Báo động tình trạng “rút ruột” sông, người dân bán đất, bỏ nhà tại Đắk Nông

Liên tục bắt tàu hút trộm cát

Giữa tháng 2/2020, trong quá trình tuần tra, kiểm soát dọc tuyến sông Krông Nô, lực lượng chức năng tỉnh Đắk Lắk đã phát hiện một tàu đang hút cát thuộc địa bàn xã Buôn Choah (huyện Krông Nô, tỉnh Đắk Nông). Ngay sau khi vụ việc xảy ra, tỉnh Đắk Lắk đã liên lạc với công an và chính quyền huyện Krông Nô để lập biên bản, bàn giao phương tiện, tang vật cùng người.

Qua kiểm tra, lực lượng chức năng xác định, chiếc tàu mang số hiệu Đoàn Kết 07 hoạt động khai thác cát trái phép trên sông Krông Nô, thuộc địa giới hành chính xã Buôn Choah, huyện Krông Nô (Đắk Nông). Khối lượng cát đã hút lên tàu là 28m3. Vị trí này chưa được cấp phép cho bất kỳ đơn vị nào nên UBND huyện Krông Nô đã xử phạt 30 triệu đồng đối với HTX này về hành vi khai thác cát trái phép.

Tuy nhiên, đây không phải là lần đầu tiên tàu Đoàn Kết bị bắt quả tang khai thác cát trái phép. Trước đó 4 tháng, 3 chiếc tàu của HTX này cũng bị phát hiện, bắt quả tang đang khai thác gần 100m3 cát trái phép. Với hành vi này, HTX Đoàn Kết cũng chỉ bị xử phạt hành chính.

Ầm ầm hút cát ban đêm

Anh Nguyễn Xuân Trang (thôn Cao Sơn, xã Buôn Chóah, huyện Krông Nô) là một hộ dân có đất ven sông Krông Nô. Tại dải đất này, người dân hàng năm trồng lúa, các loại rau màu đều đạt năng suất cao nhất nhì tỉnh Đắk Nông.

Thế nhưng, nhiều năm nay tình trạng sạt lở ven sông Krông Nô diễn biến phức tạp. Có những dải đất hàng nghìn mét vuông chỉ sau 1 đêm là đổ sập xuống sông và hoàn toàn bị xóa sổ. Hàng chục, hàng trăm hộ dân bị ảnh hưởng bởi tình trạng sạt lở phải nơm nớp lo lắng mỗi đêm. Nguyên nhân là bởi việc khai thác cát đang diễn ra rầm rộ trên đoạn sông chảy qua xã Buôn Chóah này.

Theo người dân địa phương, các tàu hút cát chủ yếu hoạt động vào khoảng 2 – 3h sáng. Các tàu thường cập sát bờ sông để hút cát cho nhanh, vì lượng cát giữa lòng sông ngày càng ít ỏi, chất lượng không cao.

Ông Lương Văn Đoàn, Chủ tịch UBND xã Buôn Chóah, sông Krông Nô qua địa phận xã chỉ có 1 đơn vị được cấp phép khai thác cát. Theo quy định, các đơn vị được cấp phép khai thác cát chỉ được tiến hành việc khai thác trong khung giờ từ 6 – 18h hàng ngày. Nhưng trên thực tế, trong khung giờ này hiếm khi có hoạt động khai thác cát trên sông Krông Nô, đoạn qua xã Buôn Chóah. Hoạt động hút cát chủ yếu được tiến hành vào ban đêm, nhất là những thời điểm 2 – 3h sáng.

Cũng theo lãnh đạo xã Buôn Chóah, các tàu không chỉ đưa vòi rồng sát vào bờ để hút cát mà còn di chuyển tàu ngang dọc khắp sông, có những địa điểm cách xa nhiều km so với vị trí được cấp phép.

“Việc khai thác ban đêm là để các đối tượng có thể đưa tàu sát bờ để hút cát, hoặc di chuyển tàu ra xa vị trí được cấp phép mà không bị phát hiện, ghi hình, hoặc ngăn chặn”, ông Đoàn cho hay.

Bán đất, rời nhà vì khai thác cát

Việc khai thác cát trái phép kéo dài từ năm này đến năm khác, khiến những dải đất màu mỡ nằm dọc sông Krông Nô (Sông cha- tiếng Ê Đê) bị dòng sông này “nuốt chửng”. Con sông ban đầu chỉ rộng vài chục mét, nay đã lấn vào đất canh tác của người dân, mở rộng ra đến cả trăm mét.

Trước tình cảnh đất đai bị cuốn theo dòng nước, nhiều hộ dân ven sông thậm chí phải bán đất cho các đối tượng hút cát với giá rẻ (khoảng 20 – 25 triệu đồng/1.000m2) rồi chuyển nhà đi nơi khác. Họ đành buông xuôi chấp nhận vì nếu để thì cũng bị sạt lở xuống sông, còn canh giữ hàng đêm thì cũng không đủ sức.

Cách đây không lâu, bà Vương Thị Ý (ngụ thôn 3, xã Buôn Choah) đành “thỏa hiệp” bán 1 sào đất với giá 12 triệu đồng cho “cát tặc”. Sau khi bán xong thì tàu hút cát ngày đêm neo đậu, đặt vòi rồng sát bờ đất của gia đình bà Ý để hút cát.

“Một chủ tàu hút cát đến hỏi mua khoảng 1 sào đất chưa bị sạt lở của gia đình. Vì trước sau gì đất cũng mất nên nhà tôi đành bán mảnh đất đó đi. Được một ít tiền còn hơn mất trắng”, bà Ý xót xa.

Tuy nhiên, không chỉ riêng nhà bà Ý, nhiều hộ dân xã Buôn Chóah đang có đất canh tác dọc sông Krông Nô cũng ngậm ngùi bán đi mảnh đất nuôi sống họ mấy chục năm nay. Nhiều hộ kiên trì, cố giữ lại “kế sinh nhai” của gia đình, nhưng sau đó phải đau đớn nhìn từng dải đất đổ sụp xuống dòng sông.

Liên quan tới vấn đề chấn chỉnh hoạt động khai thác cát xây dựng, UBND tỉnh Đắk Nông đã chỉ đạo Sở Tài nguyên – Môi trường kiểm tra, giám sát và tham mưu UBND tỉnh thu hồi hoặc điều chỉnh giấy phép khai thác cát đối với các đơn vị được cấp phép tại các khu vực hiện nay thường xuyên xảy ra sạt lở.

Trước việc liên tục các tàu khai thác cát trái phép bị bắt, ông Nguyễn Chung Huy, Trưởng phòng TN&MT huyện Krông Nô cho biết, sau khi mà xử lý các phương tiện khai thác cát vào năm 2019 thì hoạt động khai thác cát cũng cơ bản chưa phát hiện được thêm trường hợp nào khai thác cát trái phép. Dư luận người dân cũng rất là đồng tình với các vụ việc bắt các phương tiện khai thác cát trái phép. Đối với trường hợp vừa bị bắt giữ, phòng cũng thiết lập các hồ sơ ban đầu để kiểm tra, nếu vi phạm pháp luật thì sẽ xử lý nghiêm theo quy định.

Đặng Dương