao động và các nhà đầu tư hợp pháp, khiến họ phải long đong, mòn mỏi chờ đợi suốt hơn một thập kỷ qua. Các rủi ro mà họ đã gặp phải, các quyền lợi mà họ chưa từng được “chạm tay” cần phải được xem xét và đảm bảo theo đúng quy định pháp luật để vụ việc cổ phần hóa tại HACINCO được giải quyết nhanh chóng, kịp thời.

PV: Xin Luật sư đánh giá như thế nào về giải pháp cổ phần hóa được UBND TP Hà Nội đưa ra tại Quyết định 1886/QĐ-UB ngày 22/4/2010?

Luật sư Lam Hồng: Phương án cổ phần hóa HACINCO theo nội dung Quyết định 1886/QĐ-UB ngày 22/4/2010 của UBND thành phố Hà Nội là trái quy định của pháp luật và không thể thực hiện trên thực tế.

Trở lại với hồ sơ vụ việc, sau khi UBND TP Hà Nội ban hành Quyết định 7252/QĐ-UB ngày 29/10/2004 cho phép HACINCO triển khai cổ phần hóa và Quyết định số 6680/QĐ-UB ngày 29/9/2005 phê duyệt giá trị doanh nghiệp và phương án cổ phần hóa. Ngày 25/10/2005, Trung tâm giao dịch chứng khoán Hà Nội đã tổ chức phiên đấu giá, kết quả là đã bán được 3.702.200 cổ phần cho 58 nhà đầu tư, số cổ phần chào bán không có người mua là: 283.440 cổ phần. Căn cứ Báo cáo tổng hợp kết quả bán đấu giá cổ phần của HACINCO, ngày 28/11/2005 Sở Tài chính có công văn số 4131 STC/TCDN-P2 đề nghị UBND TP xem xét điều chỉnh giảm vốn điều lệ tương ứng mệnh giá cổ phần không bán được là: 2.834.400.000 đồng.

Ngày 30/11/2005 UBND thành phố Hà Nội có Quyết định số 7867/QĐ-UB điều chỉnh vốn điều lệ và cơ cấu vốn điều lệ của HACINCO. Ngay sau đó, ngày 01 và 02/12/2005 HACINCO đã tiến hành Đại hội cổ đông lần đầu để thông qua Điều lệ, Phương án sản xuất kinh doanh sau cổ phần hóa và bầu Hội đồng quản trị, Ban Kiểm soát. Tuy nhiên, do có nhiều sai phạm như: chuyển nợ thành vốn góp sai quy định; tính trùng số năm công tác của người lao động... (theo Công văn số 4143/UBND-CN ngày 31/7/2007 của UBND TP Hà Nội gửi Thủ tướng Chính phủ), nên việc cổ phần hoá HACINCO đã bị dừng lại.

Nhằm tháo gỡ những vấn đề còn tồn tại trong quá trình cổ phần hóa tại HACINCO, dựa trên đề xuất, tham mưu của Sở Tài chính Hà Nội và Tổng công ty HANDICO, UBND TP Hà Nội đã ban hành Quyết định 1886/QĐ-UBND ngày 22/4/2010 với nhiều điểm bất hợp lý trong việc điều chỉnh vốn điều lệ và cơ cấu vốn điều lệ của HACINCO.

Một là, việc tăng tỷ lệ cổ phần của nhà nước tại HACINCO theo nội dung Quyết định 1886/QĐ-UB là trái với hình thức cổ phần hóa được quy định tại Điều 3, Nghị định 187/2004/NĐ-CP; đi ngược lại với tinh thần cổ phần hóa đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 94/2005/QĐ-TTg ngày 05/5/2005 “Nhà nước giữ cổ phần ở mức thấp hoặc không giữ cổ phần” (điểm b, khoản 2, Chương I, Phân A, Phụ lục ban hành kèm theo Quyết định số 94/2005/QĐ-TTg); trái với chủ trương của Đảng, Nhà nước tạo “sân chơi chung” bình đẳng cho các loại hình doanh nghiệp, doanh nghiệp tư nhân hay doanh nghiệp nhà nước đều chịu sự điều chỉnh bởi Luật doanh nghiệp năm 2005, thay vì áp dụng theo một đạo luật riêng biệt như trước đây (Luật doanh nghiệp nhà nước năm 2003).

Hai là, việc Tổng Công ty HANDICO đầu tư thêm số tiền 17.360.450.000 đồng để tăng tỷ lệ cổ phần nhà nước như nội dụng Quyết định 1886/QĐ-UB là không phù hợp với thực tế và quy định pháp luật, bởi căn cứ theo quy định tại Quy chế quản lý và sử dụng Quỹ hỗ trợ sắp xếp doanh nghiệp (Ban hành kèm theo Quyết định số 76/2003/QĐ-BTC ngày 28/5/2003 của Bộ Tài chính) thì việc sử dụng Quỹ Hỗ trợ sắp xếp doanh nghiệp của Tổng Công ty HANDICO để thay thế cho những cổ phần chào bán sai quy định nhằm tăng tỷ lệ cổ phần nhà nước không thuộc nội dung hỗ trợ tài chính đối với doanh nghiệp cổ phần hóa (theo quy định từ Điều 10 đến Điều 13). Hơn nữa, thực tế Tổng Công ty HANDICO đầu tư thêm số tiền 17.360.450.000 đồng cũng không phù hợp với thực tế khi HACINCO đã sử dụng số tiền trên 23 tỷ đồng của nhà đầu tư và người lao động suốt hơn 10 năm qua, thì chỉ cần áp theo mức lãi suất ngân hàng của số tiền trên 23 tỷ đồng đã là một số tiền “khủng” khi cộng dồn cả tiền gốc (theo Điều 1 Quyết định 1886/QĐ-UB) và tiền lãi của 10 năm, chứ không thể chỉ là một con số 17.360.450.000 đồng mà thôi.

Như vậy, có thể thấy, giải pháp tháo gỡ vướng mắc, khắc phục sai phạm trong quy trình cổ phần hoá HACINCO của UBND TP Hà Nội đưa ra tại Quyết định 1886/QĐ-UBND là hoàn toàn không phù hợp với quy định pháp luật, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư và người lao động.

PV: Xin Luật sư cho biết, giải pháp nào để quá trình cổ phần hóa HACINCO có thể được thực hiện nhanh chóng và đúng pháp luật?

Luật sư Lam Hồng: Có thể thấy rằng, cần phải tiến hành cổ phần hóa HACINCO theo hướng điều chỉnh giảm vốn điều lệ của HACINCO, cụ thể:

Để giải quyết dứt điểm những tồn tại, hạn chế trong quá trình cổ phần hóa tại HACINCO, đảm bảo cân bằng quyền lợi hợp pháp của Nhà nước, nhà đầu tư và người lao động, các cơ quan ban ngành cần xem xét, quyết định điều chỉnh giảm vốn điều lệ tương ứng với số cổ phần không bán được, bán sai quy định tương tự như việc trước đó UBND TP Hà Nội đã ban hành Quyết định số 7867/QĐ-UB ngày 31/11/2005 để điều chỉnh giảm vốn điều lệ của HACINCO.

Việc điều chỉnh giảm vốn điều lệ về vốn thực góp là phù hợp với phương án cổ phần hóa ban đầu đã được phê duyệt tại Quyết định 6680/QĐ-UB ngày 29/9/2005, theo đó hình thức cổ phần hóa là “Bán một phần vốn nhà nước hiện có tại doanh nghiệp hoặc kết hợp vừa bán bớt một phần vốn nhà nước vừa phát hành thêm cổ phiếu để thu hút vốn”; đúng theo quy định tại Khoản 2 Điều 3 Nghị định 187/2004/NĐ-CP; phù hợp với tinh thần của Quyết định số 94/2005/QĐ-TTg Thủ tướng Chính phủ: “Nhà nước giữ cổ phần ở mức thấp hoặc không giữ cổ phần”.

Cụ thể, vốn điều lệ của HACINCO cần được điều chỉnh về số vốn thực góp như sau:

Tổng vốn điều lệ: 28.328.160.000 đồng, trong đó:

+ Vốn góp của Nhà nước: 4.553.600.000 đồng; tương ứng 16.07% vốn điều lệ;

+ Vốn góp của cổ đông trong doanh nghiệp mua theo giá ưu đãi: 1.889.790.000 đồng, tương ứng 6.67 % vốn điều lệ;

+ Vốn của cổ đông mua đấu giá trên sàn giao dịch: 21.884.770.000 đồng, tương ứng 77.26 % vốn điều lệ.

Sau khi xử lý kết quả bán cổ phần như trên, UBND TP Hà Nội sẽ ban hành quyết định điều chỉnh quy mô và cơ cấu vốn điều lệ, làm cơ sở để HACINCO tổ chức Đại hội cổ đông theo đúng quy định của pháp luật hiện hành và ra Quyết định công nhận HACINCO trở thành Công ty cổ phần.

Luật sư Lam Hồng nhấn mạnh: Theo quy định tại khoản 1 Mục VIII Thông tư 126/2004 ngày 24/12/2004 thì các bước công việc tiến hành cổ phần hóa “phải hoàn tất trong thời gian tối đa 9 tháng”. Tuy nhiên, con số 9 tháng giờ đây đã trở nên quá nhỏ bé so với khoảng thời gian hơn 10 năm long đong đi đuổi vịt trời của các nhà đầu tư và những người lao động. Đã đến lúc UBND thành phố Hà Nội, Sở Tài chính Thành phố Hà Nội, Tổng công ty HANDICO, Công ty HACINCO cần thực hiện đúng các quy định của pháp luật về cổ phần hóa để nhanh chóng đưa vụ việc cổ phần hóa tại HACINCO đi đến hồi kết, đảm bảo quyền - lợi ích hợp pháp cho người lao động và các nhà đầu tư để họ không còn phải sống trong cảnh trông chờ đi “đuổi vịt trời” nữa.

Xin cảm ơn Luật sư!

Dân trí sẽ tiếp tục thông tin đến bạn đọc.

Anh Thế