Khi nào cảnh sát được tự ý nổ súng trấn áp tội phạm?

Đối với trường hợp truy bắt người phạm tội, khi nào công an được phép nổ súng để trấn áp? Nếu nổ súng, người thi hành công vụ cần thực hiện những thao tác và đáp ứng các điều kiện như thế nào?

Trả lời

Luật sư Hoàng Trọng Giáp (Giám đốc Công ty Luật Hoàng Sa, Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) cho biết, theo Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ 2017 cùng Thông tư 17/2018/TT-BCA của Bộ Công an quy định vũ khí gồm vũ khí quân dụng, súng săn, vũ khí thô sơ, vũ khí thể thao và vũ khí khác có tính năng, tác dụng tương tự.

Công cụ hỗ trợ gồm các loại súng bắn điện, hơi ngạt, chất độc, chất gây mê, từ trường, laze, lưới; súng phóng dây mồi; súng bắn đạn nhựa, nổ, cao su, hơi cay, pháo hiệu, đánh dấu; các loại dùi cui điện, dùi cui kim loại.

Đối với việc sử dụng vũ khí quân dụng, khoản 1 Điều 23 Luật này cho phép người thi hành nhiệm vụ được phép nổ súng trong các trường hợp như sau:

"1. Người thi hành nhiệm vụ độc lập phải cảnh báo bằng hành động, mệnh lệnh lời nói hoặc bắn chỉ thiên trước khi nổ súng vào đối tượng trong trường hợp sau đây:

a) Đối tượng đang sử dụng vũ khí, vật liệu nổ, vũ lực hoặc công cụ, phương tiện khác tấn công hoặc chống trả đe dọa tính mạng, sức khỏe của người thi hành công vụ hoặc người khác; b) Đối tượng đang sử dụng vũ khí, vật liệu nổ, vũ lực hoặc công cụ, phương tiện khác gây rối trật tự công cộng đe dọa tính mạng, sức khỏe, tài sản của người khác; c) Người đang bị truy nã, bị bắt, người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, tạm giữ, tạm giam, người đang bị áp giải, xét xử hoặc chấp hành hình phạt tù đang chống trả, đe dọa tính mạng, sức khỏe của người thi hành công vụ hoặc người khác; đối tượng đang đánh tháo người bị dẫn giải, người bị giam, giữ, áp giải do phạm tội nghiêm trọng, phạm tội rất nghiêm trọng, phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, tái phạm nguy hiểm; d) Khi biết rõ đối tượng đang thực hiện hành vi phạm tội nghiêm trọng, phạm tội rất nghiêm trọng, phạm tội đặc biệt nghiêm trọng;

đ) Được nổ súng vào phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, phương tiện giao thông đường thủy nội địa, trừ phương tiện giao thông của cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan lãnh sự nước ngoài, cơ quan đại diện tổ chức quốc tế để dừng phương tiện đó trong trường hợp đối tượng điều khiển phương tiện đó tấn công hoặc đe dọa trực tiếp đến tính mạng người thi hành công vụ hoặc người khác; khi biết rõ phương tiện do đối tượng phạm tội điều khiển cố tình chạy trốn, trừ trường hợp trên phương tiện có chở người hoặc có con tin; khi biết rõ trên phương tiện chở đối tượng phạm tội hoặc vũ khí, vật liệu nổ trái phép, tài liệu phản động, bí mật nhà nước, ma túy, bảo vật quốc gia cố tình chạy trốn, trừ trường hợp trên phương tiện có chở người hoặc có con tin".

Đối với các trường hợp quy định tại khoản 2, Điều này như đối tượng trực tiếp phạm tội khủng bố, giết người, bắt cóc con tin; chống trả khi bị phát hiện sản xuất, mua bán, tàng trữ, vận chuyển, tổ chức sử dụng ma túy; uy hiếp trực tiếp an toàn của đối tượng cảnh vệ hay đe dọa trực tiếp đến tính mạng của người thi hành công vụ hoặc người khác... thì người thi hành nhiệm vụ độc lập được nổ súng mà không cần cảnh báo.

Ngoài ra, theo khoản 2 Điều 22 Luật này, việc sử dụng vũ khí phải tuân thủ các nguyên tắc như chỉ sử dụng khi không còn biện pháp khác để ngăn chặn; hạn chế thiệt hại do việc sử dụng vũ khí gây ra; không sử dụng nếu người phạm tội là phụ nữ, người khuyết tật, trẻ em, người cao tuổi, trừ trường hợp họ sử dụng vũ khí chống trả, đe dọa tính mạng, sức khỏe của người thi hành công vụ hoặc người khác.

Như vậy, pháp luật cho phép cảnh sát nổ súng mà không cần cảnh báo trong các trường hợp như người vi phạm tấn công gây nguy hiểm cho người xung quanh; đối tượng trực tiếp phạm tội khủng bố, giết người, bắt cóc con tin; truy bắt người phạm tội nghiêm trọng hay truy bắt phương tiện chở tội phạm, hàng cấm...

Trừ những trường hợp đặc biệt theo khoản 2, Điều 23 Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, người thi hành nhiệm vụ độc lập phải cảnh báo bằng hành động, mệnh lệnh lời nói hoặc bắn chỉ thiên trước khi nổ súng. Việc sử dụng vũ khí phải tuân thủ các nguyên tắc như giảm thiểu tối đa thiệt hại, không nổ súng vào các đối tượng đặc biệt nếu không bị chống trả hay sử dụng khi không còn biện pháp ngăn chặn nào khác.