“Việt Nam cần phải cao hơn bên cạnh người bạn Trung Quốc to béo”

Diễn đàn kinh tế mùa thu 2015 của UB Kinh tế của Quốc hội không ngừng tăng nhiệt qua các phiên thảo luận. Với chủ đề về thách thức hội nhập, chuyện ứng phó với tác động từ Trung Quốc khiến nhiều đại biểu, chuyên gia trăn trở.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Văn Thuấn cảnh báo, hội nhập mà không có đầy đủ sự chuẩn bị chủ động thì sẽ không phát triển bền vững được.

Ông Thuấn phân tích, thế giới thì biến đổi rất nhanh, thay đổi không ngừng, mà yếu tố đầu tiên thay đổi ghê gớm chính là Trung Quốc. Trung Quốc sau 40 năm cải cách, mọi chính sách hiện giờ đang tập trung để thực hiện giấc mộng Trung Hoa và với tiềm lực kinh tế mạnh như hiện tại, mục tiêu tham gia và điều tiết cuộc chơi của Trung Quốc với toàn thế giới là hiện thực. Trung Quốc đang từng bước thực hiện chiến lược đó, từ việc quốc tế hoá đồng Nhân dân tệ, chiến lược chiếm lĩnh, thống trị các vùng biển, thiết lập 1 hành lang – 1 con đường…

Việt Nam trong mối quan hệ với Trung Quốc, ông Thuấn nêu một thực tế, quan hệ phát triển nhanh đi liền với thâm hụt thương mại cũng tăng rất nhanh, đi liền với việc phụ thuộc, lệ thuộc vào nền kinh tế của nước này. Từ đó, mỗi biến động của Trung Quốc đều làm hoạt động điều hành của Việt Nam bị động, ông Thuấn lấy ví dụ về vấn đề điều chỉnh tỷ giá, việc thị trường chứng khoán nước này chao đảo vừa qua… tạo áp lực rất lớn cho Việt Nam.

Ông Thuấn phân tích, nếu không tính đầy đủ đến yếu tố Trung Quốc, Việt Nam thực sự còn phụ thuộc và bị động nhiều.

Đề tài này tiếp tục được tranh luận với nhiều ý kiến phát biểu tiếp trong phiên thảo luận tại Diễn đàn vào buổi chiều 27/8. Đây là một chủ đề được TS.Vũ Tiến Lộc – Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) khơi ra tranh luận.

Nguyên Bộ trưởng Thương mại Trương Đình Tuyển so sánh, câu chuyện của Việt Nam với Trung Quốc giống như cuộc khủng hoảng nợ công đang xảy ra tại Châu Âu, bắt đầu tư mối bất ổn của vùng lãnh thổ nhỏ bé là đảo SEAP. Quốc đảo này chỉ chiếm tỷ lệ 0,2% trong GDP của liên minh Châu Âu nhưng vấn đề phát sinh từ đây khiến cả nền kinh tế EU chao đảo.

Với nền kinh tế lớn như Trung Quốc, chiếm 1/3 tổng giá trị kinh tế toàn cầu mà xảy ra chuyện gì, ông Tuyển cho rằng, cả thế giới bị ảnh hưởng, trong đó Việt Nam sẽ chịu tác động đầu tiên và nặng nề nhất.

“Chủ nhiệm UB Kinh tế Nguyễn Văn Giàu từng khốn khổ để phản ứng chính sách tiền tệ khi có khủng hoảng (ông Giàu thời đó là Thống đốc NHNN). Giờ thì lãnh đạo đương nhiệm của NHNN cũng đang rất vất vả để phản ứng chính sách khi nền kinh tế  Trung Quốc thay đổi”  - ông Tuyển dẫn chứng.

Phân tích sâu hơn, nguyên Bộ trưởng Thương mại nêu nỗi lo nhất của ông là khả năng phản ứng chính sách phụ thuộc rất lớn vào môi trường, không gian vận hành chính sách. Và với bộ máy hiện hành, khó vận hành được một cách hiệu quả vì toàn bộ nguồn thu tạo ngân sách tạo ra được chỉ đủ lo để trả lương, chưa dùng để đầu tư phát triển được đáng bao nhiêu, tiền đầu tư đều phải đi vay. Trong bối cảnh đó, người làm chính sách có giỏi đến mấy cũng không có không gian để vận dụng, phản ứng chính sách.

Nguy cơ đối với Việt Nam cao hơn so với nước láng giềng “big dad” này vì không gian phản ứng, vận hành chính sách của họ rộng lớn hơn nhiều khi nguồn dự trữ kinh tế rất lớn, đáng kể, năng lực nền kinh tế lớn trong khi việc phản ứng của Việt Nam, chỉ sai chệch một chút cũng là bước sai nguy hiểm.

TS.Trương Đình Tuyển phân tích, nếu Trung Quốc xác định phát triển một cách hoà bình, ổn định, hữu hảo và đóng góp tích cực với thế giới thì việc phát triển của nước này rất có lợi cho Việt Nam và Việt Nam cần khai thác lợi thế đó. Thực tế, trong một thời gian đủ dài, Việt Nam có thể lợi dụng sự dịch chuyển của Trung Quốc theo mô hình “đàn sếu bay”, con bay trước lên vị thế mới thì con bay sau có thể thế vào vị trí vừa bỏ ngỏ. Sự phát triển của ngành dệt may, da giày Việt Nam đạt tốc độ tăng trưởng cao hơn cả Trung Quốc là một dẫn chứng. Tuy nhiên, không lấy gì đảm bảo được về cách thức phát triển tích cực, hoà hảo hay không của nước này.

Thách thức với Việt Nam, theo ông Tuyển là không thể áp dụng mãi mô hình “đeo bám” Trung Quốc, nhất định phải tìm hướng đi khác Trung Quốc vì cứ tiếp tục phát triển bằng nguồn nguyên liệu từ Trung Quốc, công nghệ Trung Quốc… thì vẫn không thể làm gì vì chi phí sản xuất của họ quá thấp, họ có thị trường chủ động mà Việt Nam không thể cạnh tranh.

Tán thành quan điểm này, Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc đặt vấn đề: “Việt Nam cần phải cao hơn bên cạnh người bạn Trung Quốc rất to béo”.

Nguyên lý thì như vậy nhưng chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực (đại diện Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam BIDV) nhắc nhở thực tế, không có chiến lược tìm hiểu đối tác, đối thủ, Việt Nam đang để cho Trung Quốc hiểu mình hơn là Việt Nam hiểu về người láng giềng vạm vỡ này.

P.Thảo