Tháo gỡ ngay vướng mắc về giám định trong các vụ án tham nhũng

Tại hội nghị trực tuyến tổng kết thực hiện Đề án đổi mới và nâng cao hiệu quả giám định tư pháp (Đề án 258) chiều qua 25/11, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Khánh Ngọc cho biết, qua 5 năm thực hiện, đến nay tổng số giám định viên tư pháp ở các lĩnh vực là 6.154 người; số người giám định tư pháp theo vụ việc được lựa chọn, công bố là 1.630 người trong các lĩnh vực xây dựng, tài chính, ngân hàng, tài nguyên môi trường, giao thông vận tải...

Nhiều vụ án tham nhũng bị ách tắc

Theo ông Nguyễn Khánh Ngọc, hoạt động giám định tư pháp chủ yếu được thực hiện theo trưng cầu của các cơ quan tiến hành tố tụng, trong đó hơn 90% là từ cơ quan điều tra trong Công an nhân dân và Quân đội nhân dân, còn lại là trưng cầu giám định của các cấp tòa án, cơ quan điều tra thuộc VKSND Tối cao.

Trung bình từ năm 2011 đến nay mỗi năm các tổ chức giám định trong toàn quốc thực hiện giám định hơn 150.000 vụ việc, chủ yếu ở lĩnh vực pháp y, pháp y tâm thần, kỹ thuật hình sự; các lĩnh vực giám định về: xây dựng, tài chính, thuế, ngân hàng, tiền tệ, văn hóa, thông tin và truyền thông có xu hướng tăng lên trong những năm gần đây. Còn nhu cầu giám định trong giao dịch dân sự do đương sự tự yêu cầu giám định chưa phổ biến, phát sinh chủ yếu ở lĩnh vực pháp y tâm thần, xây dựng.

Báo cáo của Bộ Tư pháp đã chỉ ra nhiều hạn chế, bất cập trong lĩnh vực giám định tư pháp qua 5 năm thực hiện. Đơn cử như nhiều nội dung trưng cầu giám định vượt ra khỏi phạm vi chuyên môn, yêu cầu người giám định xem xét, đánh giá, cho ý kiến cả về những vấn đề pháp lý của vụ án, không phù hợp với tính chất chuyên môn.

Trong khi đó, các cơ quan tiến hành tố tụng còn lúng túng, khó khăn trong việc tìm kiếm, lựa chọn cá nhân, tổ chức để trưng cầu giám định, thường tập trung trưng cầu các Bộ, ngành quản lý chuyên môn lĩnh vực; chưa chú trọng trưng cầu các tổ chức chuyên môn có đủ năng lực ngoài khu vực nhà nước để bảo đảm sự khách quan của việc giám định trong trường hợp cần thiết.

“Nhiều người giám định từ chối việc tham dự phiên tòa để trình bày, giải thích kết luận giám định hoặc tham dự nhưng chỉ trả lời mang tính hình thức, né tránh gây khó khăn cho cơ quan tiến hành tố tụng trong việc đánh giá, sử dụng kết luận giám định. Trong quá trình giải quyết án tham nhũng, nhiều vụ án bị ách tắc không phải do bản thân hoạt động giám định tư pháp mà là do sự không thống nhất giữa các cơ quan tiến hành tố tụng về sự cần thiết cần trưng cầu giám định trong giải quyết vụ án”- báo cáo của Bộ Tư pháp nêu rõ.

Chính vì thế, Bộ Tư pháp đã kiến nghị Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng sớm chỉ đạo thành lập Hội đồng phối hợp liên ngành về giám định tư pháp gồm Ban Nội chính Trung ương, Bộ Tư pháp và các Bộ, ngành, cơ quan liên quan để tham mưu cho Ban Chỉ đạo các giải pháp tháo gỡ kịp thời vướng mắc, khó khăn về giám định tư pháp trong quá trình chỉ đạo, giải quyết các vụ án tham nhũng; đồng thời có cơ chế xác định rõ trách nhiệm của từng Bộ, ngành, cơ quan tiến hành tố tụng về các ách tắc trong từng khâu trưng cầu, thực hiện giám định, đánh giá, sử dụng kết luận giám định.

“Đề nghị TAND Tối cao, VKSND Tối cao và Cơ quan điều tra ở Trung ương (Bộ Công an, Bộ Quốc phòng) từ năm 2016 tổ chức thực hiện thống kê, đánh giá về nhu cầu, chất lượng hoạt động giám định tư pháp phục vụ giải quyết các vụ án tham nhũng; hướng dẫn về trưng cầu giám định, xem xét, đánh giá kết luận giám định để nâng cao chất lượng công tác giám định trong hoạt động này”- Bộ Tư pháp kiến nghị.

Còn hiện tượng “đùn đẩy” trách nhiệm thực hiện giám định

Phát biểu tại hội nghị, Phó Thủ tướng thường trực Trương Hòa Bình nhấn mạnh, Đề án 258 được Chính phủ phê duyệt từ năm 2010 với những nhiệm vụ, giải pháp thể hiện quyết tâm của Chính phủ về đổi mới cơ bản, toàn diện tổ chức, hoạt động giám định tư pháp, tạo chuyển biến mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả hoạt động giám định tư pháp, để giám định tư pháp phục vụ đắc lực cho hoạt động tố tụng và là công cụ hữu hiệu để cá nhân, tổ chức bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Tuy vậy, thực tế cho thấy công tác giám định tư pháp còn một số vướng mắc cần phải sớm giải quyết.

Về giám định tư pháp phục vụ giải quyết án kinh tế, tham nhũng và những vấn đề khác có liên quan, Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình nêu rõ, thời gian qua, các Bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã quan tâm củng cố, phát triển đội ngũ giám định viên tư pháp, người giám định tư pháp theo vụ việc thuộc các lĩnh vực tài chính, ngân hàng, tiền tệ, xây dựng, giao thông vận tải, tài nguyên và môi trường… tạo thuận lợi hơn cho việc trưng cầu giám định của cơ quan tiến hành tố tụng. Tuy nhiên vẫn còn hiện tượng “đùn đẩy” trách nhiệm thực hiện giám định; thời gian thực hiện giám định một số vụ việc kéo dài gây khó khăn cho hoạt động tố tụng, làm giảm niềm tin của nhân dân đối với quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong công tác phòng, chống tham nhũng.

Chính vì thế, thời gian tới Bộ Tư pháp xây dựng báo cáo trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định về việc tiếp tục thực hiện Đề án đến năm 2020 gắn với cải cách tư pháp và thực hiện Luật giám định tư pháp. Bộ Tư pháp tiếp tục hoàn thiện thể chế giám định tư pháp và tổ chức giám định tư pháp; tăng cường chất lượng, hiệu quả hoạt động giám định tư pháp để đáp ứng tốt hơn yêu cầu của hoạt động tố tụng cũng như yêu cầu về giám định tư pháp của cá nhân, tổ chức.

Đồng thời, Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ ngành liên quan chỉ đạo tháo gỡ ngay các vướng mắc về giám định trong những vụ án tham nhũng, kinh tế để nâng cao hiệu quả phòng, chống tham nhũng; chỉ rõ lý do giám định chậm trễ, những trường hợp từ chối, né tránh việc giám định và có biện pháp giải quyết để việc giám định thực hiện kịp thời, bảo đảm chất lượng.

Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình đề nghị cơ quan tiến hành tố tụng ở cấp Trung ương (Cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao) chỉ đạo thực hiện việc thống kê, đánh giá tình hình trưng cầu, yêu cầu giám định và sử dụng kết luận giám định và phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành, cơ quan quản lý giám định tư pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp...

Thế Kha