Tôi liên tục bị "cò" đất làm phiền chỉ sau một ngày nộp giấy tờ đất đai

Ngày nào cũng nhận vài cuộc gọi mời chào mua bán nhà

"Dữ liệu đất đai thì Sở Nông nghiệp và Môi trường các tỉnh, thành đều có, tại sao lại yêu cầu người dân phải nộp bản photo sổ đỏ nhỉ?", "Sổ đỏ tôi đang cắm ngân hàng thì photo kiểu gì?", "Vừa nộp hồ sơ tuần trước, tuần sau đã bị "cò" đất gọi điện liên tục làm phiền, họ hỏi tôi có nhu cầu bán không. Liệu thông tin cá nhân của tôi có bị lộ?".

Đó là những băn khoăn, lo ngại của nhiều người dân Hà Nội sau khi một số phường, xã yêu cầu nộp bản photo sổ đỏ và căn cước công dân để phục vụ chiến dịch "90 ngày làm sạch dữ liệu đất đai".

Chiến dịch kéo dài từ ngày 1/9 đến 30/11, được kỳ vọng giúp thành phố hoàn thiện cơ sở dữ liệu đất đai, khắc phục tình trạng thông tin rời rạc, thiếu thống nhất. Song rất nhiều người cảm thấy không thoải mái trước việc thông tin cá nhân bị lộ, sau khi nộp giấy tờ nhà đất cho ban quản lý chung cư, tổ dân phố...

Một tuần trước, anh Nguyễn Đức (phường Hà Đông, Hà Nội) bất ngờ khi được ban quản lý tòa nhà thông báo yêu cầu cư dân nộp thông tin sổ đỏ kèm căn cước công dân của các thành viên trong gia đình.

Ban đầu người đàn ông tỏ ra băn khoăn, nhưng sau khi được người của ban quản lý chung cư giải thích việc này để phục vụ chiến dịch "90 ngày làm sạch dữ liệu đất đai", người đàn ông đã photo sổ đỏ và gửi lại.

Một ngày sau, anh nhận được 3 cuộc điện thoại từ nhân viên kinh doanh bất động sản hỏi có muốn bán nhà không.

"Ban đầu tôi nghĩ họ chỉ hỏi bâng quơ hoặc do mình từng để lộ thông tin ở đâu đó. Nhưng khi một nhân viên gọi điện và hỏi đích danh căn số 06, tòa A - trùng khớp hoàn toàn với thông tin nhà tôi - tôi nghĩ có lẽ mọi chuyện không đơn giản như vậy", anh Đức kể.

Dù chưa thể khẳng định việc rò rỉ thông tin cá nhân xuất phát từ việc gửi bản photo sổ đỏ, nhưng sự trùng hợp này khiến người đàn ông không khỏi lo lắng.

"Nếu thông tin đã bị lộ thì gần như không thể thu hồi, kể cả mình có lấy lại bản sao giấy tờ kia. Nếu chỉ dừng lại ở việc nhân viên môi giới bất động sản gọi hỏi mua bán thì còn đỡ, sợ nhất là thông tin của mình có thể bị sử dụng cho mục đích xấu", anh lo lắng.

Có cùng bức xúc khi liên tục bị làm phiền bởi các cuộc gọi từ nhân viên môi giới bất động sản, anh Nguyễn Anh Tuấn (phường Yên Hòa, quận Cầu Giấy) chia sẻ, chung cư gia đình anh đang sinh sống hiện chưa thuộc tổ dân phố nào. Mới đây, toàn bộ cư dân tòa nhà nhận được thông báo yêu cầu nộp giấy tờ nhà đất để làm hồ sơ hợp nhất về tổ 27 phường Yên Hòa.

Theo anh Tuấn, ban quản trị chung cư đã thông báo lịch nộp giấy tờ từ ngày 3 đến 14/10. Nếu cán bộ địa chính của phường làm việc, yêu cầu nộp giấy tờ thì là một chuyện, đằng này tự nhiên lại phải sao giấy tờ nộp cho một người không làm hành chính công vụ.

"Cả chung cư buộc phải làm theo, nộp bản sao giấy tờ nhà đất cho trưởng ban quản trị. Mọi người đều lo ngại thông tin cá nhân bị lộ. Ai cũng thắc mắc tại sao không thực hiện trên cổng dịch vụ công, mà lại gom giấy tờ thủ công như vậy", anh Tuấn băn khoăn.

Anh Tuấn cho biết, cư dân chỉ mong muốn được hợp nhất về tổ dân phố, nên không phản đối, nhưng trong lòng vẫn bất an.

"Hầu như tuần nào tôi cũng nhận vài cuộc gọi mời chào mua bán nhà. Có người gọi biết rõ cả tên, số căn hộ, tầng. Chúng tôi không khẳng định việc lộ lọt thông tin đến từ việc nộp giấy tờ, nhưng ai cũng ngần ngại và lo sợ bị lợi dụng để lừa đảo", anh chia sẻ.

Ở góc nhìn khác, anh Hoàng Linh (phường Yên Hòa - Hà Nội) chia sẻ: "Thực ra, thông tin về giấy tờ đất đai hiện nay không khó truy cập, và không chỉ riêng cơ quan tài nguyên - môi trường mới nắm được. Ai hiểu biết một chút đều có thể tra cứu, xác minh quyền sở hữu. Chỉ cần vài thao tác cơ bản là biết ngay mảnh đất đó thuộc về ai, người đó có bao nhiêu bất động sản, chẳng cần người dân phải cung cấp.

Vì vậy, việc yêu cầu người dân nộp bản sao giấy tờ đất đai và căn cước công dân theo tôi là không cần thiết. Nhà nước từ lâu đã có hệ thống dữ liệu đất đai điện tử. Chỉ cần có hoạt động công chứng, sang tên, thì tên người sở hữu tự động cập nhật lên hệ thống. Làm gì có chuyện cơ quan nhà nước phải đi “xin” thông tin từng hộ dân".

Có thể truy xuất được ai là người bán thông tin, bán cho ai?

Dưới góc nhìn pháp lý, Luật sư Quách Thành Lực - Giám đốc Công ty Luật Pháp Trị, Đoàn Luật sư TP Hà Nội - cho rằng việc làm sạch dữ liệu đất đai là một chủ trương rất đúng đắn, nhằm làm cho thông tin về thửa đất được rõ ràng, minh bạch và dễ quản lý hơn.

Tuy nhiên, vị luật sư cảnh báo hiện có một số cá nhân lợi dụng chủ trương này để bán thông tin ra bên ngoài. Do đó, cơ quan chức năng, đặc biệt là cơ quan cảnh sát điều tra cần sớm vào cuộc, cơ quan an ninh mạng hoàn toàn có thể truy xuất được ai là người bán thông tin, bán cho ai, và quá trình lộ lọt diễn ra thế nào.

"Phải xử lý nghiêm để lấy lại lòng tin của người dân đối với hoạt động thu thập và quản lý dữ liệu đất đai", Luật sư Lực nhấn mạnh.

Về nguyên tắc pháp lý, theo luật sư, khi Nhà nước cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) cho người dân, người dân chỉ giữ bản gốc, còn cơ quan quản lý hành chính nhà nước lưu giữ toàn bộ hồ sơ cấp giấy, bao gồm: quyết định cấp giấy chứng nhận, hồ sơ gốc và bản sao giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của người dân.

Theo luật sư Lực, việc cấp giấy chứng nhận cho một thửa đất có thể diễn ra qua nhiều thời kỳ từ những năm 1990, 1995, 2000 đến nay. Tuy nhiên, khâu quản lý và lưu trữ hồ sơ tại nhiều địa phương còn yếu, dẫn đến tình trạng người dân vẫn giữ sổ đỏ, nhưng cơ quan hành chính lại không còn hồ sơ gốc. Đây là một trong những lý do khiến cơ quan chức năng yêu cầu người dân cung cấp lại giấy tờ trong chiến dịch "90 ngày làm sạch dữ liệu đất đai".

Theo luật sư, đáng lẽ cơ quan Nhà nước chỉ nên yêu cầu người dân cung cấp giấy tờ được cấp từ năm 2000 trở về trước, vì từ năm 2000 đến nay, hồ sơ đã được số hóa và lưu trữ đầy đủ, không cần yêu cầu người dân cung cấp lại.

Bên cạnh đó, việc yêu cầu người dân nộp bản sao giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là không có nhiều giá trị pháp lý, bởi "nếu người dân tự ý chỉnh sửa thông tin trong bản sao thì sao?". Theo luật sư, cách làm hiện nay của một số cơ quan quản lý chưa hợp lý, chọn việc dễ cho mình, đẩy phần khó cho người dân.

Luật sư Lực cũng bày tỏ lo ngại dữ liệu người dân cung cấp đang được dồn về cho cán bộ địa chính, phòng kinh tế hạ tầng... khối lượng dữ liệu khổng lồ như vậy mà xử lý trong 90 ngày là rất khó khả thi. Nếu xử lý không kịp, không phản hồi kết quả, người dân sẽ mất lòng tin vì họ nộp dữ liệu mà chẳng thấy giải quyết được gì.

Về tình trạng rò rỉ dữ liệu cá nhân, Luật sư Lực cho biết, việc này không chỉ xảy ra trong lĩnh vực đất đai, mà còn phổ biến trong các lĩnh vực hành chính khác.

"Khi tôi làm thủ tục thành lập doanh nghiệp, chỉ vài ngày sau đã có các đơn vị gọi điện chào mời khóa học. Điều này chứng tỏ dữ liệu bị tuồn ra ngoài từ bên trong cơ quan nhà nước", ông nói.

Luật sư Lực nhận định, nếu có căn cứ cho thấy dữ liệu bị bán ra ngoài, hoàn toàn có thể khởi tố hình sự vụ việc. "Nhiều người đã bị khởi tố về hành vi này", ông dẫn chứng.

Ông cũng lưu ý, khi người dân cung cấp dữ liệu cho cơ quan chức năng, các cơ quan này có trách nhiệm quản lý theo đúng quy chuẩn, bảo đảm không để lộ lọt thông tin. Nếu xảy ra rò rỉ, nguồn gốc gần như chắc chắn đến từ nội bộ, ít nhất là từ cấp cơ sở như thôn, tổ dân phố, hoặc ban quản lý chung cư.

"Việc để lộ thông tin cá nhân của người dân ra bên ngoài là rất nghiêm trọng. Cơ quan chức năng điều tra là có thể truy ra ngay. Hậu quả của việc này là làm suy giảm lòng tin của người dân vào chính sách của Nhà nước. Một khi thông tin bị lộ, lần sau chẳng ai muốn cung cấp dữ liệu nữa", luật sư phân tích.

Đồng quan điểm, Luật sư Trần Xuân Tiền - Trưởng Văn phòng Luật sư Đồng Đội - cho rằng khi “cò đất” hoặc các đối tượng môi giới biết rõ họ tên, số căn, tầng, thậm chí tình trạng pháp lý của căn hộ, thì khả năng rất cao là nguồn dữ liệu bị rò rỉ từ bên trong hệ thống các cơ quan, đơn vị hoặc cá nhân có quyền truy cập hồ sơ địa chính.

“Chỉ cần một khâu buông lỏng hoặc thiếu ý thức bảo mật là thông tin có thể bị tuồn ra ngoài. Đây không còn là lỗi cá nhân mà là vấn đề hệ thống, cần được kiểm tra và xử lý nghiêm”, luật sư Tiền nhận định.

Về mặt pháp lý, theo Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân năm 2023, mọi thông tin định danh như tên, địa chỉ, số điện thoại, mã căn hộ, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đều là dữ liệu cá nhân nhạy cảm, chỉ được xử lý khi có sự đồng ý của chủ thể dữ liệu.

“Việc sử dụng trái phép thông tin đó để gọi điện, chào mời, mua bán là hành vi vi phạm pháp luật, có thể bị xử phạt hành chính đến 100 triệu đồng hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng”, luật sư dẫn chứng.