Xây đường sắt 8 tỷ USD, Nhà nước cần hỗ trợ 100 triệu USD trong 5 năm đầu

Chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng được Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại phiên họp chiều 10/2.

Dự án này có điểm đầu tại vị trí kết nối ray qua biên giới giữa ga Lào Cai mới và ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc); điểm cuối tại khu bến Lạch Huyện (TP Hải Phòng), đi qua địa phận 9 tỉnh, thành phố và có chiều dài tuyến chính khoảng 391km; 3 tuyến nhánh khoảng 28km.

Sơ bộ tổng mức đầu tư dự án khoảng 203.231 tỷ đồng (khoảng 8,369 tỷ USD).

Bộ trưởng GTVT Trần Hồng Minh cho biết Chính phủ đồng thời đề xuất một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt như: không thẩm định khả năng cân đối vốn theo quy định của Luật Đầu tư công; cho phép Thủ tướng được quyết định phát hành trái phiếu Chính phủ, huy động vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), vốn vay ưu đãi nước ngoài, sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách Trung ương hằng năm (nếu có) và các nguồn vốn hợp pháp khác để bảo đảm tính phù hợp, khả thi cho dự án.

"Các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt này đã được Quốc hội cho phép áp dụng trong thời gian qua và đã được cấp có thẩm quyền xem xét và cho ý kiến, do đó kiến nghị của Chính phủ là có cơ sở", Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nói khi trình bày báo cáo thẩm tra.

Tuy nhiên, ông Thanh lưu ý cần tuân thủ nguyên tắc bảo đảm các cân đối vĩ mô và an toàn nợ công quốc gia.

Dự án tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng dự kiến cơ bản hoàn thành vào năm 2030.

Ông Vũ Hồng Thanh cho biết theo tờ trình của Chính phủ, dự kiến trong 5 năm đầu tiên khai thác dự án, doanh thu dự kiến chỉ bù đắp chi phí vận hành, bảo trì, phương tiện.

Nhà nước cần hỗ trợ sơ bộ khoảng 109,36 triệu USD trong 5 năm cho chi phí bảo trì kết cấu hạ tầng. Ngoài ra, dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam dự kiến trong 4 năm đầu khai thác cũng sẽ phải bù lỗ khoảng 778 triệu USD. Như vậy, riêng 2 dự án này Nhà nước cần hỗ trợ sơ bộ khoảng 887 triệu USD.

Do đó, cơ quan thẩm tra đề nghị đánh giá tổng thể hiệu quả của các dự án đường sắt dự kiến sẽ đầu tư và đánh giá kỹ lưỡng phương án tài chính, các tác động trong quá trình vận hành, khai thác của các dự án để giảm thiểu các rủi ro về sau.

Về phương án khai thác, ông Thanh cho biết một số ý kiến trong cơ quan thẩm tra đề nghị bổ sung các kịch bản khai thác và giải pháp trong trường hợp phải dừng khai thác tuyến đường sắt hiện hữu do thiếu hiệu quả.

Liên quan phương án đầu tư, Chính phủ đề xuất phân kỳ đầu tư dự án theo quy mô đường đơn và thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy mô quy hoạch đường đôi và sẽ đầu tư hoàn thiện trong giai đoạn sau.

Ủy ban Kinh tế nhận định việc đề xuất đầu tư phân kỳ dự án là phù hợp và việc đầu tư hoàn thiện sẽ được nghiên cứu khi có nhu cầu.

Song cơ quan này lưu ý dự án có quy mô rất lớn, yêu cầu kỹ thuật cao, phức tạp và thời gian kéo dài sẽ tiềm ẩn rủi ro như đã xảy ra với nhiều dự án trọng điểm thời gian qua, như công tác chuẩn bị đầu tư chưa kỹ lưỡng, dự toán chưa sát thực tế, phương án thực hiện thiếu tính khả thi dẫn tới phải kéo dài thời gian, tăng tổng mức đầu tư dự án.

Góp ý về nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đồng tình về sự cần thiết trình Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư dự án đường sắt này, song ông lưu ý phải có phương án tối ưu, hạn chế đi qua khu dân cư và quỹ đất rừng.

Ông Mẫn đề nghị khảo sát, chuẩn bị kỹ việc thu hồi đất, bồi thường, tái định cư; bố trí các ga kết nối với hạ tầng khu vực; cập nhật định mức đơn giá; công nghệ; bảo vệ môi trường… để tránh kéo dài, đội vốn gây lãng phí.

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất trình Quốc hội cho ý kiến chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng tại kỳ họp bất thường lần thứ 9, dự kiến khai mạc ngày 12/2.