Xét xử trực tiếp hay trực tuyến đều phải đảm bảo nhân quyền

Chiều 21/9, tiếp tục chương trình phiên họp thứ 3, Ủy ban thường vụ Quốc hội cho ý kiến về đề nghị của TAND tối cao tổ chức phiên tòa trực tuyến.

Trình bày trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Phó Chánh án TAND tối cao Nguyễn Trí Tuệ cho biết, dịch bệnh Covid-19 diễn biến hết sức phức tạp, nhiều tỉnh, TP phải giãn cách xã hội nên hoạt động xét xử của tòa án bị ảnh hưởng.

"Nhiều vụ án đến hạn nhưng không thể đưa ra xét xử theo quy định, một số vụ án bị kéo dài thời hạn giải quyết do đương sự, bị can, bị cáo đang cư trú hoặc bị tạm giam ở vùng có dịch nên không thể trực tiếp tham gia phiên tòa", ông Tuệ nói.

Theo TAND Tối cao, tổ chức phiên tòa trực tuyến là nhu cầu, xu hướng tất yếu của hoạt động tư pháp, phù hợp với chủ trương của Đảng, các nguyên tắc cơ bản và thủ tục tố tụng do pháp luật quy định, phù hợp với thực tiễn, đảm bảo tư pháp không chậm trễ, tiết kiệm chi phí xã hội. 

Bên cạnh đó, việc tổ chức phiên tòa trực tuyến còn là bước đi cần thiết cho việc xây dựng Tòa án điện tử, Tòa án số, tiến tới xây dựng Tòa án thông minh.

Cũng theo ông Tuệ, phiên tòa trực tuyến là việc tổ chức phiên tòa để xét xử vụ án theo trình tự luật định có sử dụng các thiết bị điện tử, liên kết với nhau thông qua môi trường mạng. 

Điều này cho phép bị cáo, bị hại, đương sự, người tham gia tố tụng khác không nhất thiết phải có mặt tập trung tại một phòng xử án nhưng vẫn bảo đảm trực tiếp theo dõi và tham gia mọi diễn biến của phiên tòa bằng lời nói, hành vi tố tụng trực diện, liên tục, công khai, có sự chứng kiến của các chủ thể và vào cùng một thời điểm.

"Trước mắt là các vụ án không phức tạp về chứng cứ và nghĩa vụ chứng minh. Có sự đồng thuận của các chủ thể tham gia", Phó Chánh án TAND tối cao nói và cho biết, các điểm cầu của phiên tòa trực tuyến gồm điểm cầu trung tâm và điểm cầu thành phần.

Cho ý kiến tại phiên họp, ông Nguyễn Huy Tiến - Phó Viện trưởng VKSND Tối cao cho biết, những gì liên quan đến quyền con người cần phải hết sức thận trọng và đòi hỏi sự chính xác, khách quan. Do vậy, theo ông Tiến không phải vụ án nào, khâu nào cũng có thể xử theo hình thức trực tuyến.

"Thực tiễn chúng tôi thấy rằng, việc này phù hợp với án dân sự, hành chính. Với các vụ án hình sự thì phù hợp với các vụ án theo thủ tục rút gọn, bắt quả tang, chứng cứ rõ ràng…", ông Tiến nói.

Về thẩm quyền cho phép tổ chức, theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga, đa số ý kiến cũng tán thành với đề xuất TAND Tối cao. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng để bảo đảm đầy đủ căn cứ pháp lý thì nội dung cho phép TAND tổ chức tổ chức phiên tòa trực tuyến cần được quy định trong Nghị quyết của Quốc hội (tại kỳ họp thứ 2, tháng 10/2021).

Theo Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ việc tổ chức phiên tòa trực tuyến là cần thiết. Song theo ông Huệ, luật hiện hành quy định "việc xét xử bằng lời nói và phải được tiến hành tại phòng xử án" mà chưa quy định về tổ chức phiên tòa trực tuyến.

Nhấn mạnh đây là vấn đề liên quan đến Hiến pháp, quyền của công dân, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, báo cáo Bộ Chính trị cho chủ trương và trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 2 để ra nghị quyết cho phép tổ chức xét xử trực tuyến.

Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, xét xử trực tiếp là nguyên tắc tư pháp được quy định ở mọi quốc gia. Thế nhưng đã có rất nhiều nước trên thế giới trong khi có quy định xét xử trực tiếp nhưng họ vẫn làm trực tuyến. Ngành tòa án cũng đã chuẩn bị một số vụ án đơn giản để đưa ra xét xử. Dự kiến các vụ án này được truyền hình trực tiếp cho nhân dân theo dõi.

"Việc đảm bảo quyền con người, xét xử trực tiếp hay trực tuyến thì đều phải làm cho đúng. Như vậy, trực tiếp hay trực tuyến thì không có gì trái nhau cả", ông Bình nói và cho biết, trước sau gì thì chúng ta cũng phải có thêm hình thức xét xử theo hình thức trực tuyến. Trước mắt là do sự thúc ép của dịch bệnh Covid-19 nhiều vụ án không đưa ra xét xử được.

Ông Bình đề nghị sớm báo cáo bộ Chính trị cho chủ trương, để trình ra Quốc hội ra nghị quyết.