Thủ tục lắp điện mặt trời mái nhà: Rào cản lớn với người dân nông thôn!

Đề xuất xử phạt hộ dân không đăng ký lắp điện mặt trời mái nhà của Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN) đã đặc biệt thu hút sự quan tâm của dư luận những ngày qua.

EVN cho rằng đề xuất này nhằm tránh thiếu dữ liệu cho tính toán hệ thống và ngăn chặn hành vi cản trở phát triển nguồn điện tự sản, tự tiêu.

Trong khi đó, theo ghi nhận của phóng viên Dân trí, không ít người dân tại các tỉnh, thành vẫn phải “vật lộn” với loạt thủ tục từ thông báo lắp đặt đến đăng ký với cơ quan điện lực, Sở Công Thương, phòng cháy chữa cháy, giấy phép xây dựng… 

Dưới những bài viết liên quan đến vấn đề này, hàng loạt câu hỏi của độc giả Dân trí được gửi đến, mong muốn EVN có những giải thích rõ ràng, minh bạch và hợp lý để người dân hiểu rõ hơn.

Rào cản lớn với người dân nông thôn

Độc giả Tea Bee băn khoăn: “Khi tôi mua lại nhà của người khác, chủ nhà đã thất lạc giấy phép xây dựng vậy thì khỏi lắp đặt, trong khi bản chất công trình đã được xây chuẩn, được xác nhận hoàn công, tồn tại nhiều năm”.

Trong quy định lắp điện mặt trời cần phải có giấy phép xây dựng nhà, nhưng đây lại là rào cản lớn với người dân ở khu vực nông thôn. Độc giả Huynh Tran chia sẻ: "Người muốn lắp điện mặt trời chủ yếu ở nông thôn mà ở nông thôn từ trước tới nay có cơ quan nào cấp giấy phép xây dựng. Bây giờ bắt người dân đi xin giấy phép xây dựng thì xin cơ quan nào và cơ quan nào cấp cho nhà đã xây từ trước với nhà cấp bốn lợp tôn?”.

Cùng chung ý kiến, độc giả Nguyễn Tuấn viết: “Tôi là hộ đã lắp hệ thống điện mặt trời mái nhà được hơn nửa năm nhưng chả có ai báo cho mình biết thủ tục đăng kí và khai báo ra sao. Nhà ở quê thì làm gì có giấy phép xây dựng với cả phòng cháy chữa cháy. Tất nhiên hệ bám tải nối lưới thì sao mà nó phát ngược ra lưới được. EVN cần thông báo rõ ràng các thủ tục đến cho từng hộ dân nắm được”.

Gặp khó khăn trong quá trình xin cấp giấy phép, độc giả Thiêm Tuyên bình luận: “Tôi lắp điện năng lượng mặt trời từ tháng 3, đã gửi thông báo, bản vẽ đến Sở Công Thương, phòng kinh doanh của điện lực Bắc Kạn (nay là tỉnh Thái Nguyên - PV), có muốn phát dư đấu lên lưới, đến giờ vẫn chưa thực hiện được. Không biết công ty điện lực làm việc kiểu gì, quá thất vọng với cách làm việc như thế này”.

Độc giả Lê Ngọc Anh băn khoăn: "Chủ đầu tư nộp hồ sơ theo mẫu quy định tại Nghị định 58. Điện lực sẽ kiểm tra, nếu đạt yêu cầu thì cùng chủ đầu tư nghiệm thu hệ thống (nhất là với công suất từ 100kW trở lên). Cuối cùng, hồ sơ được lưu trữ, coi như hoàn tất thủ tục. Vậy xin hỏi "đạt yêu cầu thì cùng chủ đầu tư nghiệm thu hệ thống" là những yêu cầu gì, theo những quy định nào? Nếu đạt/chưa đạt thì thời gian tối đa bao nhiêu ngày thì EVN phải có văn bản trả lời cho người dân?".

Độc giả Ngô Gia Thưởng cho rằng có một số khái niệm chưa được làm rõ để người dân có thể hiểu: “Thứ nhất, EVN hoặc cơ quan quản lý khi xây dựng nghị định, văn bản quy phạm pháp luật thì nên giải thích rõ như thế nào là nối với lưới điện quốc gia, như thế nào là không nối với lưới điện quốc gia để người dân họ hiểu rồi họ làm theo mà không còn đắn đo, băn khoăn giữa việc lắp trên mái nhà tôi, trên vườn nhà tôi... Khi người dân hiểu luật rồi áp dụng đúng tiêu chí của NĐ58 thì mới hiệu quả, đạt mục tiêu của Quốc gia đã đề ra lộ trình.

Thứ hai, phạt thì phải là cơ quan quản lý Nhà nước như Công an, quản lý thị trường chứ EVN không có quyền, EVN chỉ là đơn vị kinh doanh với người dân. Trong hợp đồng mua bán điện với người dân, EVN cũng chưa bao giờ đưa ra được cái biểu đồ phụ tải cả, bây giờ người dân lắp điện năng lượng mặt trời thì chính là họ làm giảm phụ tải đối với điện lực, giảm áp lực cho lưới điện EVN, vậy biểu đồ sử dụng phụ tải lúc này không còn đúng nữa.

Thứ ba, trong cách hoạt động hiện tại của EVN hiện nay có vẻ độc quyền, ví dụ như hợp đồng kinh tế giữa 2 bên A và B, khi không đúng các điều khoản trong hợp đồng thì bên không thực hiện đúng sẽ bị phạt. Chẳng hạn như EVN cắt điện của người dân mà không thông báo, cắt điện vào giờ cao điểm,... hoặc sự cố kéo dài ngày không khắc phục được cho người dân mà chưa thấy người dân nào kiện EVN phải bồi thường, cũng chưa thấy EVN đưa ra xin lỗi hoặc tự động bồi thường thiệt hại cho người dân cả”.

Cần thông báo rõ ràng và giảm bớt thủ tục

Bên cạnh những thắc mắc đã nêu trên, nhiều độc giả đề xuất cần giảm bớt các thủ tục trong hồ sơ khi muốn triển khai lắp điện mặt trời mái nhà.

Theo độc giả Hoàng Yến, EVN cần làm rõ việc người dân chỉ cần thông báo hay xin phép? 2 vấn đề này cần phải rõ ràng, tránh người dân chỉ cần thông báo nhưng lại biến tướng thành xin phép.

“Theo tôi thì EVN thêm tính năng cung cấp thông tin trên VneID để dân tích chọn bằng mấy lần chạm, chọn số. Hoặc trong app điện lực chỉ làm thêm phần có gắn điện năng lượng mặt trời hay không và công suất là bao nhiêu, người dân chỉ việc đăng ký như vậy là xong. Không cần thủ tục đăng ký lằng nhằng làm gì. Đã có app rồi thì quản lý thông qua app vừa nhanh gọn lẹ dễ hiểu người dân không ngại khi triển khai lắp đặt cho hộ gia đình dùng.

Thời buổi này quản lý cũng cần thông minh và làm đúng theo chủ trương số hóa, tránh vẽ việc, tránh tốn thời gian làm giấy tờ”, độc giả Hoàng Yến góp ý.

“Thông báo thì tốt thôi để tiện quản lý và thống kê nguồn năng lượng toàn quốc, nhưng cần thủ tục đơn giản và nhanh gọn. Điều quan trọng hơn là cần nhanh chóng có các quy định về hòa lưới điện và bán lại điện từ nguồn năng lượng mặt trời. Hơn nữa cần có chính sách khuyến khích sử dụng nguồn năng lượng xanh, năng lượng tái tạo, chẳng hạn thu mua với giá cao hơn so với điện được sản xuất từ nguồn năng lượng hóa thạch như một số nước châu Âu đã làm”, độc giả Bình Minh.

Độc giả Chiều Cường cho biết, rất nhiều hộ gia đình/doanh nghiệp lắp đặt, sử dụng điện năng lượng mặt trời áp mái công suất nhỏ (có hoặc không có lưu trữ) trước khi Nghị định 58/2025 ban hành.

Từ đó, độc giả này kiến nghị: “Tôi cho rằng những trường hợp này chỉ cần hộ gia đình/doanh nghiệp thông báo trực tiếp trên trang thông tin điện tử Sở Công thương là đủ. Các chi nhánh điện lực tự động kết nối, liên thông dữ liệu với Sở phục vụ công tác chuyên môn. Điều này giúp đơn giản thủ tục hành chính, giảm phiền hà cho người dân/doanh nghiệp, không phải thông báo nhiều lần, đến nhiều cơ quan, đơn vị”.