Mức lương mới làm cơ sở tính bảo hiểm xã hội trình Quốc hội khác biệt gì?

Ngày 27/5, Quốc hội dành trọn một ngày thảo luận toàn thể tại hội trường về dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi).

So với kỳ họp thứ 6, dự thảo luật đã được tiếp thu, chỉnh lý nhiều quy định lớn.

Nguyên tắc xác định "lương tham chiếu"

Báo cáo tóm tắt tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) do Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh trình bày nêu rõ quan điểm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc thay thế "mức lương cơ sở" bằng "mức tham chiếu".

Theo Nghị quyết 27 của Trung ương, mức lương cơ sở sẽ được bãi bỏ khi thực hiện cải cách chính sách tiền lương từ 1/7. Sau 1/7, sẽ không còn "mức lương cơ sở" để làm căn cứ điều chỉnh tiền lương đóng bảo hiểm xã hội để tính lương hưu và tính hưởng một số chế độ bảo hiểm xã hội.

Vì nội dung này chưa được dự liệu đầy đủ khi Chính phủ trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 6 nên trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý, qua nhiều lần đề nghị, Chính phủ mới đề xuất thay "mức lương cơ sở" bằng "mức tham chiếu" trong dự thảo luật.

Do đây là nội dung mới được đặt ra, Ủy ban Thường vụ Quốc hội lưu ý Chính phủ quan tâm đánh giá tác động và nghiên cứu bổ sung nguyên tắc cụ thể xác định mức tham chiếu trong dự thảo luật, theo hướng bảo đảm tuân thủ quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết số 28 của Trung ương.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đề nghị quy định giao Chính phủ hàng năm báo cáo Quốc hội về việc xây dựng và tổ chức thực hiện mức tham chiếu này đối với các chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế.

Theo quan điểm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, quy định căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của khu vực doanh nghiệp ít nhất bằng 70% tổng tiền lương và các khoản thu nhập khác có tính chất lương của người lao động. Quy định này nhằm hài hòa với khu vực Nhà nước sau cải cách tiền lương, bảo đảm mọi người lao động khi về già có mức lương hưu đủ sống, không thấp hơn mức sống tối thiểu;

Ngoài ra, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ chỉ đạo rà soát, bổ sung đầy đủ quy định điều khoản chuyển tiếp trong các chính sách, pháp luật có liên quan đến "mức lương cơ sở" để ban hành hoặc trình ban hành quy định mới.

Một trong những vấn đề được đặc biệt quan tâm khác là mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH để tính lương hưu, trợ cấp một lần (Điều 76) và điều chỉnh tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc (Điều 77).

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội cho biết Chính phủ hôm 25/5 đã có báo cáo gửi Quốc hội đề xuất các nội dung liên quan trong dự thảo Luật BHXH sửa đổi do tác động của chính sách tiền lương mới.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã phát hành báo cáo về tiếp thu, giải trình, chỉnh lý quy định của Dự thảo Luật BHXH sửa đổi về mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH để tính lương hưu, trợ cấp một lần (Điều 76) và điều chỉnh tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc (Điều 77) trình Quốc hội.

Theo bà Thúy Anh, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất với phương án Chính phủ và cho rằng quy định tại Điều 76 và Điều 77 của dự thảo luật chỉnh lý liên quan trực tiếp đến hàng triệu người đã, đang và sẽ hưởng lương hưu.

Do đó, cần được xem xét một cách toàn diện, thấu đáo trong bối cảnh cải cách tiền lương và cần đánh giá kỹ tác động đối với người hưởng lương hưu ở các thời điểm khác nhau, trong các khu vực, lĩnh vực khác nhau.

Hỗ trợ người lao động tham gia BHXH vay vốn tín dụng

Về điều kiện hưởng bảo hiểm xã hội một lần đối với trường hợp người chưa đủ tuổi hưởng lương hưu, không tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội, chưa đủ hai mươi năm đóng bảo hiểm xã hội và có yêu cầu nhận bảo hiểm xã hội một lần, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội cho biết có 2 phương án được Chính phủ trình ra Quốc hội tại kỳ họp thứ 6.

Phương án 1: Người lao động được chia làm hai nhóm:

- Nhóm 1, người lao động tham gia bảo hiểm xã hội trước khi Luật có hiệu lực (dự kiến 1/7/2025), sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm và có đề nghị thì được hưởng bảo hiểm xã hội một lần như quy định hiện hành.

- Nhóm 2, người lao động bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày Luật có hiệu lực trở đi thì không được áp dụng quy định điều kiện hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Phương án 2: Người lao động được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng bảo hiểm xã hội còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội.

Mặc dù hai phương án Chính phủ trình đều chưa phải là những phương án tối ưu, có thể chưa giải quyết triệt để tình trạng rút bảo hiểm xã hội một lần, chưa dự kiến phòng ngừa được phản ứng tập thể người lao động, song đây đang là các phương án chiếm ưu thế, nhất là Phương án 1, theo Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh.

Bên cạnh đó, bà cho biết có ý kiến đồng tình với Phương án 2 để không tạo "lát cắt" giữa đối tượng tham gia trước và sau khi Luật có hiệu lực. Ý kiến khác đề nghị tích hợp hai phương án theo hướng quy định "với người lao động bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội trong khoảng từ sau ngày 1/7/2025 đến 30/6/2030, vẫn được hưởng bảo hiểm xã hội một lần theo lộ trình giảm dần".

Theo bà Thúy Anh, đa số ý kiến trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành Phương án 1 mà Chính phủ đề xuất. Đây cũng là ý kiến của đa số người lao động tại một số địa phương được cơ quan chủ trì thẩm tra lấy ý kiến.

Tuy nhiên, để bảo đảm an sinh xã hội cho người lao động, hạn chế tối đa việc người lao động phải lựa chọn hưởng bảo hiểm xã hội một lần, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng dù lựa chọn phương án nào, Chính phủ cũng cần quan tâm một số nội dung.

Trong đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội lưu ý cần sớm có đề án hỗ trợ và ban hành quy định phù hợp để người lao động tham gia bảo hiểm xã hội được vay vốn tín dụng theo các cơ chế, chính sách đặc thù khi gặp khó khăn; tiếp tục rà soát, bổ sung, hoàn thiện chính sách pháp luật về lao động, việc làm để duy trì việc làm, thu nhập ổn định cho người lao động.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị đẩy mạnh công tác truyền thông để người lao động hiểu được lợi ích của việc hưởng lương hưu hàng tháng thay vì lựa chọn hưởng bảo hiểm xã hội một lần. Bên cạnh đó, Công đoàn Việt Nam cần tăng cường trách nhiệm, đổi mới công tác tuyên truyền để giúp người lao động nhận thức rõ hơn các hạn chế của việc hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Đây là vấn đề khó, còn nhiều ý kiến khác nhau và liên quan trực tiếp đến quyền lợi của nhiều người lao động trong thời điểm hiện tại và khi hết tuổi lao động. Do đó, để bảo đảm dân chủ, thận trọng, trách nhiệm, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị các đại biểu Quốc hội tiếp tục cho ý kiến thêm về vấn đề này.

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi sau khi tiếp, thu chỉnh lý còn 11 chương, 147 điều, dự kiến được Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp này.